im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu
Wydział Wychowania Fizycznego
„Zastosowanie gier małych w nauczaniu podstaw techniki gry w siatkówce”
Praca dyplomowa wykonana
w zakładzie Gier Sportowych
pod kierunkiem
dr Jana Łojewskiego
Gorzów Wlkp. 2000 r.
I. Wprowadzenie.
II. Założenia programowe- pierwsze etapy szkolenia.
III. Zabawy i gry pomocnicze w nauczaniu początkowym.
IV. Rola i znaczenie gier małych.
V. Małe gry w szkoleniu początkowym.
VI. Podsumowanie.
VII. Piśmiennictwo.
Siatkówka jest grą starą, biorąc pod uwagę fakty, że elementy odbić piłki rękoma spotykamy w opisach różnych gier ludowych na wszystkich prawie kontynentach już w XIX wieku. Została wynaleziona w 1896 r. w Stanach Zjednoczonych przez Williama Morgana, a w Polsce rozpowszechniona w latach 1920 – 1925.
Uwzględniając walory sportowe, organizacyjne i widowiskowe historię siatkówki można podzielić na dwa zasadnicze etapy:
1. Pierwszy z nich przypada na lata 1896 – 1946 i charakteryzuje się powolnym przenikaniem siatkówki do różnych części świata i przemianą gry towarzyskiej w sportową.
2. Drugi okres trwający od 1946 roku do dziś, to stały wzrost znaczenia sportowego siatkówki, ugruntowanie autorytetu władz federacji krajowych i międzynarodowych oraz podnoszenie walorów sportowych i widowiskowych gry.
W początkowym etapie swego istnienia gra w piłkę siatkową traktowana była jako łatwa. przyjemna i nie wymagająca specjalnego przygotowania gra – zabawa o charakterze towarzyskim. Stopniowo, z biegiem lat zaczęła przybierać charakter gry sportowej. Szybki wzrost popularności siatkówki stworzył warunki do powoływania w różnych krajach Związków Gier Sportowych. W Polsce taki Związek powstał w 1928 r. i w tym też roku wydano pierwsze oficjalne, ujednolicone przepisy gry w siatkówkę, które ulegały modernizacji aż do obecnego kształtu opracowanego w 1998r.
Jako jedyna z gier zespołowych siatkówka należy do gier bezkontaktowych, tzn. brak jest bezpośredniego kontaktu z przeciwnikiem.
Charakteryzuje się krótkim kontaktem zawodnika z piłką, ograniczoną ilością odbić, cyklicznymi zmianami ustawienia poszczególnych zawodników drużyny na boisku, brakiem limitów czasowych trwania gry oraz specyficzną metodą zdobywania punktów. Zatem nie wystarczy zapoznać się z przepisami gry, by móc uważać się za osobę potrafiącą grać w siatkówkę. Proces nauczania gry w siatkówkę jest bardzo złożony i skomplikowany ze względu na ogromną różnorodność działań technicznych i rozwiązań taktycznych.
W związku z tym najlepiej rozpocząć proces nauczania siatkówki jak najwcześniej, oczywiście od najprostszych form zabawowych, następnie ścisłych poprzez fragmenty gry, w tym również gry małe.
II Założenia programowe - trzy pierwsze etapy szkolenia.
Cykl szkoleniowy, który trwa wiele lat, powinien mieć na celu optymalne wykorzystanie możliwości psychicznych i fizycznych jednostki dla osiągnięcia najwyższego poziomu sportowego, unikając przy tym niepotrzebnych przeciążeń młodego organizmu. Programowanie zajęć sportowych w tym okresie wymagają dokładnej znajomości dynamiki autogenezy. Cele i zadania szkolenia muszą być dostosowane do określonych warunków, które decydują o właściwym rozwoju i pozwalają na osiągnięcie zamierzonych efektów. W związku z powyższym PZPS zaleca następujące etapy szkolenia:
ETAP I – przygotowawczo – selekcyjny - obejmuje klasy I - IV w grupie wiekowej 8 - 11 lat.
Etap ten realizowany jest w ramach rozszerzonego programu wychowania fizycznego, Przeważającą formą powinny być gry i zabawy ruchowe, uzupełniane ścisłymi formami ruchu (w postaci ćwiczeń gimnastycznych). Ćwiczenia powinny rozwijać ogólną motorykę dziecka (szybkość, zwinność, siłę) , oraz powiększać obszerność ruchów we wszystkich płaszczyznach. Zajęcia należy prowadzić w jednostkach 45 – minutowych i najlepiej na otwartych przestrzeniach. Już w II klasie można stosować ćwiczenia prowadzące do minisiatkówki, w formie rzutów i chwytów piłki. Za pomocą tych elementów uczymy umiejętności oceny lotu piłki oraz skoordynowanego, szybkiego poruszania się w kierunku piłki. Poza tym dzieci dodatkowo doskonalą wyczucie odległości, szybkości, orientację przestrzenną i poczucie równowagi. Celowe jest stosowanie ćwiczeń, w których rzut i chwyt następuje oburącz, imitując ruch odbicia sposobem górnym oburącz. Wprowadzenie formy gry możliwe jest tylko w formie rzutów i chwytów.
W początkowym etapie należy stosować rzucanki 1x1 i 2x2. Poprzez takie gry następuje proces doskonalenia rzutu i chwytu piłki, a także różne sposoby przemieszczania się do niej. Podczas gry stwarzane są rozmaite sytuacje, które uczą reakcji na zachodzące zjawiska i prowokują do szybkiego rozwiązywania tych zjawisk. Jeśli forma gry (rzucanki) jest już dobrze opanowana, można stopniowo zwiększać wymagania, np. ograniczenie czasu kontaktu dłoni z piłką, co spowoduje upodobnienie gry do minisiatkówki.
Natomiast już w kl. III można wprowadzić naukę odbić piłki sposobem górnym oburącz. Jest to podstawowa czynność niezbędna dla siatkówki i powinna być jak najbardziej prawidłowo opanowana. W ćwiczeniach wprowadzających można stosować różnego rodzaju piłki lżejsze od siatkowych, np. balony czy piłki plażowe. Powolny lot piłki pozwala na spokojne reagowanie i poprawne wykonanie ruchu. Zadania ruchowe należy realizować zgodnie z zasadami nauczania. Podstawowe formy organizacji ćwiczeń na tym etapie szkolenia to forma zabawowa i ścisła. Stosowane gry, to gry uproszczone 1x1 lub 2x2.
W klasie czwartej – doskonalić należy technikę odbić sposobem górnym oburącz z różnych kierunków. Uczymy też odbić w wyskoku.. Należy rozpocząć naukę odbić sposobem dolnym oburącz i zagrywki dolnej. Realizacja małych gier w formie uproszczonej i szkolnej odbywa się 2x2, 3x3, na boisku o wymiarach 3x4,5 m, wys. siatki 2,10m.. Tej formie współzawodnictwa towarzyszy nauka przepisów i zasad sędziowania.
ETAP II – wstępnego szkolenia sportowego - obejmuje klasy V - VI - w grupie wiekowej 12-13 lat.
Pod koniec kl. IV należy przeprowadzić rekrutację do II etapu szkolenia. Zajęcia specjalistyczne powinny obejmować 30 - 35% czasu przeznaczonego na szkolenie sportowe. Wskazane jest aby zajęcia były prowadzone 5 razy w tygodniu, w jednostkach treningowych nie dłuższych niż 60 minut. Program przygotowania ogólnorozwojowego realizowany powinien być przez zajęcia z:
- lekkiej atletyki ( bieg, rzut, skoki)
- gimnastyki (przewroty, przerzuty, stanie na głowie, stanie na RR)
- gier uzupełniających (koszykówka, piłka ręczna, podania, chwyty, rzuty, kozłowanie)
Jedną jednostkę lekcyjną w tygodniu powinno się przeznaczyć na kształcenie wytrzymałości ogólnej, najlepiej na otwartej przestrzeni.
Zajęcia specjalistyczne w tym etapie powinny przewidywać naukę ataku, zagrywki tenisowej i przyjęcia zagrywki. Opanowanie tych czynności pozwala dzieciom stosować podstawową formę minisiatkówki, tj. grę 3x3 i uczestniczyć w różnego rodzaju turniejach.
W grach 2x2 i 3x3 stosujemy wysokość siatki 2,10m., a wymiary boiska 4,5x7 m. Podczas realizacji zadań związanych z doskonaleniem poznanych elementów technicznych, jak również małych gier ćwiczący uczą się podstaw taktyki indywidualnej i zespołowej. Natomiast udział w zawodach zapoznaje ich z zasadami organizacji, przebiegiem meczu (sędziowanie) i kształtuje tzw. postawę sportową. Rozwija ambicję sportową, chęć sukcesu, godne zachowanie po wygranej i przegranej.
ETAP III – szkolenie ukierunkowane - obejmuje klasy I - II Gimnazjum - w grupie wiekowej 14-15 lat.
Do szkolenia ukierunkowanego powinna być kwalifikowana młodzież, która została właściwie przygotowana na etapie wstępnego szkolenia sportowego. Obok ujawniających się prawidłowości rozwojowych, sprawności i zainteresowań, duże znaczenie mają umiejętności techniczne, które zostały nabyte podczas etapów I i II.
Program zajęć obejmuje przede wszystkim kontynuację usprawnienia ogólnego, dalszą naukę elementów techniki oraz podstaw taktyki zespołowej.
W zakresie sprawności ogólnej należy kształtować wszystkie cechy motoryczne, a w szczególności szybkość, gibkość i zwinność (zalecane są starty z różnych pozycji wyjściowych i różnorodne tory przeszkód).W zakresie sprawności ukierunkowanej – nauka padów, rzutów, przewrotów, przetoczeń i przemieszczania się krokiem skrzyżnym.
Nauka elementów techniki, to: różne formy ataku, blok pojedynczy, zagrywka bezrotacyjna, przyjęcie zagrywki.
Z elementów taktyki zespołowej do realizacji w tym okresie to: asekuracja środkiem obrony, rozegranie ataku w systemie – wystawiający z linii ataku , działanie atakujących i blokujących w swoich strefach, blok pojedynczy, rozegranie ataku w systemie – z wystawiającym z linii ataku. Najkorzystniejsza budowa zespołu dla tej kategorii wiekowej to 4:2 (czterech atakujących i dwóch wystawiających) z ustawieniem wystawiającego w II strefie.
Szczególną uwagę należy zwrócić na dalsze nauczanie i doskonalenie taktyki indywidualnej oraz nieodłącznych na tym etapie – małych gier (2x2, 3x3) oczywiście z przestrzeganiem obowiązujących przepisów, podstawowych założeń taktyki oraz wewnątrz grupowe sprawdziany specjalistyczne i ogólnorozwojowe. Proporcje ogólnego czasu przeznaczonego na szkolenie ogólne i specjalistyczne powinny wynosić 40-60%.
W pracy szkoleniowej należy dążyć do stopniowego zwiększania obciążeń poprzez narastanie intensywności. Obciążenie tygodniowe to pięć jednostek treningowych po 90 minut każda (w tym jedna w terenie). Jako sport uzupełniający należy stosować grę uproszczoną w piłkę ręczną (siatkówka ze względu na swą bezkontaktowość musi być uzupełniana grą o odmiennym charakterze, lecz o zbliżonej strukturze typowych ruchów – rzut jednorącz z góry i podobna specyfika wyskoku.
III – ZABAWY I GRY POMOCNICZE W NAUCZANIU POCZĄTKOWYM.
W nauce techniki ruchu w danym elemencie umiejętne zastosowanie odpowiednich zabaw i gier przynosi wiele korzyści i znacznie ułatwia początkowy proces nauczania. Wprowadzenie formy rywalizacji i współzawodnictwa ma na celu ożywienie i urozmaicenie zajęć.
A: Postawa siatkarska i technika poruszania się po boisku
1. Lustro – prowadzący ustawiony przodem przed grupą przyjmuje różne postawy siatkarskie oraz porusza się dowolnym sposobem. Grupa naśladuje prowadzącego będąc jego lustrzanym odbiciem. Należy zwrócić uwagę, aby każde zatrzymanie lub zmiana kierunku poprzedzone było doskokiem.
2. Cień – dwóch ćwiczących ustawionych jeden za drugim. Ćwiczący z przodu przyjmuje dowolne postawy i przemieszcza się sposobami siatkarskimi, Jego „cień” stara się wiernie naśladować ruchy prowadzącego. Stosować zmiany prowadzących.
3. Czaty siatkarskie – na obu liniach końcowych boiska ustawieni są i grupa i wybrany ćwiczący jako „czatownik” ustawiony po przeciwnej stronie boiska. Stojący na czatach tyłem do grupy, odwraca się niespodziewanie i odsyła na linię startu każdego, kto nie przyjmie zademonstrowanej przez trenera postawy siatkarskiej. Wygrywa ten, kto jako pierwszy przekroczy linię, na której stoi „czatownik”. Na czatach zostaje zwycięzca i zabawę powtarzamy kilkakrotnie.
4. Ogonki – zawodnicy zawieszają szarfy za gumkę od spodenek, tak, by zwisała jak ogon. Podzieleni są na dwa zespoły, każdy zespół ma inny kolor szarf. Poruszając się np. krokiem dostawnym zawodnicy starają się zabrać szarfę przeciwnikom i nie stracić swojej. Zwycięża ten, kto w określonym czasie zdobędzie największą liczbę szarf, jednocześnie nie tracąc swojej.
5. Kolanka – zawodnicy ćwiczą w parach, poruszając się sposobami siatkarskimi, mają za zadanie dotknąć partnera w kolano, jednocześnie unikając dotknięcia przez partnera swojego kolana. Wygrywa ten, kto w danej parze uzyska najwięcej dotknięć.
B: Odbicia sposobem górnym i dolnym.
1. Pięć podań – uczestników zabawy dzielimy na dwa równe zespoły i oznaczamy szarfami. Zabawa polega na wykonaniu (w ramach swojego zespołu) pięciu podań oburącz znad czoła i nie utraceniu piłki. Nie można podawać piłki między dwoma tymi samymi zawodnikami. Drużyna przeciwna ma za zadanie przechwycić piłkę. Za wykonanie pięciu podań drużyna uzyskuje duży punkt i zmienia się zadaniami z przeciwnikiem. Podczas zabawy należy zwracać uwagę na wyszukiwanie miejsca do przyjęcia piłki (wychodzenie na pozycję) i dokładny chwyt w „koszyczek”. Każde odstępstwo od zasad powinno spowodować zmianę ról.
2. Piłka w tył – zawodnicy maszerują po obwodzie koła, każdy trzyma piłkę nad czołem. Na sygnał prowadzącego podrzucają piłkę jeden raz nad sobą i chwytają w „koszyczek”, na drugi sygnał podrzucają piłkę wyżej i przemieszczając się w przód, chwytając piłkę poprzedzającego ich partnera. W ten sposób wszyscy wymieniają się piłkami.
3. Wywoływanka w kole – zawodnicy poruszają się krokiem dostawnym po obwodzie koła. Jeden ćwiczący znajduje się w środku koła z piłką. Podrzuca piłkę wysoko nad sobą wywołując jednocześnie jednego ze współćwiczących z obwodu koła. Wywołany wbiega do środka, chwyta piłkę w „koszyczek” przyjmując postawę siatkarską. Wywołujący zajmuje opuszczone miejsce na obwodzie i zabawa trwa dalej.
4. Piłka goni piłkę – dwa zespoły o jednakowej liczbie uczestników ustawione na obwodzie koła na przemian co drugi. Piłki po przekątnej, po jednej na zespół. Na sygnał prowadzącego, zespoły podają między sobą piłkę w jednym kierunku. Szybkimi i dokładnymi podaniami zawodnicy starają się swoją piłką dogonić piłkę przeciwników. Podania powinny być wykonywane oburącz sprzed klatki piersiowej w celu wyrobienia szybkiego rzutu poprzez pracę w stawach promieniowo - nadgarstkowych.
C: Zagrywka.
1. Kręgle – piłki siatkowe ustawione w „piramidę” stanowią cel. W odległości ok. 5 m. poza wyznaczoną linią stoi zawodnik z piłką lekarską (1kg).Każdy zawodnik dysponując trzema próbami stara się za pomocą toczenia piłki lekarskiej potrącić jak największą ilość „kręgli”. Za każde potrącenie zawodnik zdobywa 1 pkt. Należy zwracać uwagę na frontalne ustawienie tułowia i swobodną pracę ramienia.
2. Celowanie w materac – uczestników dzielimy na dwa równe zespoły. Na boisku po przeciwnej stronie siatki rozkładamy trzy materace. Jeden z zespołów rzutami jednorącz od dołu ponad siatką stara się trafić w materac. Rzuty wykonujemy piłką siatkową. Za każde trafienie drużyna uzyskuje 1 pkt. Każdy z zawodników dysponuje jednym rzutem. Zwycięża zespół, który więcej razy trafi w materac.
3. ...
michalak.daria