ROZWÓJ MOWY DZIECKA

Logopedia ( łac. logos – słowo ) zajmuje się zaburzeniami komunikacji językowej. Potocznie mówi się ,,mowa” lub ,,mówienie”.

Mowa to akt w procesie językowego porozumiewania się. Istnieje nadawca i odbiorca. Nadawca wysyła informację, odbiorca odbiera, przetwarza i odsyła. Potrzebny jest ten sam kod (język) aby doszło do porozumienia.

Mówienie to przekazywanie słownie myśli (między nadawcą a odbiorcą).

Narzędziem mowy jest język, który służy do porozumiewania się. To zbiór znaków, z których za pomocą określonych reguł można budować teksty.

Dziecko uczy się języka w zależności od środowiska, w którym żyje. Najpierw dziecko słucha, potem mówi, czyta i pisze. Dlatego bardzo ważna jest znajomość rozwoju mowy dziecka, zarówno przez rodziców, jak i przez nauczycieli klas przedszkolnych i klas I-III.

I okres prenatalny ( 3 – 9 miesiąc życia płodowego )

W tym czasie dopełniają się dwa podstawowe dla kształtowania się mowy warunki, tzn. wykształcają się narządy mowne oraz rozpoczyna się ich funkcjonowanie. Rozwijają się organy nadawcze ( ośrodki i drogi nerwowe, nasada, krtań, płuca ) , kontrolujące ( słuch, wzrok, drogi czuciowe ) i odbiorcze ( centralne ośrodki wzrokowe i słuchowe ). Pierwsze zjawiska, jakie odbiera płód to zjawiska rytmiczne. Płód reaguje na dźwięki z otoczenia ( głośna muzyka, krzyk, serce matki ).

Prawidłowy rozwój warunkuje:

-         okres porodu ( komplikacje lub nie);

-         okres płodowy ( choroby matki w czasie ciąży );

-         wady wrodzone dziecka;

-         pierwszy kontakt z matką;

-         choroby dziecka;

-         rozwój umysłowy dziecka.

Prawidłowy rozwój mowy i głosu jest uwarunkowany:

-         prawidłową czynnością analizatora wzrokowego i słuchowego (np. dzieci głuche nie uczą się samodzielnie mówić, u niedosłyszących rozwój mowy jest opóźniony i zniekształcony, u niewidomych od urodzenia mowa rozwija się później i trudniej);

-         sprawnością systemu motoryczno - kinestetycznego (dzieci z upośledzoną motoryką kończyn i obwodowego narządu mowy mówią później i gorzej;

-         sprawnością ośrodków mowy;

-         motywacją do mowy – czynniki środowiskowe ( dzieci zdrowe, rozwijające się w otoczeniu niemówiących nie opanują mowy );

-         prawidłowym rozwojem psychosomatycznym ( dzieci, w zależności od stopnia upośledzenia umysłowego nie mówią lub rozpoczynają mówić późno, a mowa ich jest często zaburzona ).

II okres melodii ( 1 rok życia dziecka )

W tym okresie wyróżniamy cztery etapy:

1.     krzyk ( 2, 3 tydzień );

2.     głużenie lub gruchanie ( do 4 miesiąca ), natomiast dzieci niesłyszące głużą do 18 miesiąca;

3.     gaworzenie ( 5, 6 miesiąc ) – dziecko wymawia zespoły sylab np. ma-, la-, ba-, ta-, jest to działanie zamierzone, ale jeszcze nie mające treści;

4.     echolalia ( pojawia się około 10 miesiąca ) – dziecko powtarza zasłyszane słowa, tworzone z sylab, które zna np. mama, tata, baba.

Około 1 roku życia dziecko zaczyna łączyć wyrazy z jakimś znaczeniem. W tym czasie więcej rozumie niż mówi, a reaguje przede wszystkim na melodię. Dziecko umie poprawnie wymawiać samogłoski a, e, i oraz spółgłoski m, b, n, t, d, j, na końcu pojawiają się głoski nosowe, dźwięczne i bezdźwięczne.

III okres wyrazu ( od 1 do 2 roku życia dziecka )

Najpierw dziecko powtarza nieświadomie proste wyrazy, potem zaczyna kojarzyć wyrazy z poszczególnymi rzeczami. Analogicznie rozwija się słuch fonematyczny. W wieku 14 – 15 miesięcy dziecko zaczyna wypowiadać więcej poszczególnych wyrazów. Najpierw mówi rzeczowniki, potem czasowniki. Początkowo zniekształca wyrazy ( jedną sylabę ) lub zastępuje głoski innymi

( r – l ).

Na koniec próbuje odzwierciedlać uczucia.

IV okres zdania( 3 rok życia dziecka ) 

W tym okresie dziecko rozumie już mowę swoich rodziców. Najpierw buduje dwuwyrazowe zdania twierdzące, potem proste zdania pytające. Dziecko najczęściej nie potrafi jeszcze używać przypadków, spójników i przymiotników. Między 2 a 3 rokiem życia dziecko przyswaja najwięcej wyrazów, potem już tylko udoskonala ich wymowę. Prawidłowo wymawia wszystkie głoski oprócz  r, l, dz, dż, c, ć, sz, cz, rz.

V okres swoistej mowy dziecięcej ( 3 – 7 rok życia dziecka )

W wieku 3 lat dziecko słuchowo rozróżnia już głoski trudne, a powinno wymawiać głoski ustne i nosowe. Mając 4 lata tworzy zdania złożone i potrafi wymówić ,,r”, a w 5 roku życia ,,s, rz, cz, dż”. Jednak czasami bywa odwrotnie. W tym okresie szybko rozwija się zasób słownictwa. Dziecko 5 – 6 letnie powinno mówić wszystkie głoski prawidłowo. Czasami zdarza się, że dzieci opuszczają początkowe lub końcowe sylaby, łączą dwa wyrazy lub mają kłopoty z końcówkami. W 7 roku życia kończy się rozwój artykulacji, rozwój mowy trwa całe życie.

Dziecko rozpoczynające naukę w szkole powinno posiadać, oprócz dojrzałości szkolnej, również dojrzałość logopedyczną tzn.:

-         prawidłowo wymawiać wszystkie głoski;

-         posiadać słuch fonematyczny;

-         budować zdania proste i złożone;

-         brak naniesień środowiskowych.

LITERATURA:

1.     Genowefa Demel - ,,Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola"

2.     Leon Kaczmarek - ,,Nasze dziecko uczy się mowy”;

3.     Elżbieta Sachajska - ,,Uczymy poprawnej wymowy”;

4.     Irena Styczek - ,,Logopedia”.