Metody Zarządzania FIRMĄ.pdf

Metody Zarządzania

Firmą

I. ISTOTA ZARZĄDZANIA

Gdziekolwiek ludzie podejmują zespołową i zorganizowaną pracę, aby osiągnąć

wspólny cel, tam kluczową rolę odgrywa zarządzanie. Skuteczne zarządzanie stanowi już

dzisiaj odrębną dziedzinę wiedzy, która ewoluowała przez ostatnie sto lat i ukształtowała

się w zbiór przyjętych zasad, praktyk i terminologii. Stwierdzenie to można uzupełnić

następującymi uwagami:

1) nauki zarządzania (przedsiębiorstwem) są stosunkowo "młode" i dlatego w miarę

uzyskiwanych doświadczeń praktycznych ulegają procesowi ciągłego doskonalenia,

2) w procesie tym można wyróżnić istnienie wielu poglądów, co istotnie wpływa na

kształtowanie nauki o zarządzaniu, a ponadto znajduje odzwierciedlenie w bardzo

różnych podejściach do zarządzania przedsiębiorstwem.

Wyjaśnienie podstawowych pojęć, takich jak: nauka o organizacji i zarządzaniu,

kierowanie, zarządzanie i organizacja oraz pojęć pokrewnych stanowi podstawowy

warunek porozumiewania się w obrębie każdej złożonej problematyki.

Warto od razu na początku zwrócić uwagę na często występujące zjawisko

niedoceniania przez teoretyków zarządzania znaczenia doświadczeń praktyków życia

gospodarczego, jak i na zjawisko odwrotne - niedoceniania teorii zarządzania przez

praktyków gospodarczych. Sprowadza się to do odpowiedzi na podstawowe pytanie:

czym są nauki o zarządzaniu - wiedzą (nauką) czy też tylko umiejętnością (sztuką)?

Czołowy przedstawiciel nauk zarządzania L. Gulick w przemówieniu na jednej z

międzynarodowych konferencji określił kierowanie jako dziedzinę wiedzy", która dąży do

zrozumienia, dlaczego i w jaki sposób ludzie współpracują, aby osiągnąć określone cele i

zwiększyć użyteczność systemów współdziałania między ludźmi. Dodał przy tym, że

dziedzina kierowania stanie się naprawdę nauką ścisłą, gdy teoria zdoła wskazać

kierownikowi, co zrobić w konkretnej sytuacji.

Z kolei H.M. Boettinger (przemysłowiec i wykładowca w dziedzinie zarządzania)

argumentuje, że kierowanie jest sztuką, a więc twórczym "porządkowaniem chaosu

organizacyjnego". Wskazuje przy tym, że każda dziedzina sztuki i literatury wymaga

trzech składników: wizji artysty, znajomości rzemiosła i skutecznego komunikowania

się. W związku z tym stwierdza, że pod tymi względami kierowanie jest sztuką, gdyż

wymaga tych właśnie składników. W tym miejscu warto również przytoczyć stwierdzenie

R.A. Webbera, który twierdzi, że wiedza (nauka) bez umiejętności (sztuki) i sztuka bez

wiedzy (nauki) oznacza stagnację oraz niemożność przekazania wiadomości i

wykorzystania ich w praktyce.

M. Crozier wypowiadając się w tej sprawie pisze, że jeżeli uznać, iż zarządzanie jest

sztuką praktyczną, to zgodzić się. trzeba, że nie może ono być stosowaniem doktryn,

lecz odpowiedzią na rzeczywiste problemy i ograniczenia zależne od tego, na ile ludzie

zdolni są do odkrywania i stosowania właściwych rozwiązań. W związku z tym stwierdza,

że zarządzanie było i będzie w połowie nauką, a w połowie sztuką mądrego działania w

warunkach niepewności. Z powyższych stwierdzeń wynika, że zarządzanie obejmuje

zarówno wiedzę (naukę), jak i umiejętności (sztukę)

II. POJĘCIE ZARZĄDZANIA

W literaturze przedmiotu można spotkać dużą dowolność w definiowaniu pojęcia

zarządzani. Niektóre sposoby pojmowania tego terminu są na tyle zaskakujące i

oryginalne, a przy tym trafne, że warto je zaprezentować, mimo że nie pretendują do

ujęć naukowych. Przykładowo jeden z autorów twierdzi, że kierowanie jest sztuką

pracowania poprzez innych ludzi. Również interesujący jest pogląd, że kierowanie polega

na wskazywaniu dróg oraz na kontroli działania podwładnych. Jednak większość autorów

podkreśla w kierowaniu aspekt pobudzania ludzi do działania.

J. Zieleniewski rozróżnia kierowanie w znaczeniu ogólnym i węższym.

Przez kierowanie w znaczeniu i ogólnym rozumiemy działanie zmierzające do

spowodowania funkcjonowania innych rzeczy zgodnego z celem tego, kto nimi kieruje.

Można kierować np. maszynami (samochodem, koparką itp.), a więc rzeczami

nieożywionymi oraz istotami żyjącymi, czyli ludźmi i zwierzętami. W tym znaczeniu w

każdym działaniu kierowniczym można wyróżnić trzy elementy:

- kierującego,

- proces kierowania

- kierowanego.

Kierujących rzeczami innymi niż ludzie nazywamy zależnie od kontekstu kierowcami,

woźnicami, maszynistami, operatorami, pilotami, sternikami itp. Termin "kierowanie"

zastępuje się w tych przypadkach potocznymi pojęciami sterowania, powożenia,

prowadzenia, pilotowania itp. Kierowanie w węższym znaczeniu odnosi się wyłącznie do

kierowania ludźmi.

Istnieje wiele szczegółowych definicji określających pojęcie kierowania. Większość z nich

jest jednak zgodna co do tego, że kierowanie sprowadza się do działania zmierzającego

do spowodowania działania innych ludzi zgodnie z celem kierującego. Chodzi więc o

wpływanie (oddziaływanie) przez kierującego na podwładnych (kierowanych) w tym

sensie, aby realizowali oni wolę kierownika, który zmierza świadomie i celowo do

wywarcia określonego wpływu na zachowanie się innych. Zależnie od dziedziny, sposobu

lub szczebla kierowania kierownik (zwierzchnik) bywa nazywany dyrektorem, szefem,

naczelnikiem, dowódcą, prezydentem, prezesem, sołtysem itp. Władza kierownika nad

innymi wypływa z tego, że zajmuje on w organizacji formalnej (oficjalnej) pozycję o co

najmniej jeden szczebel wyższą w stosunku do podwładnych. W organizacji nieformalnej

(nieoficjalnej) funkcje kierownicze spełnia przywódca. Okazuje się jednak, że nie zawsze

kierownik jest jednocześnie przywódcą. Przykładowo, w grupie studenckiej bywa i tak,

że przewodniczący może nie być jednocześnie przywódcą grupy, którym jest inna osoba

ciesząca się w grupie z różnych względów większym autorytetem i zaufaniem. Proces

kierowania napotyka wówczas na różnego rodzaju przeszkody i perturbacje znajdujące

odzwierciedlenie w niskiej sprawności funkcjonowania organizacji. Dlatego klasyczna

teoria organizacji zaleca, aby kierownik był nie tylko przełożonym formalnym danej

grupy, ale również ich autentycznym przywódcą. Kierownik powinien więc nie tylko

kierować, ale także przewodzić.

W ujęciu potocznym, a także w znaczeniu ogólnym kierowanie i zarządzanie są

synonimami, a więc można je stosować zamiennie. J. Zieleniewski wprowadza jednak

rozróżnienie kierowania i zarządzania traktując to ostatnie jako jedną z form kierowania.

Oznacza to, że kierowanie ma szerszy zakres pojęciowy od zarządzania. Podobnie uważa

B. Gliński, który stwierdza, że: zarządzanie to rodzaj kierowania, przy którym kierujący

(zarządzający) ma uprawnienia zwierzchnie w stosunku do podległych mu pracowników

lub instytucji, wynikające bezpośrednio z własności środków produkcji albo nadane

organy reprezentujące właściciela środków produkcji.

W przedsiębiorstwach państwowych dyrektorzy mają pełnomocnictwa od właściciela

środków produkcji, którym jest państwo.

W Encyklopedii organizacji i zarządzania zarządzanie to działalność kierownicza

polegająca na ustaleniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych

zarządzającemu na podstawie własności środków produkcji lub prawa dysponowania

nimi.

Zarządzanie (tak, jak i kierowanie) dotyczy tylko ludzi, ale jedynie w tych przypadkach,

kiedy połączone jest z dysponowaniem środkami produkcji, a wiec zasobami w postaci

maszyn, materiałów, energii i środków finansowych. Uważa się, że zarządzanie

realizowane jest jedynie na tych szczeblach władzy, na których podejmowane są decyzje

ekonomiczne. Wiążą się one z dysponowaniem powierzonymi przez państwo środkami

produkcji, tj. z podejmowaniem decyzji dotyczących ich kupna, sprzedaży, zamiany itp.

Dlatego w odniesieniu do przedsiębiorstwa zarządzanie odbywa się na szczeblu dyrekcji

lub zarządu (dyrektor, zastępcy dyrektora, prezesi), natomiast w stosunku do niższych

szczebli hierarchicznych właściwe jest posługiwanie się terminem kierowanie.

W dalszej dyskusji dotyczącej zarówno wyjaśnienia pojęć, jak również formułowania

problematyki i treści kierowania i zarządzania, przyjmijmy następujące stwierdzenia:

1) pojęcie "kierowanie" (ludźmi) jest pojęciem szerszym od "zarządzania", ponieważ

dotyczy całego obszaru przedsiębiorstwa (wszystkich stanowisk kierowniczych),

2) w ramach przedsiębiorstwa używać będziemy pojęcia "zarządzanie" odnoszonego do

wszystkich zasobów przedsiębiorstwa, tj. do środków rzeczowych i ludzkich (mając na

uwadze, że to ludzie są silą sprawczą i decydującą): pojęcie "kierowania" odnosić

będziemy natomiast tylko do kierowania ludźmi (zespołami pracowniczymi),

3) niezbędne jest określenie zakresu "zarządzania przedsiębiorstwem" i "kierowania

ludźmi", między innymi w formie celów, zadań i funkcji (zespołu czynności)

realizowanych przez kadrę kierowniczą i odpowiednie służby przedsiębiorstwa.

Nasuwa się również uwaga natury ogólnej: studenci (przyszli kierownicy lub specjaliści)

powinni na podstawie literatury, i swoich przemyśleń dążyć do ukształtowania własnego

poglądu na istotne problemy z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem. Wymaga to

zapamiętania o prawideł francuskiego filozofa Kartezjusza (Rene Deskartes)

zajmującego się sposobami skutecznego działania. Jedna z nich głosi, że: nigdy nie

należy przyjmować za prawdziwą żadnej rzeczy, zanim jako taka nie została rozpoznana

w sposób oczywisty, tzn. należy unikać pośpiechu i uprzedzeń oraz nie zawierać w

swych sądach nic ponad to, co jawiłoby się przed umysłem jasno i wyraźnie, że nie ma

żadnego powodu, by o tym powątpiewać. H. Fayol uznawany powszechnie za ojca nauki

zarządzania opublikował wiele prac naukowych, w tym najcenniejszą pt. „Administracja

przemysłowa i ogólna” (w 1916 roku). Na podstawie swoich wieloletnich doświadczeń w

kierowaniu koncernem górniczo-hutniczym oraz analiz badawczych wyodrębnił szeroko

rozumiane funkcje przedsiębiorstwa, do których zaliczył:

a) techniczne, dotyczące produkcji wyrobów,

b) handlowe, obejmujące zakup, sprzedaż i wymianę towarów,

c) finansowe, dotyczące pozyskiwania kapitału i jego wykorzystania,

d) ubezpieczeniowe (ochrona majątku i personelu),

e) rachunkowości (inwentaryzacja, koszty i analizy),

f) administracyjne.

W ramach funkcji (czynności) administracyjnych, w dzisiejszych ujęciach funkcji

zarządzania, H. Fayol wyróżnił pięć funkcji zarządzania w ścisłym tego słowa

znaczeniu, a mianowicie:

1. przewidywania, dzisiaj określaną jako planowanie,

2. organizowania,

3. rozkazodawstwa, dzisiaj traktowaną szerzej jako motywowanie,

4. koordynowania,

5. kontrolowania.

Pod pojęciem przewidywania rozumiał prognozowanie przyszłości i

formułowanie planu działania przez kierownictwo. Organizowanie łączył z

pozyskiwaniem i mobilizowaniem materialnych i ludzkich zasobów organizacji

do wprowadzania planów w życie oraz z tworzeniem struktury

przedsiębiorstwa. Rozkazywanie to wyznaczanie kierunków działań i

uruchamianie aktywności pracowników w realizacji zadań. Koordynowanie

zmierza do zapewnienia harmonii w funkcjonowaniu zasobów i działań

organizacji. Kontrolowanie Fayol pojmował jako nadzór nad przebiegiem

realizacji planu według ustalonych reguł i poleceń. Zaproponowany przez H.

Fayola model funkcji zarządzania stanowi do dzisiaj podstawę współczesnych

koncepcji zarządzania przedsiębiorstwem.

Ważnym osiągnięciem H. Fayola było sformułowanie 14 zasad zarządzania,

którymi sam skutecznie posługiwał się w praktyce kierowniczej. Były to:

1. Podział pracy

2. Autorytet i poczucie odpowiedzialności

3. Dyscyplina

4. Jedność rozkazodawstwa

5. Jednolitość kierownictwa

6. Podporządkowanie interesów osobistych interesów ogółu

7. Wynagrodzenie personelu

8. Centralizacja

9. Hierarchia

10. Ład

11. Ludzkie traktowanie pracowników

12. Stabilizacja personelu

13. Inicjatywa

14. Zgranie personelu

III. EFEKT ORGANIZACYJNY I WPŁYW NA ZARZĄDZANIE.

Można z całym przekonaniem stwierdzić, że dobra organizacja pozwala człowiekowi

działać wysoce efektywnie. Jest to jeszcze lepiej widoczne w działalności zespołowej.

Stanowisko to znajduje potwierdzenie w spostrzeżeniu, że efekt zorganizowanej pracy

zespołowej jest wyższy aniżeli suma efektów działań indywidualnych. Zjawisko to

nazwano efektem synergicznym, zwanym również efektem organizacyjnym albo efektem

"2 + 2 = 5" Ktoś określił to osobliwe zjawisko paradoksalnym powiedzeniem, że "suma

organizacyjna jest większa niż arytmetyczna suma jej elementów". Myśl tę można

również uzupełnić Arystotelesowską tezą, że "całość to więcej niż suma części".

Zjawisko synergii polega na tym, że współdziałające elementy dają wypadkowy wynik

pod jakimś względem większy niż prosta suma skutków wywołanych przez każdy

czynnik z osobna. Można więc mówić o wzajemnym wzmacnianiu lub potęgowaniu się sił

współdziałających elementów. W wyniku synergii powstaje efekt organizacyjny będący

przeciętną nadwyżką korzyści przypadającą na członka zespołu współdziałającego z

pozostałymi osobami, w porównaniu z korzyścią możliwą do osiągnięcia w działaniu

indywidualnym.

W rezultacie dobrze zorganizowanego działania zespołowego pojawia się swoista

nadwyżka będąca efektem współdziałania wielu ludzi pracujących w sposób

zorganizowany pod wspólnym kierownictwem. Uzyskany wynik jest w takich

przypadkach wyższy od wyniku osiąganego w rezultacie swobodnej kooperacji osób

indywidualnych lub działania tych osób pracujących oddzielnie i nie połączonych żadnymi

więziami organizacyjnymi. Przykładem powstawania efektu może być usuwanie przez

grupę osób przeszkody z drogi, gdy wiele osób jednocześnie współdziała w tej samej

niepodzielnej operacji. Oddzielne próby usunięcia przeszkody czynione przez każdego

(nawet najsilniejszego) człowieka z grupy, ale dokonywane z osobna nie dadzą żadnego

rezultatu. Wynika stąd, że wysiłki jednostek w wielu przypadkach nie dają takiego

efektu, jak praca zespołowa. W produkcji seryjnej lub masowej podział pracy,

specjalizacja i dobra organizacja sprawiają, że 100 osób pracujących razem w ciągu 8

godzin wytworzy o wiele więcej niż 100 pojedynczych pracowników pracujących

oddzielnie po 8 godzin dziennie lub jeden pracownik pracujący 100 dni z rzędu.

Wyjaśnienie przyczyn powstawania w zorganizowanym działaniu zespołowym efektu

organizacyjnego nie jest łatwe. Już osiemnastowieczny ekonomista A. Smith wskazuje,

że pojawia się on głównie w wyniku:

- osiągnięcia wprawy (rutyny) w wykonywaniu pracy wynikającej z

podziału pracy, specjalizacji i koncentracji działań,

- zwiększenia ciągłości pracy, dzięki eliminacji strat czasu

występujących przy zmianach rodzajów wykonywanych czynności,

- umożliwienia skoncentrowania i zharmonizowania sił i środków w

przestrzeni i czasie (przykład podnoszenia dużego ciężaru),

- wzajemnego oddziaływania motywacyjnego zwiększającego

wydajność pracy współdziałających ludzi (człowiek lubi pracować w

towarzystwie i współzawodniczyć, by wypaść jak najlepiej w oczach

kolegów i kierownika)

- możliwości korzystania z bardziej wydajnych narzędzi.

Osobliwe zjawisko efektu organizacyjnego można porównać do

maszyny, która wytwarza więcej energii niż jej zużywa.

Może nam oczywiście ktoś zarzucić nienaukowość argumentując, że uzyskiwanie w

naszym świecie czegoś za nic jest niemożliwe. Tadeusz Kotarbiński omawia to zjawisko

wyróżniając w synergii swoistą katalizację polegającą na potęgowaniu się efektu

wskutek korzystnego współdziałania elementów składowych działania zespołowego.

Kataliza polega na ogólnym przyspieszeniu szybkości reakcji syntezy spowodowanej

obecnością (często bardzo drobnych ilości) substancji katalizatora, która sama nie ulega

zmianom w czasie tej reakcji.

Czasami wystarczy jedynie asystencja (asystowanie), aby podnieść wynik działania. Na

przykład kibice w czasie meczu oddziałują na swoją drużynę gorącym dopingiem tak

dalece, że może mieć to wpływ na wynik gry, chociaż sami nie popychają piłki. Wynika

stąd, że źródłem owej "nadwyżki" w postaci

"dodatkowego" efektu jest właśnie samo jednostronne asystowanie, w tym przypadku

efekt publiczności lub asystencja korzystna zarówno dla całego zespołu, jak i jego

uczestników. Zjawisko to pojawia się wyłącznie w zorganizowanym działaniu

zespołowym. Przykładem wykorzystania efektu asystencji może być praca zespołu

pracowniczego w dużej hali fabrycznej, pośrodku której zlokalizowano na podwyższeniu

kantorek majstra

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: