Krzyże z Przebraża.pdf

KrzyŜezPrzebraŜa

TomaszPotkaj

CzyPolakomiUkraińcomudasięspotkaćnadmogiłamipomordowanych?Czygestypolityków

zastąpiąprzebaczeniepłynącezpotrzebyserca?Mimowysiłkówhistorykówpamięćo

wołyńskiejtragediiwciąŜjestinnapoobustronach.Zapewneniezmieniątego

rozpoczynającesięwłaśniepodpatronatemprezydentaPolskioficjalneobchody60.rocznicy

eksterminacjiPolakównaWołyniuikresachpołudniowowschodnich.

Wniedzielę11lipca1943r.odranapadało.Gęstydeszczzniechęciłwieluludzidoudziałuwniedzielnej

sumie,toteŜwrenesansowejkolegiaciewmiejscowościKisielinwwołyńskimpowiecieHorochów

zgromadziłosięniewięcejniŜ150osób."JeszczeprzednaboŜeństwemdostrzegłemwpobliŜukościoła

jakichśobcychludzi,aleniktniezwróciłnanichspecjalnejuwagi(...).PonaboŜeństwienadziedzińcu

zaroiłosięodczarnosotennych.Ludziemomentalniezawrócilidokościoła.Wtedybandyciotworzyliogień.

Ci,którzyniezdąŜylicofnąćsięwporę,padliwczasietejpierwszejstrzelaniny"wspominałświadek

SławomirDąbski,powojnienauczycielszkołymuzycznejwLublinie.

Okołostuosóbukryłosięnaplebanii,resztapostanowiłapoddaćsię,liczącnalitośćnapastników.Ale11

lipca1943r.,wdniuprawosławnegoświętaświętychPiotraiPawła,wKisielinieniebyłolitości."Nadole

banderowcyzaczęlimordowaćtych,cosiępoddali.Nadziedzinieckościelnydrzwiamizkaplicywyszło

kilkanaścieosób,oboknicheskorta.Szlizadzwonnicętąsamądrogą,jakązawszechodziliwprocesji"

relacjonowałinnyświadek,WłodzimierzSławoszDębski.Pochwiliukrycinaplebaniiusłyszelisalwy.

TegodniawKisielinieoddziałUkraińskiejArmiiPowstańczej(UPA)zamordował90Polaków.

Byłotoapogeumterroru:między11a15lipcaoddziałyUPAiOUN(OrganizacjaUkraińskich

Nacjonalistów)zaatakowałyrównocześnie167zamieszkanychprzezPolakówmiejscowościnaterenie

trzechwołyńskichpowiatów:horochowskiego,łuckiegoiwłodzimierskiego.Raportniemieckiego

kontrwywiaduz13lipcainformowałkrótko:"NacjonaliściukraińscyprowadząnaWołyniueksterminację

ludnościpolskiej;ruchbanderowskiunicestwiapolskichosadnikównaWołyniu".

SądzonypowojnieprzezsowieckisądOhorodniczukNikołajKwilkowśkijzeznałpodczasśledztwa:"12

lipca1943r.ranorazemzgrupąUPAliczącąokoło20ludziwszedłemwczasieMszydokościoła(w

Porycku)iwanickiegorejonu,gdziewciągu30minutwrazzinnymizabiliśmyobywatelinarodowości

polskiej.Wczasietejakcjizabito300ludzi,wśródktórychbyłydzieci,kobietyistarcy.Pozabiciuludziw

kościeleudałemsięzgrupądopołoŜonejwpobliŜuwsiRadowiczeorazpolskichkoloniiSadowaiJeŜyn,

gdziewziąłemudziałwmasowejlikwidacjiludnościpolskiej.Wwymienionychkoloniachzabito180

kobiet,dzieciistarców.Wszystkiedomyspalono,amienieibydłorozgrabiono".

InnyczłonekUPA,ArsenijBoŜewśkij,opowiadałprzedsądem:"Wlipcu1943r.naszoddziałprzybyłdo

byłejposiadłościhrabiegoKoszewskiego,gdziemieszkałookoło100Polaków,którychzlikwidowaliśmy

bezlitośnieprzyuŜyciubronipalnejibiałej.Zlikwidowaliśmycałerodzinynieoszczędzającstarców,

kobietidzieci.Dziecipłakały,kobietymatkiprosiły,abypozostawićichdzieciprzyŜyciu.Alenie

zwracaliśmynateprośbyuwagiizabijaliśmyjeuŜywającdotegobroniinoŜy".

WedleustaleńEwyiWładysławaSiemaszków,autorówmonumentalnejdwatomy,1500strondruku

ksiąŜki"LudobójstwodokonaneprzeznacjonalistówukraińskichnaludnościpolskiejWołynia193945",

całybilansofiarwołyńskiejtragediipopolskiejstronieto5060tysięcyzamordowanych,zczego19,5

tysiącaudałosięzidentyfikowaćzimieniainazwiska.Jeślidoliczyćok.2025tysięcyofiarz

przedwojennychwojewództwlwowskiego,tarnopolskiegoistanisławowskiegoorazkilkatysięcyz

terenówpołudniowowschodniejPolskiwjejdzisiejszychgranicach,bilansstratzamykasięliczbąokoło

100tysięcyzabitych.

Bilansuofiarpostronieukraińskiejniema.NarodowaAkademiaUkrainyodkilkulatprowadziwłasne

badanianatentemat.Cojakiśczaswukraińskiejprasiepojawiająsięapeleodostarczanieświadectw,

mającychukazaćwołyńskątragedięoddrugiejstrony.Częśćhistorykówprzyjmuje,Ŝe"zrąkpolskich"w

latach193947awięcłączniez"AkcjąWisła"zginęłokilka,moŜenawetkilkanaścietysięcy

Ukraińców.

Wtedy,latem1943r.,SławomirDębskiwskutekodniesionychranstraciłnogę.Doszpitalaodwieźligo

dwajznajomiUkraińcy.ZapomaganiePolakomzestronyUPAgroziłwyrokśmierci.WpracySiemaszków

jestmowao250znanychprzypadkachpomocyudzielonejPolakom.Wiadomo,Ŝedla167Ukraińców

skończyłosiętośmierciązrąkrodaków.

Powojnieprzezdziesięciolecianadwołyńskątragediązalegałacisza.Nieuczonooniejwszkołachanina

uniwersytetach.Pamięćtrwałajedyniewśródtych,którzytowidzieliiwśródichrodzin.OniteŜ,

świadkowie,aniezawodowihistorycy,wykonalinajwiększąpracędokumentacyjną,abypamięćnie

zaginęła.Świadectwoprawdybyłodlanichrodzajemmoralnejpowinności.

Inicjatywawyszłaześrodowiskakombatantówz27.WołyńskiejDywizjiArmiiKrajowejwpołowielat80.

Impulsembyłwywiadprasowy,wktórympewienprofesorhistoriiUniwersytetuWarszawskiego

stwierdził,ŜeAKnaWołyniumordowałaniewinnekobietyidzieci.Wołyniacychcielioddaćsprawędo

sądu,alezorientowalisię,ŜeniemająŜadnychdowodów,Ŝadnychrelacji,Ŝemogąprzeciwstawićtylko

własnąpamięć.

Wtedyzrozumieliśmy,ŜejeślisaminiezbierzemydokumentacjilosuPolakównaWołyniu,nikttegonie

zrobi,apamięćpoofiarachzbrodninigdyniebędzieuczczonaopowiadaAndrzejśupański,przezwiele

latsekretarz,adziśprzewodniczącyOkręguWołyńskiegoŚwiatowegoZwiązkuśołnierzyAK.

RozesłaliśmywięcapeldonaszychczłonkówwPolsceiwciągukilkunastukolejnychmiesięcymieliśmy

kilkasetspisanychświadectw.

Zeświadectwtychpowstałabroszura"Zbrodnienacjonalistówukraińskichdokonanenaludnościpolskiej

naWołyniu193945",wydanaw1990r.(autorzy:JanTurowskiiWładysławSiemaszko).

Dalszepraceprzezkolejne10latprowadziłSiemaszkozcórkąEwą.

WposzukiwaniudokumentówirelacjiSiemaszkowieprzeczesywaliarchiwa,czytaliaktaprocesowe

sądzonychpowojnieczłonkówUPA,docieralidoświadków.

Zabezpieczanieśladów

WołyńobecnyjesttakŜewbiografiiWładysławaSiemaszki.Urodzonyw1919r.,byłŜołnierzem27.

DywizjiAKido1944r.ŜyłnaWołyniu.Wcześniej,w1940r.,sowieckisądskazałgonakaręśmierci

(zamienionąna10latłagru).SiedziałwwięzieniuwŁucku,gdywczerwcu1941r.IIIRzesza

zaatakowałaZSRRiwwięzieniachpołoŜonychnaterenieokupacjisowieckiejcofającesięoddziałyNKWD

rozpoczęłysystematycznemordowaniewięźniówuwaŜanychza"politycznych".SiemaszkoprzeŜyłtaką

masakręwŁucku.

W1945r.aresztowanyponownieprzezSowietówiprzekazanypolskimwładzomkomunistycznym,

spędziłwwięzieniukolejnedwalata.Potem,wPRL,pracowałjakoradcaprawny.

Dlaczegotozrobiliśmy?EwaSiemaszko,córkaWładyslawa,powtarzapytanie.Bonaszym

obowiązkiembyłodanieświadectwuprawdzie,skoroniktinnyniechciałtegozrobić.

Tosamomówiła,kiedyjesieniąubiegłegorokuodbierałaprzyznanąporazpierwszyNagrodęim.Józefa

Mackiewicza.EwaSiemaszkoodpoczątkuokreślazbrodniepopełnionenaPolakachmianemludobójstwa

(zgodniezdefinicjąKonwencjiONZz1948r.)inieprzyjmujedowiadomościŜadnychinnychsłów,jakimi

określasiętęzbrodnię.

Dlaczęściukraińskichhistorykówtakieokreśleniejestniedoprzyjęcia,choćtrudnozakwestionowaćim

danezawartewtejpracy:WładysławiEwaSiemaszkowieudokumentowalizbrodniepopełnionena

Polakachw1721wsiach,osadachimiasteczkachWołyniamniejwięcejwpołowieówcześnie

istniejącychjednostekadministracyjnych.

Ichpracabędziekontynuowana.

"Wstrząsająceszczegóły"

KiedyEwaSiemaszkoodbieraławimieniuswoimiojcaNagrodęim.Mackiewicza,wmediachpojawiłysię

pierwszeprzecieki,Ŝew2003r.odbędąsięoficjalneobchody60.rocznicymasakrnaWołyniu.13lutego

tegorokuprezydentAleksanderKwaśniewskizakomunikował,Ŝeobejmujenadnimioficjalnypatronat.

NiepowołanoŜadnegokomitetu.SprawąobchodówzajmujesięszefBiuraBezpieczeństwaNarodowegoi

bliskiwspółpracownikprezydentaMarekSiwiec.

Czekaliśmynatęchwilę60długichlatmówiAndrzejśupański.Mijałykolejnerocznice,anigdy

wcześniejaniwładzePRL,coponiekądzrozumiałe,aniwładzeIIIRzeczypospolitej,cojuŜniepojęte,nie

wypowiedziałysięwsprawie100tys.polskichobywateli,zamordowanychprzeznacjonalistów

ukraińskich,nieoddałyimhołdu.

Nawetpo60latachAndrzejśupańskiniepotrafiukryćemocji.śołnierzAK,naWołyniuznalazłsięwiosną

1944roku,kiedyOkręgWarszawskiAKpostanowiłwesprzećwołyńskąkonspiracjęAKowską,osłabioną

najpierwdeportacjamisowieckimi,potemwywózkaminarobotydoNiemiec,wreszcieukraińskimi

masakrami.OddziałśupańskiegoraztylkowalczyłzUkraińcami,potem27.DywizjaAKprowadziła

działaniagłównieprzeciwkoNiemcom.

AlebitwętęśupańskizapamiętałmoŜenajbardziej:RozbiliśmyoddziałUPApodKorytnicąwspomina.

NigdywcześniejniezetknąłemsięztakązaciekłościąwśródŜołnierzyAK.Moikoledzyzoddziału,

pochodzącyzWołynia,zabijaliwszystkichUkraińcówzUPA,niebranoŜadnychjeńców.Kiedy

próbowałemoponować,odpowiedzielimi,Ŝebymsięniewtrącał.Wcześniejsłyszałemtylko,Ŝena

Wołyniudziałysięstrasznerzeczy,aledopierowtedyusłyszałemwstrząsająceszczegóły.Ito

opowiadaneprzezludzi,którymUPAwymordowałacałerodziny.Zrozumiałem:tobyłaichzemsta.

InnymrazemjegooddziałAKzatrzymałdwóchUkraińców,ojcaisyna.Niemielibroni.Kiedyzobaczyli

akowców,samizaczęligotowaćsięnaśmierć.Zanimichzastrzelono,kazanoimzdjąćkoszulę,spodnie,

anakoniecbuty.

Potemplutonowy"Podkowa"opowiedziałśupańskiemuomasakrzeHutyStepańskiej,wktórejzginęła

jegorodzina.

Dwiepamięci

WarchiwumpaństwowymobwoduwołyńskiegowŁuckuwśródwieludokumentówznajdujesiętajna

dyrektywapółnocnegodowództwaUPApodpisanaprzezjegokomendantapłk.RomanaDmytra

Klaczkiwskiego.Dyrektywabrzmi:"Powinniśmyprzeprowadzićwielkąakcjęlikwidacjipolskiego

elementu.PrzywycofywaniuwojskniemieckichnaleŜywykorzystaćtendogodnymomentdla

zlikwidowaniacałejludnościwwiekuod16do60lat(...).LeśnewsieorazwsiepołoŜoneobokleśnych

masywówpowinnyzniknąćzpowierzchniziemi".

ChoćKlaczkiwskikierowałeksterminacjąPolaków,jegopamięćwwieluśrodowiskachnaUkrainiejest

czczona.WZbaraŜu,gdziesięurodził,stoijegopomnik;radaobwodowawRównemwystąpiłao

przyznaniemutytułu"BohateraUkrainy".Niedlatego,ŜejegooddziałymordowałyPolaków,alezato,Ŝe

oddałŜyciezaniepodległąUkrainę:zginąłw1945r.,otoczonyprzezNKWD.PomnikmatakŜeRoman

Szuchewycz(pseudonim"TarasCzuprynka"),oficerwniemieckimbatalionieNachtigall,odjesieni1943

dowódcaUPA.PomnikstoiwBiłhoroszczykołoLwowa,gdzieSzuchewyczzginąłwmarcu1950r.wwalce

zSowietami.Wubiegłymrokuna60.rocznicępowstaniaUPArządUkrainyprzygotowałprojektustawy,

uznającejUPAzastronęwalczącąwIIwojnieświatowej,ajejczłonkomnadającystatusweteranów

wojennych(protestwtejsprawiezłoŜyłorosyjskieMSZ).

ZbiorowapamięćPolakówiUkraińcówoWołyniuróŜniąsię.JarosławHrycak,ukraińskihistoryk

młodszegopokolenia,takpiszewwydanejpopolsku"HistoriiUkrainy":"Przedstawianiestrony

ukraińskiejwyłączniejakorezunów,apolskiejjakoofiar,nieodpowiadaprawdzie.Byłotostarciedwóch

nacjonalizmów,posiadającychdługąlistęwzajemnychkrzywdinienawiści.śadnazestronniebyłaani

całkowicieniewinna,aniwinna.Gorzkaprawdapoleganatym,Ŝeci,którzybylirezunamiwjednym

przypadku,stawalisięofiaramiwinnym".

Ukraińscyipolscyhistorycyznająwieletakichprzypadków:tylkowpowieciehrubieszowskimodmaja

1943domaja1944polskieoddziałypartyzanckiespacyfikowały52wsieukraińskie,zabijając4tys.

mieszkańców.WedługrelacjiproboszczaukraińskiejwsiSahryń,spalonejprzeztomaszowskieoddziały

AKwnocyz9na10marca1944r.,zginęłotam600800osób,główniekobietidzieci.Powalce

dowódcaukarałwinnychrabunkówimordówdokonanychnaludnościcywilnej.NajednymzŜołnierzyAK

wykonanowyrok,bezsądu.

Próbarozmowy

Wczerwcu1994r.wPodkowieLeśnejośrodek"Karta"zorganizowałpierwsząkonferencjęnaukowców

polskichiukraińskich,poświęconąhistoriiwzajemnychstosunkówwczasieIIwojnyświatowej.

TemperaturadyskusjiiróŜnicewpoglądachpokazały,Ŝeideajestwartakontynuowania.Dwalata

późniejodbyłosiępierwszeseminariumpolskoukraińskie"PolskaUkraina:trudnepytania",

zorganizowaneprzezŚwiatowyZwiązekśołnierzyAKorazZwiązekUkraińcówwPolsce.

Choćprzezpięćkolejnychlatodbyłosiędziesięćspotkańpoósmymseminarium,poświęconym"Akcji

Wisła",ZwiązekUkraińcówwycofałsięzichorganizowaniaihistorycypolscyiukraińscysązgodniw

kwestiisamychfaktów,toróŜniąsięnadalwichinterpretacji.

Jednakniektórzyhistorycy,przykładowoprofesorSerhijczuk,próbująukryćwstydliwefaktymówidr

GrzegorzMotyka,historykzlubelskiegoInstytutuPamięciNarodowej,znawcatematuiuczestniktych

seminariów.UwaŜająoni,Ŝewobecbrakubezpośredniegodowodu,czylirozkazuwymordowania

Polaków,niemoŜnaoniczymprzesądzać.Niekiedygórębiorąargumentypozanaukowe:stwierdzenie,Ŝe

UPAdokonywałozbrodniludobójstwawiąŜesięzokreślonymikonsekwencjami,takŜepolitycznymi.Ale

sameseminariabyłyoczywiścieniezwyklewaŜne.Porazpierwszystworzyłyokazję,bypolscyiukraińscy

historycypoznaliisiebieiswojepoglądy.

"HistorycyukraińscyuwaŜająbrzmiałwięckomunikatzostatniejkonferencjiŜeusunięciePolakówz

WołyniabyłoodpowiedziąnabezkompromisowąpolitykępolskiegorządunaemigracjiwLondynie,

realizowanąprzezDelegaturęRząduipolskieformacjezbrojne,wkwestiiprzyszłejgranicypolsko

ukraińskiejorazodpowiedziąnakolaboracjęczęściludnościpolskiejzwładzaminiemieckimiisowieckimi

skierowanąprzeciwUkraińcom,atakŜenapolskiterrorwobecUkraińcównaChełmszczyźniepocząwszy

od1942roku".

PodprotokołemrozbieŜnościpodpisałosię21historykówukraińskichi18polskich.

Wśródpolskichjestnazwiskoprof.WładysławaFilara,w1944r.oficera27.DywizjiAK.

WśródukraińskichJewhenaStachiwa,w1944r.działaczaOUN.

BetonowekrzyŜe

PrzebraŜetowieś,25kilometrówodŁucka.Przedwojnąliczyładwatysiącemieszkańców.Wrazz

sąsiednimiwioskamiikoloniamiMostami,Chołopinami,Jaźwinami,MajdanemJezierskim,Zagajnikiemi

WydrankątworzyładuŜesołectwo,ciągnącesięnaprzestrzenipięciukilometrów.

Zistniejącychwlipcu1943roku128ośrodkówpolskiejsamoobronynaWołyniuzorganizowanego,

zbrojnegooporuprzeciwkonapadomUPAPrzebraŜebyłonajwiększe.Mimolicznychprób,oddziałom

UPAprzezkilkanaściemiesięcynieudałosięzdobyćwsi,bronionejprzezpięciusetuzbrojonychŜołnierzy

AKiwspomaganychprzezoddziałpartyzantówsowieckich.Bronili10tysięcyPolakówzokolicznych

miejscowości,którzyschronilisiętutaj.DoczekalinadejściaArmiiCzerwonej.Topolskosowieckie

braterstwobronidobrzewidzianewPRLsprawiło,ŜewspomnieniakomendantaPrzebraŜaHenryka

Cybulskiegoukazałysięoficjalniewlatach60.ibyływielokrotniewznawiane(tytuł:"Czerwonenoce").

DziśPrzebraŜaniemanamapie.MiejscowośćtanazywasięHajowe,dawnepolskiekolonienieistnieją.

Naskrajuwsi,wszczerympolu,istniejezatomałycmentarz.TuŜzabramą,poobustronachstoirząd

czternastubetonowychkrzyŜy,naktórychwyrytonazwymiejscowościiwsi,któretworzyłyośrodki

samoobronyPolaków.WcentralnympunkcieduŜy,metalowykrzyŜ.CzasemkwiatypodnimzłoŜą

miejscowi,czasemprzyjedziegrupazPolski.Niepełnalistapochowanychnatymcmentarzuwynosi90

osób:70zamordowanychprzezUPA,13poległychwwalcewobroniePrzebraŜa,kilkuzmarłychz

powoduchorób.

AndrzejPrzewoźnik,przewodniczącyRadyOchronyPamięciWalkiMęczeństwa,znatencmentarz.Tow

jegosprawiewielokrotniepodróŜowałzWarszawydoLwowaiŁucka.Kwestiaterminupoświęcenia

nekropoliibyładopinanadoostatniejchwili.Jeszczewpołowielat90.miejscowewładzeniepozwoliłyna

przyjazddoPrzebraŜakilkusetosobowejgrupypolskichkombatantówipoświęceniekrzyŜy.

Terazpoświęceniecmentarzamabyćpierwszympunktemzaplanowanychnawieletygodniobchodów60.

rocznicyWołynia.IchkulminacyjnymmomentembędziespotkanieprezydentówPolskiiUkrainyw

Porycku:wtymmiasteczku11lipca1943r.oddziałyUPAzmasakrowałypolskąludnośćzgromadzonąw

kościele.

Krokwprzód,krokwtył

WlutymtegorokuprezydentUkrainyLeonidKuczmapowiedział,Ŝezbrodnieprzeciwludzkościniemogą

zostaćusprawiedliwione.CzytakŜetadokonanawPorycku?Wtekścieopublikowanymnapoczątku

kwietniawukraińskimdzienniku"Deń"WiktorMedwedczuk,szefprezydenckiejadministracjinapisał,Ŝe

"ukraińskiepaństwopowinnoosądzićzniszczeniepolskiejludnościnaWołyniuiwyrazićswoje

współczuciedlapolskiegonarodu".Wopublikowanejwtejsamejgazeciemiesiącpóźniejdebaciez

udziałembyłegoprezydentaUkrainyLeonidaKrawczukapadłojednakstwierdzenie,Ŝe"polskiewładze

przygotowującerocznicęuległynaciskomprawicowych,szowinistycznychkół,anaWołyniui

ChełmszczyźnietakŜePolacypopełnializbrodnie".

TosąodpryskiwielkiejdyskusjinatematWołynia,jakatoczysięnaUkrainieodkilkumiesięcymówi

GrzegorzMotyka.Wtymczasieopublikowanookołodwustuartykułów,pokazanokilkafilmów.

Argumenty,którepojawiająsięwtejdyskusji,mogąbyćszokującedlaPolaków.Alewartopamiętać,Ŝe

oilewPolscenatematWołyniamówiłosięmało,naUkrainieniemówiłosięnic.

Pięćlattemu,w50.rocznicę"AkcjiWisła",zestronypolskiejpadłosłowo"przepraszam".

Czypadnieterazzestronyukraińskiej?

NajwaŜniejsze,abyspotkanie11lipcabyłospotkaniemwprawdzie.IŜebytemuspotkaniutowarzyszyła

modlitwamówiAndrzejPrzewoźnik.

Przewoźnikniechcemówićobrakuzgodynapoświęceniepolskichcmentarzy,ekshumacje.Otym,Ŝe

przez10latnieudałosięustalićtreścinapisunatablicy,jakamaznaleźćsięwHuciePieniackiej,gdziew

lutym1944oddziałyUPAidywizjiSSGalizienwymordowałyok.900Polaków.Przewoźnik:Oczywiście

wpłaszczyźniepolitycznejwaŜnesągesty,alejabymichnieprzeceniał.Jeśliniewynikająznaturalnej

potrzeby,totrudno.

Nieoczekujęprzeprosinodukraińskiejstrony.Chcętylko,bypotępilito,cozdarzyłosięnaWołyniu60

lattemu.Jeślitaksięniestanie,wnaszychwzajemnychrelacjachnadalbędzietkwiłazadramówi

Andrzejśupański.Oczekujętylko,Ŝepaństwopolskieuczciswoichpomordowanychdodaje.

WedługogłoszonegowlutymkalendarzaobchodówmiałtegodokonaćSejmnauroczystymposiedzeniu

11lipca.MarszałekMarekBorowskipróbujejednakdoprowadzićdowydaniawspólnegooświadczenia

przezparlamentyPolskiiUkrainy.Pierwszapropozycjaukraińskabyłajednakdlastronypolskiejniedo

przyjęcia.

Synrodzicom

Środowiskowołyńskiemawłasnyprogramobchodów.JegonajwaŜniejszympunktembędziepoświęcenie

pomnika:nawarszawskimskwerze,przyskrzyŜowaniuulicyArmiiKrajowejzGdańskąwmiejscu,gdzie

stoipomnik27.DywizjiAKjegoautorKazimierzDanilewiczwykonałkrzyŜijedenaściesłupów,

symbolizującychjedenaściebyłychwołyńskichpowiatów.JaksymbolicznegromnicenastraŜypamięci

poległychipomordowanych.

GrzegorzMotyka:Mamnadzieję,ŜerocznicaWołyniapozwolinamoswoićsięztymifaktami,nietylko

wsferzesymbolicznej,alerzeczywistej.Najgorzejbyłoby,gdybypo11lipcakaŜdazestronodwróciłasię

dosiebieplecamiwpoczuciudobrzespełnionegoobowiązkuidalejwyliczałaswoichpomordowanych,na

WołyniuczyChełmszczyźnie.Porozumieniepolsko

ukraińskienienastąpidziśczyjutro.Todługaperspektywa.

NieŜyjącyjuŜWłodzimierzSławoszDębskiutrwaliłnapłótniekilkunastogodzinnąobronęplebaniiw

Kisielinie,kiedytomimopodpaleniakościołaobrońcomudałosięwkońcuodeprzećnapastników.

WśródoblęŜonychbyłatakŜeAnielaSławińska,jegopóźniejszaŜona.

WielelatpóźniejichsynKrzesimirDębski,znanykompozytor,napiszemuzykędofilmu"Ogniemi

mieczem",opowiadającymowojnachpolskoukraińskichwXVIIwieku.

Wdniucentralnychobchodów60.rocznicyeksterminacjiPolakównaWołyniuzostaniewykonanyutwór,

któryskomponowałspecjalnienatęokazję.

***

WokółWołynia

"IUkraińcy,iPolacymająwłasnypoglądnawspólnąhistorię,naznaczonygorzkimdoświadczeniem

krzywd,pacyfikacjiiprzymusowychprzesiedleń"przypominakard.LubomyrHuzar,zwierzchnik

ukraińskiegokościołagreckokatolickiego,wliście,,dopolskichiukraińskichsąsiadów,braciw

Chrystusie".,,AtejhistoriiniemoŜnazmienić,napisaćodnowaanijejnegować.Pamięćhistoryczna,tak

obciąŜonanegatywnymiemocjami,ciąŜynadnamiidziś".

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: