Akcja Cicero.pdf

Akcja "Cicero"

Aktorzy:

Eliasz Bazna "Cicero" - Olaf Lubaszenko

Sekretarz Ambasady Niemiec w Ankarze Albert Jenke - Marek Perepeczko

Ludwig Moyzisch ze Służby Bezpieczeństwa - Witold Pyrkosz

Szef wywiadu USA na Europę Allan Dulles - Jan Peszek

Książę Vanden Huyvel - Jerzy Bończak

oraz

Krzysztof Żurek i Izabela Klekowska

Październikowego wieczora 1943 roku przed drzwiami niemieckiej

ambasady w Ankarze stanął wysoki mężczyzna w ciemnym płaszczu.

Niecierpliwie szarpał za dzwonek, starając się zmusić służbę do jak

najszybszego otwarcia drzwi. Najwyraźniej chciał jak najkrócej stać przed

drzwiami niemieckim domem.

Po chwili w małym zakratowanym okienku pojawiła się twarz odźwiernego.

Cicero: Ja do pana sekretarza Jenkego. To ważne.

Drzwi otworzyły się, co wskazywało, że ludzie z ochrony ambasady

wiedzieli, że nie należy trzymać na ulicy gości sekretarza.

Po chwili w korytarzu pojawił się Albert Jenke.

Jenke: Pan do mnie?

Cicero: Tak, przychodzę z ważną sprawą.

Jenke: Ach, poznaję. Pan Bazna. Co pana sprowadza do starych

znajomych?

Sekretarz niemieckiej ambasady znał Elyasa Baznę z czasów, gdy ten był

służącym w jego domu. Jednak w jego życiorysie było wiele innych

zawodów.

Urodzony w 1904 roku, podobno studiował przez pewien czas w akademii

wojskowej Fatih, lecz nauki nie ukończył. W Marsylii trafił do więzienia za

kradzież. Po odbyciu kary był służącym, a potem kamerdynerem w

domach dyplomatów. W takim charakterze w kwietniu 1943 roku

rozpoczął pracę w ambasadzie brytyjskiej w Ankarze.

Bazna: Po starej znajomości chciałem panu zaoferować parę rolek filmów

ze zdjęciami tajnych dokumentów angielskich.

Jenke: Za jaką cenę?

Bazna: Dwadzieścia tysięcy funtów szterlingów. Za pierwszą rolkę, z 52

zdjęciami - 20 tysięcy funtów, za każdą następną po 15 tysięcy...

To była ogromna suma. Za 20 tysięcy funtów szterlingów można było

kupić w Ankarze ładny dom w dobrej dzielnicy. Sekretarz Jenke zawahał

się.

Jenke: Nie mam upoważnienia do zawierania tak poważnych transakcji....

Bazna: Jeśli pan nie chce, to nie będę namawiać. Rosjanie zapłacą mi

więcej. Wie pan, przyszedłem tutaj, a nie do Rosjan, ze względu na

zaufanie, jakie mam do pana. Poza tym byłem przekonany, że potrafi pan

docenić niezwykłą wartość dokumentów. Teraz jednak proszę, żeby pan

zapomniał o wszystkim.

Jenke: Niech pan zaczeka!

Jenke wyszedł z pokoju. Z telefonu w hollu zadzwonił do szefa

miejscowego oddziału Służby Bezpieczeństwa SS Ludwiga Moyzischa i

zrelacjonował mu ofertę Bazny. Zastanawiali się, czy warto było wydać tak

wiele pieniędzy.

Obydwaj Niemcy wiedzieli, że brytyjski ambasador Sir Hughe Knatchbull-

Hugessen, u którego pracował Bazna, miał wielu bardzo wpływowych

znajomych w Londynie, doskonale zorientowanych w polityce rządu.

Minister spraw zagranicznych Anthony Edenem był jego kolegą z czasów

studiów w Oxfordzie. Ponadto, jak każdy ambasador, musiał być

informowany o najważniejszych decyzjach i zamierzeniach rządu. Jeżeli

więc kamerdynerowi udało się dotrzeć do tajnych dokumentów ambasady,

to kwota, jakiej żądał mogła być tego warta.

Moyzisch i Jenke nie podjęli decyzji, lecz zdecydowali się grać na zwłokę.

Umówili się z Bazną za kilka dni.

Jeszcze tego samego wieczoru Jenke poinformował o tym ambasadora

Franza von Papena i na jego polecenie wysłał telegram do ministra spraw

zagranicznych, Joachima von Ribbentropa.

Jenke: "Do ministra spraw zagranicznych Rzeszy. Do rąk własnych.

Najtajniejsze.

Otrzymaliśmy ofertę od pracownika Ambasady Brytyjskiej podającego się

za służącego ambasadora, który wykonał fotografie tajnych oryginalnych

dokumentów. Za pierwszą dostawę, która ma nastąpić 30 października

żąda 20 tysięcy funtów w banknotach, 15 tysięcy funtów za każdą

następną rolkę filmu. Proszę doradzić, czy możemy przyjąć tę ofertę.

Jeżeli tak, to żądana kwota musi być dostarczona przez specjalnego

kuriera, który musi dotrzeć tutaj nie później niż 30 października."

Telegram o tej samej treści otrzymał Walter Schellenberg, szef wywiadu

Służby Bezpieczeństwa. Nie spodobała mu się ta sprawa, ale uznał, że

można zaryzykować 20 tysięcy funtów. Podobnego zdania był minister von

Ribbentrop.

Szyfrogram dotarł na biurko jeszcze jednego człowieka - Fritza Kolbego,

urzędnika prowadzącego dyplomatyczne sprawy Wehrmachtu. Kolbe,

antynazista, już na początku wojny nawiązał kontakt z wywiadem

amerykańskim. Pod pseudonimem George Wood dostarczał Amerykanom

najcenniejsze dokumenty niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Przekazał również depeszę Jenkego. Amerykanie dowiedzieli się o ofercie

Bazny w tym samym czasie, co minister von Ribbentrop.

27 października 1943 roku do ambasady niemieckiej w Ankarze dotarł

szyfrogram z Berlina.

Głos: "Dla ambasadora von Papena. Do rąk własnych. Ściśle tajne.

Oferta brytyjskiego służącego do zaakceptowania przy zachowaniu

wszelkich środków ostrożności. Specjalny kurier przybędzie do Ankary

trzydziestego przed południem. Oczekujemy natychmiastowego raportu po

przejęciu dokumentów."

Tego dnia, 30 października, punktualnie godzinie 22.00 Bazna wszedł do

ogrodu niemieckiego poselstwa i zastukał do drzwi drewnianej

przybudówki. Otworzył mu Ludwig Moyzisch. Powiedział:

Moyzisch: Zgoda na pańskie warunki. Czy przyniósł pan filmy?

Bazna: Tak. Spodziewałem się, że wyrazicie zgodę. Pierwsza rolka za 20

tysięcy, druga za 15 tysięcy funtów...

Moyzisch: To się rozumie, ale najpierw muszę zobaczyć, co zawierają.

Bazna: Boi się pan, że za takie pieniądze sprzedam zdjęcia tancerek

kabaretowych? Bez obaw. Niech pan sprawdzi.

W ciemni fotograficznej czekał już laborant. Po kilkudziesięciu minutach

przyniósł z ciemni zdjęcia dokumentów. Moyzisch rozłożył je na stole pod

lampą i za pomocą silnego szkła powiększającego zaczął je przeglądać.

Nie miał czasu na drobiazgową analizę, ale zauważył, że dokumenty są

aktualne i opatrzone nagłówkami "Ściśle tajne" lub "Najbardziej tajne".

Pobieżna nawet lektura wskazywała, że zawierają wiele tajemnic rządu

brytyjskiego.

Powrócił do Bazny trzymając w ręku plik banknotów zawinięty we

francuską gazetę "La Republique". Bazna nie przeliczył pieniędzy. Schował

cały zwitek do kiszeni marynarki i zaczął zbierać się do wyjścia, lecz

Moyzisch zatrzymał go.

Moyzisch: Chwileczkę! Niech mi pan powie, jak pan robił te zdjęcia?

Bazna: Ustawiłem aparat na statywie, który sam skonstruowałem i

fotografowałem dokumenty w świetle stuwatowej żarówki.

Moyzisch: Gdzie to było?

Bazna: U mnie w pokoju. Miałem pewność, że mogę tam pracować

spokojnie.

Moyzisch: Ryzykował pan, że ktoś może zauważyć brak dokumentów...

Bazna: Nie! To wszystko zajęło mi niewiele ponad 3 minuty.

To był pierwszy sygnał wskazujący, że Bazna kłamie. Moyzisch znał

rozkład pomieszczeń ambasady brytyjskiej. Wszystkie miejsca, z których

Bazna mógł wykraść dokumenty były odległe od jego pokoju o 120-150

metrów. Było więc bardzo mało prawdopodobne, aby w ciągu tak

krótkiego czasu zdążył pokonać ten dystans bez pośpiechu wzbudzającego

podejrzenia domowników, rozłożyć dokumenty, sfotografować je i odnieść

na miejsce.

Następnego dnia kurier zabrał dokumenty do Berlina. Tam Walter

Schellenberg patrzył z niedowierzaniem na zdjęcia. "Zbyt dobre, żeby

mogły być prawdziwe" -stwierdził. Był przekonany, że ma do czynienia z

grą inspirowaną przez wywiad angielski. Postanowił jednak podjąć tę grę,

zwłaszcza że (jak się później okazało) nie kosztowało to tak wiele.

"Nawet jeżeli okaże się, że materiał był oszustwem nieprzyjacielskich

tajnych służb, to i tak wiedza na ten temat ma określoną wartość. Poznaje

się w ten sposób, jakimi środkami wróg usiłuje wprowadzić w błąd" -

napisał w pamiętniku Schellenberg.

W Ankarze Moyzisch na wyraźne polecenie z Berlina w dalszym ciągu

odbierał filmy od Bazny, któremu nadał kryptonim "Cicero", i płacił

bajońskie sumy.

Poznał już sposób, w jaki Cicero dobierał się do tajnych dokumentów.

Ambasador zwykł je zabierać wieczorem do sypialni, gdzie przeglądał

przed snem. Potem zamykał w sejfie, który kazał zamontować w pokoju.

Bazna pewnego wieczoru wszedł do sypialni ambasadora, gdy ten był w

łazience, i zobaczył leżące na stoliku klucze do sejfu. Odcisnął w mydle i

dorobił nowy komplet. Od tej chwili zakradał się do sypialni, wyjmował

dokumenty, zabierał je do swojego pokoju, fotografował i odnosił z

powrotem.

Oczywiście ta operacja przeprowadzana przy śpiącym ambasadorze była

bardzo ryzykowna. Dlatego działał w ten sposób tylko w ostateczności. Z

reguły wybierał dogodniejsze chwile. Najbezpieczniejszy był czas, gdy

ambasador wyjeżdżał z domu lub gdy grał w salonie na pianinie. Dźwięki

muzyki słychać było w całym domu. Nagła cisza oznaczała, że sir Hughe

za chwilę zamknie instrument, odłoży nuty, dopije filiżankę herbaty i

skieruje się na piętro. Trwało to wystarczająco długo, aby kamerdyner

mógł odłożyć dokumenty.

Wersja przedstawiona przez Baznę wydawała się bardzo prawdopodobna,

ale tylko na pierwszy rzut oka…

Moyzisch zorientował się, że Bazna dość słabo zna angielski. Jak więc

mógł ocenić zawartość dokumentów? W nich było wiele dyplomatycznych

zwrotów, skrótów i określeń. Nie mógł przecież tłumaczyć tych

dokumentów posługując się słownikiem. Jak więc wybierał materiały, które

mogły być najbardziej interesujące dla Niemców? Klatki filmu wskazywały,

że nie fotografował wszystkich papierów, które wpadły mu w ręce, lecz

dokonywał selekcji. Jak, działając w pośpiechu, mógł wybierać najbardziej

wartościowe, skoro nie miał żadnego doświadczenia dyplomatycznego?

Następne tygodnie przyniosły dalsze odkrycia, dla Moyzischa bardzo

niepokojące.

Na jednym ze zdjęć widać było dwa palce. Bazna nie zauważył tego w

wizjerze aparatu ze względu na inne pole widzenia celownika i obiektywu.

Moyzisch bez trudu rozpoznał, czyje to palce, gdyż widoczny był fragment

sygnetu z rubinowym oczkiem, który nosił kamerdyner. Było niemożliwe,

aby szpieg naciskał spust migawki aparatu jedną ręką, drugą

podtrzymując papiery, gdyż odległość między obiektywem a

fotografowanymi dokumentami była zbyt duża.

Moyzisch, pełen najgorszych przeczuć, zaalarmował Berlin i do Ankary

przysłano eksperta od fotografii. Uważał, że w ten sposób wyjaśni

tajemnice Cicero.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: