1_mikrobiologia_z_podst_par.pdf

autor:

prof. dr hab. n. med. Andrzej Denys

Mikrobiologia

z podstawami parazytologii

OPRACOWANIE KURSU

kierownik kursu

Joanna Opoka

metodyk

Monika Poradecka

graficy

Joanna Graczyk

Joanna Niekraszewicz

informatycy

Arek Kusznierski

Sławomir Walinowicz

Podstawy mikrobiologii

1. Mikrobiologia jako nauka — podstawowe pojęcia, wybrane fakty historyczne

2. Budowa komórki bakteryjnej

3. Metabolizm bakterii

4. Mikroskopia

5. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na bakterie

6. Podstawy antybiotykoterapii i chemioterapii

Podstawy mikrobiologii

1. Mikrobiologia jako nauka

— podstawowe pojęcia, wybrane fakty historyczne

Mikrobiologia jest nauką, która zajmuje się niewidzialnymi dla oka istotami żyjącymi —

drobnoustrojami lub mikroorganizmami (gr. mikros — mały, bios — życie, logos — nauka).

Mikrobiologia zajmuje się budową i funkcją drobnoustrojów, wpływem, jaki wywierają na nie

czynniki fizyczne i chemiczne oraz badaniem współżycia między organizmami, a także

między drobnoustrojami i organizmami wyższymi.

Jedynie niewielka część drobnoustrojów może być zaliczana do chorobotwórczych

(większość z nich jest nieszkodliwa dla zdrowia), zajmuje się nimi mikrobiologia lekarska.

Drobnoustroje chorobotwórcze dla człowieka dzielimy na: wirusy, bakterie, grzyby

i pierwotniaki.

Wirusy nie posiadają struktur komórkowych, tylko jeden typ kwasu nukleinowego — RNA lub

DNA, otoczony białkiem. Jeżeli założymy, że żywy organizm to system zbudowany z kwasów

nukleinowych i białek, samoregulujący się i odtwarzający, związany ze środowiskiem —

wtedy wirusy będą odpowiadać tej definicji. Wirusy nie posiadają własnych systemów

enzymatycznych, w związku z czym korzystają z systemów komórek roślin, bakterii

i zwierząt. Bakterie są organizmami jednokomórkowymi, nie posiadającymi morfologicznie

wyodrębnionego jądra, organizmami prokariotycznymi. Zawierają nukleoid, tj. ekwiwalent

jądra, czyli sploty nici kwasu DNA. Grzyby chorobotwórcze posiadają jądro, zaliczane są

więc do organizmów eukariotycznych. Pierwotniaki chorobotwórcze to zwierzęta

jednokomórkowe, o wysoko zorganizowanej budowie komórki. Posiadają zróżnicowane

jądro, zaliczamy je również do Eukariota.

Względy praktyczne przemawiają za podziałem mikrobiologii lekarskiej na ogólną

i szczegółową. W pierwszej części kursu studenci zostaną zapoznani z wybranymi, ogólnymi

zagadnieniami biologii drobnoustrojów. W części drugiej (szczegółowej) — z zakażeniami

narządów, wywołanymi przez poszczególne gatunki drobnoustrojów chorobotwórczych dla

człowieka. Opanowanie prezentowanego materiału wymaga także korzystania

z podręczników podanych w wykazie literatury.

Do roku 1880 wierzono w teorię samorództwa, mówiącą, że organizmy żywe powstawały

z materii nieożywionej. Kolejnymi etapami w rozwoju mikrobiologii były:

Podstawy mikrobiologii

— wprowadzenie w 1798 roku przez Edwarda Jenner (1749–1823) szczepionki przeciw

ospie prawdziwej,

— wprowadzenie przez Roberta Kocha (1843–1910) zasady, że dany drobnoustrój

wywołuje określoną chorobę zakaźną,

— wprowadzenie w 1867 r. przez Josepha Listera (1827–1912) podstawy antyseptyki,

tj. użycia środków dezynfekcyjnych w celu zapobiegania zakażeniom ran,

— odkrycia Ludwika Pasteura (1822–1895), które przyczyniły się do rozwoju technik

aseptycznych. Pasteur wykazał także związek między zakażeniem drobnoustrojami

a wystąpieniem choroby zakaźnej; był odkrywcą m.in. szczepionki przeciwko

wściekliźnie, uratował także przemysł winny Francji (proces pasteryzacji doprowadził do

zabicia bakterii w mleku i w produktach alkoholowych) oraz stwierdził, że niezjadliwe

bakterie mogą być użyte jako szczepionki,

Wielu mikrobiologów zostało laureatami nagrody Nobla. Listę otwiera E. A. von Behring za

wykrycie surowicy przeciwbłoniczej (rok 1901). Kolejne odkrycia to hodowla prątków gruźlicy

— R. Koch (1905), opisanie fagocytozy — E. Miecznikow (1908), odkrycie penicyliny —

A. Fleming, E. Chain, H. Florey (1945), a współcześnie — odkrycie cząstek białkowych

zakaźnych, prionów — S. Prusiner (1997). Uhonorowano także kolejne odkrycia dotyczące

opisu struktur DNA, mechanizmów genetycznej kontroli reakcji biochemicznych, odkrycia

w dziedzinie genetyki, immunologii i wirusologii.

Podstawy mikrobiologii

2. Budowa komórki bakteryjnej

Wielkość drobnoustrojów podaje się w mikrometrach (1 µm = 10 –6 m) oraz nanometrach

(1 nm = 10 –9 m). Bakterie mogą przyjmować kształt ziarniaka, pałeczki i spirali. W zależności

od płaszczyzny podziału w czasie rozmnażania ziarniaki mogą tworzyć dwoinki, czworaczki,

sześcianki, paciorkowce i gronkowce. W każdej komórce bakteryjnej występują takie

elementy, jak: ściana komórkowa, błona cytoplazmatyczna, cytoplazma, aparat jądrowy

i ziarnistości zapasowe. Pozostałe elementy — organelle ruchu, otoczki i przetrwalniki

występują tylko u niektórych gatunków.

WTRĘTY

OTOCZKA

CYTOPLAZMA

RYBOSOMY

ŚCIANA KOMÓRKI

BŁONA PLAZMICZNA

NUKLEOID

PLAZMID

OTOCZKA

BŁONA

PLAZMATYCZNA

FIMBRIE

RZĘSKI

Rysunek 1. Budowa komórki bakteryjnej

ŚCIANA KOMÓRKI

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: