zakaźne zapalenie macicy klaczy.pdf

Medycyna Wet. 2010, 66 (8)

559

Praca oryginalna

Original paper

Sytuacja epizootyczna zakanego zapalenia macicy

klaczy w wybranych orodkach hodowli koni

w Polsce* )

JANUSZ ZBYLUT, EDWARD MALINOWSKI

Zak³ad Fizjopatologii Rozrodu i Gruczo³u Mlekowego Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego

Pañstwowego Instytutu Badawczego w Pu³awach, Oddzia³ w Bydgoszczy,

ul. Powstañców Wlkp. 10, 85-090 Bydgoszcz

Zbylut J., Malinowski E.

Epizootic situation of contagious equine metritis in selected horse breeding centers in Poland

Summary

The aim of the study was the evaluation of the epizootic situation of contagious equine metritis (CEM)

in selected horse breeding centers in Poland. In the years 2007-2009, 765 samples collected from 212 horses

(83 mares and 129 stallions) were examined. Animals came from the National Stud, stallions depot and stud

farms, in which procreation was based on natural service or artificial insemination. Swabs for examination

were taken from predilection sites of the urinary-genital tract of stallions and mares harbored by Taylorella

equigenitalis. Two stallions (0.9% of the examined population) coming from two different breeding centers

were identified as CEM carriers. Isolated strains of Taylorella equigenitalis were susceptible to streptomycin,

novobiocin, oleandomycin, cefoperazone, neomycin and oxytetracycline. The stallion-carriers were treated,

with three sets of samples were taken from each stallion after treatment. Samples were collected every other

day, not earlier than 7 days post therapy. The control examinations gave a negative result. The animals were

admitted as cured and no longer as carriers of Taylorella equigenitalis.

Keywords: contagious equine metritis, Taylorella equigenitalis, horses

Zakane zapalenie macicy klaczy (Contagious

Equine Metritis CEM) jest chorob¹ b³on luzowych

uk³adu rozrodczego wywo³ywan¹ przez Taylorella

equigenitalis. Manifestuje siê wyp³ywem luzowo-rop-

nym z macicy oraz ró¿nego stopnia zapaleniem szyjki

macicznej i pochwy, a nastêpnie trwaj¹c¹ kilka tygod-

ni okresow¹ niep³odnoci¹. Konsekwencj¹ przecho-

rowania jest nosicielstwo zarazka. Infekcja ogiera na-

stêpuje podczas krycia klaczy zaka¿onej lub nosiciel-

ki. Ogier nie choruje, po zaka¿eniu staje siê jednak

bezobjawowym nosicielem bakterii. Rutynowe rozpoz-

nanie choroby opiera siê na badaniu bakteriologicz-

nym wymazów pobranych z miejsc predylekcyjnych

uk³adu moczowo-p³ciowego klaczy i ogierów zakoñ-

czonym izolacj¹ T. equigenitalis (1, 9). Coraz czêciej

w diagnostyce i ró¿nicowaniu pa³eczek Taylorella wy-

korzystuje siê tak¿e metodê PCR (2, 5, 8, 10). Pierw-

szy przypadek nosicielstwa CEM u ogiera w Polsce

opisano w 2004 r. (13), a kolejne w nastêpnych latach

(12).

Celem badañ by³a ocena sytuacji epizootycznej za-

kanego zapalenia macicy klaczy (CEM) w wybranych

orodkach hodowli koni w Polsce.

Materia³ i metody

W latach 2007-2009 przebadano 765 próbek pobranych

od 212 koni (83 klaczy i 129 ogierów). Zwierzêta pocho-

dzi³y z pañstwowych stadnin koni, stad ogierów oraz orod-

ków prywatnych, w których prowadzony jest rozród koni

w oparciu o krycie naturalne lub inseminacjê. Dodatkowo

w kierunku nosicielstwa Taylorella equigenitalis przeba-

dano 2 ogiery po przeprowadzonym leczeniu (24 próbki),

od których w pierwszym roku badañ wyizolowano tê bak-

teriê. W 2009 r. przebadano tak¿e 6 ogierów utrzymywa-

nych w orodku, w którym po raz pierwszy w Polsce stwier-

dzono nosicielstwo T. equigenitalis.

Wymazy do badañ pobierane by³y z miejsc predylekcyj-

nych uk³adu moczop³ciowego ogierów i klaczy najczê-

ciej kolonizowanych przez T. equigenitalis. W przypadku

ogierów by³y to: do³ek cewki moczowej, zatoka cewki

moczowej, cewka moczowa oraz powierzchnia pr¹cia i na-

pletka. U klaczy wymazy pobierano z zatok i do³ka ³ech-

taczki oraz macicy. U ka¿dego z ogierów po leczeniu po-

* ) Badania wykonano w ramach projektu badawczo-rozwojowego finanso-

wanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego.

560

Medycyna Wet. 2010, 66 (8)

brano po 3 zestawy wymazów. Materia³ pozyskiwany by³

z wymienionych miejsc w odstêpach dwudniowych, mini-

mum 7 dni po leczeniu.

Próbki umieszczone w pod³o¿u transportowym z akty-

wowanym wêglem drzewnym (Eurotubo, Hiszpania), utrzy-

mywane w ch³odzie (temp. 4-8°C) dostarczane by³y do la-

boratorium w czasie 24-48 godzin od pobrania.

Ka¿dy wymaz posiewany by³ metod¹ pojedynczych ko-

lonii na agarze czekoladowym z dodatkiem antybiotyków

(klindamycyny i amfoterycyny B). P³ytki inkubowane by³y

w 35-37°C, w 5% atmosferze CO 2 w powietrzu lub w kot-

³ach wiecowych. Hodowle kontrolowano po pierwszych

24 godzinach inkubacji celem wykrycia wzrostu zanieczysz-

czeñ mog¹cych zaciemniaæ obraz na p³ytce.

Podczas codziennych obserwacji p³ytek ka¿d¹ podej-

rzan¹ (na podstawie cech morfologicznych) koloniê prze-

siewano na nowe pod³o¿e czekoladowe celem namno¿enia

bakterii. Równolegle posiewano wzorcowe szczepy T. equi-

genitalis celem sprawdzenia, czy ka¿da partia po¿ywki i wa-

runki hodowli s¹ odpowiednie dla namno¿enia tej bakterii.

Z podejrzanych kolonii wykonywano preparat mikrosko-

powy, który barwiono metod¹ Grama. Do koñcowej iden-

tyfikacji T. equigenitalis u¿ywano komercyjnego testu diag-

nostycznego Monotayl (Bionor, Norwegia). Jako wzorco-

wych u¿ywano szczepów NCTC 11225 oraz ATCC 35865

otrzymanych z National Collection of Type Cultures (Wiel-

ka Brytania) oraz American Type Culture Collection (USA).

W przypadku izolacji T. equigenitalis oceniano jej wra¿li-

woæ na antybiotyki metod¹ dyfuzyjno-kr¹¿kow¹ wykorzy-

stuj¹c kr¹¿ki firmy Oxoid (W. Brytania).

i zatoka cewki moczowej oraz powierzchnia pr¹cia

i napletka przemywane by³y codziennie, przez 7 dni,

2% roztworem chlorheksydyny, a nastêpnie pokrywa-

ne cienk¹ warstw¹ 0,2% maci nitrofurazonowej. Do-

datkowo, ogólnie otrzymywa³y domiêniow¹ iniekcjê

preparatu zawieraj¹cego penicylinê i streptomycynê,

w dawce zalecanej przez producenta. Badania kontrol-

ne przeprowadzone po zabiegach terapeutycznych nie

wykaza³y obecnoci Taylorella equigenitalis w nades-

³anych wymazach. Zwierzêta te uznano za wyleczone

i wolne od nosicielstwa tej bakterii.

Rozprzestrzenienie siê CEM mo¿e powodowaæ

znaczne straty ekonomiczne wynikaj¹ce z okresowej

niep³odnoci klaczy, wczesnej obumieralnoci zarod-

ków i ronieñ, a ponadto z ograniczenia obrotu koñmi

i/lub handlu nasieniem ogierów (4, 6). W Europie,

wed³ug informacji wiatowej Organizacja Zdrowia

Zwierz¹t (OIE), w latach 2005-2008 przypadki CEM

notowano w Belgii (2005 2), Finlandii (2005 11),

Francji (2005 11, 2006 2), w Niemczech (2005 9,

2006 2, 2007 7, 2008 13), S³owenii (2005 1),

Hiszpanii (2007 1), Szwecji (2006 4), Szwajcarii

(2006 5, 2007 3, 2008 2). W Wielkiej Brytanii

w latach 2007-2008 zdiagnozowano 3 przypadki no-

sicielstwa CEM, z czego 2 u koni importowanych na

wyspy z kontynentalnej czêci Europy. W 2009 r. cho-

robê z klinicznymi objawami potwierdzono w S³owe-

nii (3 przypadki), Wielkiej Brytanii, a tak¿e Zjedno-

czonych Emiratach Arabskich. Infekcje bez objawów

klinicznych odnotowano natomiast w Niemczech, Fin-

landii oraz Republice Czeskiej. W Polsce pierwszy

przypadek nosicielstwa T. equigenitalis stwierdzono

i opisano w 2004 r. (13). W nastêpnych trzech latach

stwierdzono obecnoæ tej bakterii w wymazach po-

chodz¹cych od kolejnych 4 ogierów, przy czym u 2

w ramach prowadzonego projektu badawczego (12).

Przedstawione dane wskazuj¹ na szerokie rozprzestrze-

nienie T. equigenitalis i wystêpowanie tej bakterii na

znacznym obszarze Europy. Pomimo tego choroba lub

nosicielstwo stwierdzane s¹ rzadko, najczêciej u po-

jedynczych zwierz¹t. Sporadyczne wystêpowanie cho-

roby jest w du¿ym stopniu spowodowane rygorystycz-

nymi przepisami obowi¹zuj¹cymi w wielu krajach od-

nonie do profilaktyki i zwalczania tej choroby. Naka-

Wyniki i omówienie

Taylorella equigenitalis jest Gram-ujemn¹, nieruch-

liw¹, krótk¹ pa³eczk¹, czêsto polimorficzn¹ (do 6 µm

d³ugoci) i mo¿e barwiæ siê dwubiegunowo. Szczepy

o charakterystycznej dla tej bakterii morfologii pod-

dawano nastêpnie badaniom biochemicznym. Jest to

drobnoustrój silnie oksydazo-, katalazo- i fosfatazo-

dodatni. Zazwyczaj oko³o 72 godz. musi up³yn¹æ, za-

nim kolonie T. equigenitalis stan¹ siê widoczne na p³yt-

kach, ale mo¿e to trwaæ nawet do 14 dni. Po 3 dniach

hodowli kolonie T. equigenitalis maj¹ do 2-3 mm red-

nicy, s¹ drobne, po³yskuj¹ce, ¿ó³tawo-szare, czasem

wodojasne lub nieprzezroczyste, o g³adkiej powierzch-

ni i wyranych brzegach (11). Wyniki badañ koni w kie-

runku CEM przedstawiono w tab. 1.

U dwóch ogierów (0,9% badanej

populacji) pochodz¹cych z dwóch

ró¿nych orodków hodowlanych

stwierdzono nosicielstwo T. equige-

nitalis. Obecnoæ bakterii wykryto

we wszystkich próbkach pobranych

z miejsc uk³adu moczop³ciowego tych

zwierz¹t, predylekcyjnych dla T. equi-

genitalis. Wyizolowane szczepy by³y

wra¿liwe na: streptomycynê, nowo-

biocynê, oleandomycynê, cefoperazon,

neomycynê i oksytetracyklinê. Ogie-

ry poddane zosta³y leczeniu. Do³ek

Tab. 1. Wyniki badania koni w kierunku CEM w latach 2007-2009

1 1

Medycyna Wet. 2010, 66 (8)

561

zuj¹ one przeprowadzanie regularnych badañ w kie-

runku nosicielstwa T. equigenitalis u zwierz¹t prze-

znaczonych do rozrodu, w szczególnoci u ogierów

(3, 7).

W Polsce obecnie nie ma obowi¹zku badania koni

w kierunku CEM. Certyfikaty badañ wymagane s¹ je-

dynie podczas miêdzynarodowego obrotu koñmi oraz

w odniesieniu do ogierów, których nasienie przezna-

czone jest do mro¿enia.

Pozytywne wyniki badañ, stwierdzenie u 2 ogierów

nosicielstwa T. equigenitalis, uzasadniaj¹ koniecznoæ

prowadzenia ci¹g³ej kontroli klaczy i ogierów w kie-

runku zakanego zapalenia macicy klaczy u koni,

a tak¿e wnikliwej analizy przypadków endometritis

i ja³owoci klaczy w terenie.

4. Lu K. G., Morresey P. R.: Infectious Diseases in Breeding Stallions. Clin.

Techn. Equine Pract. 2007, 6, 285-290.

5. Matsuda M., Moore J. E.: Recent advances in molecular epidemiology

and detection of Taylorella equigenitalis associated with contagious equine

metritis (CEM). Vet. Microbiol. 2003, 97, 111-122.

6. Metcalf E. S.: The role of international transport of equine semen on disease

transmission. Anim. Reprod. Sci. 2001, 68, 229-237.

7. Parlevliet J. M., Bleumink-Pluym N. M. C., Houwers D. J., Remmen J. L. A. M.,

Sluijter F. J. H., Colenbrander B.: Epidemiologic aspects of Taylorella equi-

genitalis. Theriogenology 1997, 47, 1169-1177.

8. Premanandh J., George L. V., Wernery G. U., Sasse J.: Evaluation of a newly

developed real-time PCR for the detection of Taylorella equigenitqlis and

discrimination from T. asinigenitalis. Vet. Microbiol. 2003, 95, 229-237.

9. Timoney P. J.: Contagious equine metritis. Comp. Immun. Microbiol. Infect.

Dis. 1996, 19, 199-204.

10. Wakeley P. R., Errington J., Hannon S., Roest H. I. J., Carson T., Hunt B.,

Sawyer J., Heath P.: Development of a real time PCR for the detection of

Taylorella equigenitalis directly from genital swabs and discrimination from

Taylorella asinigenitalis. Vet. Microbiol. 2006, 118, 247-254.

11. Zbylut J.: Zakane zapalenie macicy klaczy morfologia kolonii Taylorella

equigenitalis. Mat. XIII Kongresu PTNW Od nauki do praktyki. Olsztyn

18-20.09.2008b, s. 251-252.

12. Zbylut J., Danek J.: Zakane zapalenie macicy u klaczy nowe przypadki

w Polsce. Mat. XIII Kongresu PTNW Od nauki do praktyki. Olsztyn 18-20.

09.2008a, s. 247.

13. Zbylut J., Winiewski E., Danek J., Krumrych W.: Zakane zapalenie macicy

klaczy pierwszy przypadek w Polsce. Mat. XII Kongresu PTNW Nauka

praktyce. I. Streszczenia. Warszawa 15-17.09.2004, s. 461.

Pimiennictwo

1. D¹browska J., Danek J.: Zakane zapalenie macicy klaczy. Suplement ko-

nie. Choroby zakane koni podlegaj¹ce obowi¹zkowi zwalczania. Magazyn

Wet. 2000, 36-38.

2. Duquesne F., Pronost S., Laugier C., Petry S.: Identification of Taylorella

equigenitalis responsible for contagious equine metritis in equine genital swabs

by direct polymerase chain reaction. Res. in Vet. Sci. 2007, 82, 47-49.

3. Kristula M. A., Smith B. I.: Diagnosis and treatment of four stallions, carriers

of the contagious metritis organism case report. Theriogenology 2004, 61,

595-601.

Adres autora: dr Janusz Zbylut, Al. Ossoliñskich 4/2, 85-093 Bydgoszcz;

e-mail: j.zbylut@wp.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: