Karol Wojtyła - Elementarz etyczny.pdf - The9

Karol Wojtyła

ELEMENTARZ

ETYCZNY

Z nauką o moralnoci mamy do czynienia jeli badanie pochodzi od faktów życia

moralnego w sposób tylko opisowy przy zastosowaniu metody dowiadczalno – indukcyjnej.

Etyka zajmuje si istniejącymi normami moralnymi, a zatem ustala co w danym rodowisku

uchodzi za dobre lub złe. Nie okrela jednak co jest dobre, a co złe – to zadanie etyki, która

jest nauką normatywną (normy = sądy o tym, co jest dobre, a co złe).

Fakty moralne mówią o ludziach, ale nie bezporednio o zasadach. Sama moralno

jest życiem, a zatem jej twórcą jest człowiek. Etyka pragnie si kierowa najpierw czynami,

gdyż są one konkretne i indywidualne.

Funkcją sumienia jest, aby zdoby si na aktualne uzasadnienie dobra i zła w naszym

działaniu – tu ważna rola kierownika duchowego.

Obok zmiennych faktów istnieje pewna stało poglądów na dobro i zło. Dla

człowieka są to wartoci bezwzgldne obowiązujące dlatego, że jest si człowiekiem. Prócz

niezmiennoci człowieka stwierdza si też pewne zmiany wtórne. Lecz jednak ta

niezmienno pozwala na okrelanie ludzi i zalicza ich do tego samego gatunku.

Etyka religijna = etyka chrzecijaska – wypływa z refleksji nad bytem (szczególnie

ludzkim, dla którego oparciem jest Objawienie). Prawdy rozumowe w Objawieniu są

uzupełnione przez prawdy nadnaturalne możliwe do przyjcia przez rozum tylko w wietle

wiary. Zasady postępowania zawarte w Objawieniu pokrywają si z zasadami rozumowymi

cho nie zawsze rozum może do niektórych doj np. miło nieprzyjaciół.

Warto zawróci uwag na przyswojeniu etyce myli Arystotelesa dokonaną przez w.

Tomasza - włączenie tych myli, które powstały niezależnie od Objawienia.

O pochodzeniu norm moralnych

Etyka jest nauką normatywną i normy wyróżniają ją od innych nauk.

Mówi si o nadprzyrodzonych i naturalnych normach w etyce:

Nadprzyrodzone – pochodzą od Boga, a ich ródłem jest Objawienie i Pismo wite –

przykazania, rady, wskazania. w. Paweł w Rz. mówi, że ródłem zasad moralnych jest sama

rozumna natura ludzka (z natury to czynią), zobowiązująą każdego człowieka do spełniania

tych czynów, które stanowią w Objawieniu tre Zakonu Bożego. A zatem najwczeniejsze

zasady moralne są znane normalnemu człowiekowi z samej natury bez Objawienia. Człowiek

te prawdy moralne uwiadamia sobie po prostu rozumem. W Objawieniu za znajdzie

dodatkowe – nadprzyrodzone. Jednak i te przyrodzone i nadprzyrodzone są zawarte w

Objawieniu i na nowo mobilizują człowieka do ich znania i spełniania.

ródłem poznania jest zawsze natura i rozum . Rozum jest zdolny bowiem do

poznania prawdy o dobru moralnym i odnosi je do samych czynów. Prawda o dobru opiera

si na zrozumieniu natury człowieka, jego celów. Tam gdzie rozum stwierdza, iż możliwoci

natury zawodzą tam zaczyna si działanie łaski .

Normy etyczne opierają si na rzeczywistoci, na którą składa si podmiot działający i

szereg bytów przedmiotowych. Rozum w swoją funkcj normująą wprowadza założenie

zgodnoci z rzeczywistocią – stąd założenie realizmu w etyce. Ten realizm zmienia si w

etyce chrzecijaskiej w swoisty realizm nadnaturalny – rzeczywisto ujta przez rozum

owiecony wiarą (możliwe przyjcie Objawienia). Z Objawienia dowiadujemy si o istnieniu

dóbr nadprzyrodzonych i trzeba zaznaczy, iż są to dobra rzeczywiste , które podejmuje

człowiek wierząc i ma by im wierny tak, jak to mu ukazuje rozum i wiara.

Natura i doskonałość

łowo natura w filozofii tomistycznej oznacza istot danego bytu. Rozum poznaje

przede wszystkim byt. Każdy byt ma swoją istot i ona stanowi podstaw wszystkich jego

szczegółowych właciwoci. Sam byt substancjalny jest podmiotem istnienia i działania.

Działanie aktualizuje istot danego bytu – to czym on jest w możnoci staje si w nim

rzeczywistocią. To czym byt jest w możnoci, stanowi z natury jego cel, odpowiada on

bowiem naturze i przyczynia si do aktywnoci danego bytu. Byt działa i staje si bardziej

sobą, gdyż w tym aby sta si bardziej sobą zawiera si zasadnicze dobro każdego bytu.

Dobrem jest to, co wywołuje dążenie, co pobudza do działania. Różnorakie dobra stają

celem jego dąże i działa, o ile przyczyniają si do udoskonalenia człowieka. Jedynie dobro

moralne doskonali człowieczestwo, dlatego jest ono centralnym aktem natury ludzkiej,

której główną energią i władzą jest rozum. On bierze udział w procesie stawania się

człowieka. Rozum okrelając zasady postpowania kieruje si tym jakie ma by

postpowanie wzgldem tego lub innego bytu, aby przyczyniało si ono do jego

udoskonalenia si. Człowiek może si udoskonali tylko w ramach całego porządku wiata.

Rozum posiada jakie rozeznanie porządku wiata i normując stara si jak najbardziej

precyzyjniej ustawi w nim człowieka. Robi to od tego, jakie ma gruntowne rozeznanie całej

rzeczywistoci. Rozum owiecony przez wiar ma rozeznanie nadprzyrodzone. Bóg udziela

mu wiatła, dzieli si swoją wiedzą z człowiekiem. Pozwala to lepiej okreli zasady

postpowania. Łaska stanowi podstaw bytowania i działania w sposób właciwy Bogu Þ

działanie jest zależne od asymilacji Łaski Bożej. To, czym człowiek jest i czym powinien si

stawa przez swoje życie moralne nabiera dla chrzecijanina pełnego znaczenia w wietle

wiary.

Znaczenie powinnoci

Natura ludzka jest ródłem norm. Rozum bowiem okrela zasady postpowania. Z

tego włanie rozeznania wyrasta powinno. Okrela ją rozum. Powinno czerpie energi z

dynamiki bytu, z pdu do dobra, z woli. Powinno moralna łączy si z wolą, do niej si

odnosi, jest jej powinnocią. Z powinnoci wola jest dla człowieka moralnym by lub nie by.

Dlatego powinnołączy si z wysiłkiem, napiciem. Linia napięcia prowadzi między tym,

kim jestem, a tym, kim powinien by. Wola jest władzą tego napicia. Owo napicie niejako

zdwaja si w woli. Napicie powstaje również midzy tym, kim jestem, a kim nie jestem, kim

by nie mog. Tutaj dla wierzącego wyłania si problem zepsucia natury ludzkiej. Teologiczna

nauka o tym (przez grzech pierworodny) najlepiej wyjdzie na tle rozróżnienia 4 stanów tejże

natury:

Natura czysta - byłaby taką gdyby Bóg nie podniósł jej do porządku

nadprzyrodzonego. Jednak Bóg tak nie uczynił, dlatego natura ludzka nie znajduje si w

takim stanie u żadnego człowieka. Wyniesienie to do porządku nadnatury wyposaża natur

w łask uwicająą. Dojrzałe zespolenie łaski i natury stwarza pełni człowieczestwa, stan

nieskażonej natury przed grzechem pierworodnym. Dlatego też doskonały stan natury może

polega na doskonałym zespoleniu z łaską. Dojrzało tego zespolenia musi polega na pełni

ładu. Człowiek nosi w sobie pełniładu. Niższe energie natury ulegają wyższym. W człowieku

panuje odpowiednie uduchowienie tzn. rozum i wola nie są w defensywie, ale rządzą i

kierują. Wola ma zasadnicze znaczenie dla moralnoci. Grzech pierworodny wytrącił

człowieka ze stanu doskonałej natury i nadal go wytrąca. Jest to stan natury upadłej ( status

naturae lapsae ) . Rozum i wola z trudem odzyskują w człowieku władz, by umożliwi

prawdziwe dobro, dobro moralne bdące celem natury. Doznają jednak pomocy przez dzieło

odkupienia Jezusa Chrystusa. Od momentu upadku człowiek w nim nie trwał, ale doznawał

ukrytych impulsów, łask poprzez które prowadzi dzieło odbudowy natury wg. zamierze

Boga. Jest to stan odkupienia (status naturae reperatae) , w którym człowiek odzyskałłask

chociaż owo zarzewie grzechu z natury nie ustąpiło. Człowiek znajduje si w stanie natury

upadłej i odkupionej. Wola i jej pd do dobra nie uległy całkowitemu rozkładowi, bo wola ta

staje si w każdym podmiotem powinnoci, tzn. że jest w niej wciąż to napicie. Ta

powinno moralna w człowieku wiadczy o tym, że wola nie przestała by sobą, że przy

schorzeniu natury tkwi w niej pierwiastek zdrowia. Nie byłaby sobą gdyby dobro moralne

poznane rozumem nie wywołało tego napicia. Wic natura może byródłem norm

moralnych. Rozum, który może myli si w okrelaniu dobra odpowiedniego dla woli, może

też si z tego wyzwala i rzetelniej ujmowa prawd o dobru. Stanowisko Objawienia

umacnia nauk katolicką w przekonaniu o maturalnych możliwociach rozumu i woli. Drugie

napicie w człowieku to napicie midzy naturą i łaską. Ponieważ natura nie jest całkowicie

zepsuta łaska, dlatego nie trafia w próżni, ale zaszczepia si w to, co zdrowe i twórcze. Cała

działalnołaski nastawiona jest na uzdrawianie i wzmacnianie natury; chce przywróci

człowiekowi pełniżycia w zgodzie z naturą uzdrowioną. Nie jest nastawiona by niepokoi

natur. Im bardziej natura zdrowieje i dojrzewa, tym bardziej łaska wydobywa z niej rezerw

te energie, które bez łaski nie zostałyby nigdy uruchomione. Łaska staje si coraz bardziej

jakby drugą naturą ( jest coraz mniej napiciem a bardziej współżyciem i współdziałaniem).

Człowiek niewierzący sprowadza swój wewntrzny dramat do powinnoci, do napicia

pomidzy tym, czym jest, a tym, czym powinien by.

Prawo natury

Człowiek patrzy czsto na swoją natur jako na ródło zła, złych skłonnoci. Skąd wic

biorą si dobre? Powodem tego może by m.in. ucieczka przed zobowiązaniem. Ucieczka

przed prawem natury to ucieczka przed osobowocią. Znaczy to, że człowiek musiałby si

poczu o wiele bardziej twórcą siebie. Ta ucieczka jest jeszcze bardziej ucieczką przed

Prawodawcą, a sama natura prawodawcą nie jest. Pozwala ona tylko odczyta myl i wol

Prawodawcy. Zastajemy je (myl i wol) w naturze, w jej zdrowych skłonnociach. Rozum

ludzki nie żyje sam z siebie i w sobie, ale ciągle staje wobec rzeczywistoci obiektywnej, którą

musi rozumie, odczyta. Człowiek jest tylko elementem natury i ponad nią nie stoi. W

każdym człowieku tkwi skłonno do życia społecznego . W tej skłonnoci tkwi jakie

podstawowe prawo, którego człowiek słucha. Istnienie prawa wskazuje zawsze na

Prawodawc, który troszczy si zawsze o zbiorowo. Prawo jest zawsze dziełem rozumu.

Stworzenie jest elementarnym aktem troski o byt, której wyrazem jest natura rzeczy.

Skłonnoci prowadzą w stron porządku, ładu całoci a w ładzie dobrem jest to dobro, w

którym ludzko, człowiek ma jaki udział. Ów udział wymaga poznania prawa natury.

Człowiek ma rozumnie słucha myli Stwórcy. Do istoty prawa należy jego głoszenie. Prawo

natury człowiek poznaje rozumem.

Humanizm a cel człowieka

Opozycja wywodzi si czsto z humanizmu. Jeżeli etyka ma by humanistyczna to Bóg

nie może by celem ludzkiego życia, celem tym może by tylko człowiek. Jeżeli Bóg jest

celem człowieka to człowiek nie może by celem dla siebie. Cóż znaczy, że Bóg jest celem?

Stworzenie dało początek bytom. Bóg powołując byty do istnienia nie szukał w nich

uzupełnienia swojej doskonałoci. Stworzenie ich zakłada akt Jego woli a ona dąży zawsze do

celu, którym jest dobro. Zatem Bóg jest objawiany przez dobro, nie może natomiast ono

Jego doskonali. Stworzenie jest o tyle dla Niego dobrem, o ile uzewntrznia doskonało

bytowania. Istnieje hierarchia dóbr. Każdy byt stworzony, przez to, że jest i czym jest

uzupełnia w jakiej mierze t bezwzgldną doskonało bytu - Boga. Ażeby najlepiej ujawni

kim jest Bóg, ich Stwórca, powinien każdy byt stworzony by po prostu jak najbardziej sobą.

Bóg - cel stworze nie odrywa ich od siebie i od własnej immanentnej doskonałoci ale je

bardziej w tym osadza. Tak samo tyczy si człowieka. To, co jest rzeczywistą doskonałocią

człowieka, co go udoskonala, ma za cel Boga; jest porednio ujawnieniem Jego doskonałoci,

Jego pełni. Etyka religijna zaczyna si od uwiadomienia sobie celowoci bytowania. Ciąg

dalszy zależy od tego, jak ułoży si ów kontakt bytu z Bytem (czy na zasadzie pretensji lub

bojani czy na zasadzie miłoci). Kiedy stosunek człowieka do Boga ukształtuje si na zasadzie

miłoci osoby do Osoby, wówczas wszystko w nim dzieje si i rozwija wg. prawidłowoci, jaką

miło ze sobą niesie. Człowiek ma prawo do miłoci. Człowiek jest najbardziej sobą, gdy

aktualizują si w nim najwyższe możliwoci. Miło za jest aktualizacją najwyższych

możliwoci człowieka.

Karol Wojtyła - Elementarz etyczny.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: