Pyły na stanowiskach pracy w pomieszczeniach produkcyjnych i biurowych.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 10/2004

mgr inż. DOROTA KONDEJ

dr inż. ELŻBIETA JANKOWSKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Państwowy Instytut Badawczy

Pyły na stanowiskach pracy

w pomieszczeniach produkcyjnych i biurowych

W artykule przedstawiono wyniki badań stężeń pyłów przeprowadzonych na stanowisku pracy w po-

mieszczeniu produkcyjnym, w którym stosowano szlifowanie na sucho oraz na stanowisku pracy

w pomieszczeniu biurowym zlokalizowanym w pobliżu pomieszczenia produkcyjnego. Zaprezentowano

rezultaty pomiarów stężeń pyłów z zastosowaniem metody filtracyjno-wagowej, a także z użyciem

przyrządów pomiarowych o krótkim czasie pobierania próbek (DUST TRAK, GRIMM, P-TRAK).

Dusts at workplaces in industrial and office rooms

This paper presents results of investigations of dust concentrations at a workplace in an industrial room, in which a dry

grinding process took place and at a workplace in an office located close to an industrial room. Results of measurements

of dust concentrations using a filtration-gravimetric method and using equipment with a short time of sampling (DUST

TRAK, GRIMM, P-TRAK) are shown.

Stosując metodę filtracyjno-wagową

określono stężenie pyłu całkowitego

(czyli pyłu stanowiącego zbiór wszyst-

kich cząstek otoczonych powietrzem

w określonej objętości powietrza [7]) oraz

stężenie pyłu respirabilnego (czyli pyłu

o średniej wartości średnicy aerodynam-

icznej 3,5

0,3

0,1,

który przedostaje się do pęcherzykowego

obszaru płuc człowieka [7]). Pomiar

stężenia pyłu całkowitego i pyłu respira-

bilnego polegał na zassaniu zapylonego

powietrza ze znanym strumieniem ob-

jętości w określonym czasie i osadzeniu

pyłu na filtrze pomiarowym znajdującym

się w głowicy pomiarowej. W przypadku

oznaczania pyłu respirabilnego stosowa-

no mikrocyklon jako selektor wstępny.

Zarówno stężenie pyłu całkowitego, jak

i respirabilnego określano przez zważenie

filtrów pomiarowych przed i po pomiarach,

a następnie odniesienie uzyskanej masy

pyłu do objętości przepuszczonego przez

filtr powietrza.

Wykorzystując przyrządy pomiaro-

we o krótkim czasie pobierania próbek,

określono:

• masowe stężenie pyłu o wymiarach

cząstek z zakresu 0,1-10 µm z użyciem

DUST TRAK Aerosol Monitor model

8520

• frakcyjne stężenie liczbowe cząstek

pyłu o wymiarach z zakresu 0,3-1 µm,

z użyciem GRIMM Dust Monitor model

1.108

• liczbowe stężenie cząstek pyłów

o wymiarach z zakresu 0,02-1 µm z uży-

ciem P-TRAK Ultrafine Particle Counter

model 8525.

W celu uzyskania rozkładu stężeń

pyłów zawieszonych w powietrzu przez

całodzienny okres pracy pomiary z za-

stosowaniem wymienionych przyrządów

prowadzono przed rozpoczęciem szlifowa-

nia (o godz. 6.), w czasie trwania procesu

szlifowania (o godz. 9., 11. i 13.) i po za-

kończeniu szlifowania (o godz. 14.).

racownicy podczas całodziennej

pracy są narażeni na wdychanie

pyłów o różnych stężeniach i roz-

kładzie wymiarowym w zależności od typu

pomieszczeń pracy.

Najbardziej szkodliwe dla zdrowia

są cząstki drobnodyspersyjne, które

przenikając do obszaru wymiany gazo-

wej, a następnie pozostając w nim przez

dłuższy czas mogą powodować zapalenia

pęcherzyków płucnych, rozwój pylicy

płuc i nowotworów. Schorzenia układu

oddechowego zajmują od wielu lat czo-

łowe miejsca w strukturze zapadalności

na choroby zawodowe [1].

W Polsce do niedawna zajmowano

się głównie zagadnieniami związanymi

z narażeniem pracowników na pyły

emitowane w procesach produkcyjnych.

Nie prowadzono badań mających na celu

określenie stężenia pyłów w pomiesz-

czeniach biurowych zlokalizowanych

w pobliżu pomieszczeń produkcyjnych.

W tych pomieszczeniach biurowych

mogą występować zarówno cząstki drob-

nodyspersyjne pochodzące z pyłów emi-

towanych w procesach produkcyjnych,

które na skutek otwierania drzwi i okien

oraz występowania nieszczelności mogą

przenikać do pomieszczeń biurowych jak

i cząstki drobnodyspersyjne pochodzące

od wyposażenia lub czynności wykonywa-

nych wewnątrz pomieszczenia pracy.

w ramach realizacji zadania badawczego

I-3.14 Badanie i ocena narażenia na od-

działywanie cząstek pyłów o wymiarach

nanometrycznych w pomieszczeniach pracy

[2, 3] przeprowadzono badania mające

na celu określenie wpływu procesu pro-

dukcyjnego na wartości stężeń pyłu w po-

mieszczeniu produkcyjnym jak i w po-

mieszczeniu biurowym zlokalizowanym

w pobliżu pomieszczenia produkcyjnego.

Pomiary stężeń pyłu przeprowadzono

w Zakładzie produkującym części i akce-

soria do pojazdów mechanicznych i ich sil-

ników. W pomieszczeniu produkcyjnym,

w którym znajdowały się stanowiska

obsługi szlifierek płaszczyznowych, sto-

sowano szlifowanie na sucho. W wyniku

tego procesu następowała emisja pyłów

drobnodyspersyjnych. W pomieszczeniu

biurowym usytuowanym po przeciwnej

stronie korytarza wykonywano typowe

czynności biurowe związane głównie

z pracą z dokumentami. Badania stężeń

pyłów przeprowadzono na wybranych

stanowiskach pracy w pomieszczeniu

produkcyjnym oraz w pomieszczeniu

biurowym. Schemat pomieszczeń pracy

wraz z lokalizacją punktów pomiarowych

przedstawiono na rysunku 1.

Badania stężeń pyłów przeprowadzono

z wykorzystaniem metod filtracyjno-wa-

gowych stosowanych w Polsce do oceny

narażenia [4, 5] oraz metod badawczych

z zastosowaniem przyrządów pomiaro-

wych o krótkim czasie pobierania próbek,

umożliwiających określanie stężeń maso-

wych i liczbowych w odniesieniu do róż-

nych wymiarów cząstek wdychanych przez

człowieka [6].

Pomiary

stężeń pyłów

W Centralnym Instytucie Ochrony Pra-

cy – Państwowym Instytucie Badawczym,

m i geometrycznym

odchyleniu standardowym 1,5

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 10/2004

Wyniki badań

Wyniki badań stężeń pyłów przepro-

wadzonych na stanowisku pracy w po-

mieszczeniu produkcyjnym (rys.1. – punkt

pomiarowy nr 1) i na stanowisku pracy

w pomieszczeniu biurowym zlokalizo-

Rys. 1. Schemat pomieszczeń pracy wraz z lokali-

zacją punktów pomiarowych. A – pomieszczenie

produkcyjne, B – pomieszczenie biurowe; a, b, c,

d, e, f, g – stanowiska obsługi szlifierek płaszczyzn

w pomieszczeniu produkcyjnym; *nr 1, *nr 2

– punkty pomiarowe

Fig. 1. A diagram of the work rooms with the

localization of testing points. A – industrial room,

B – office room; a, b, c, d, e, f, g – worksplaces of

grinding machines in the industrial room; *nr 1,

*nr 2 – testing points

wanym w pobliżu pomieszczenia produk-

cyjnego (rys.1. – punkt pomiarowy nr 2)

przedstawiono na rysunkach 2., 3., 4. i 5.

Wyniki pomiarów masowego stężenia

pyłu całkowitego i pyłu respirabilnego

metodą filtracyjno-wagową zobrazowano

na rysunku 2. Stężenie pyłu całkowitego

na stanowisku produkcyjnym wynosiło

1,792 mg/m 3 , a na stanowisku biurowym

0,922 mg/m 3 . Stężenie pyłu respirabilnego

na stanowisku produkcyjnym wynosiło

0,380 mg/m 3 , a na stanowisku biurowym

0,099 mg/m 3 . Jak wynika z przedstawio-

nych wyników pomiarów, stężenie pyłu

całkowitego na stanowisku pracy w po-

mieszczeniu biurowym zlokalizowanym

w pobliżu pomieszczenia produkcyjnego

było na tyle duże, że – w odróżnieniu

od wartości uzyskiwanych w typowych

pomieszczeniach biurowych [8], mogło

być oznaczane z zastosowaniem metody

filtracyjno-wagowej. Z porównania war-

tości stężeń oznaczanych na stanowisku

produkcyjnym i biurowym wynika, że:

• stężenie pyłu całkowitego oznaczone-

go na stanowisku biurowym stanowiło aż

51% wartości stężenia pyłu całkowitego

oznaczonego na stanowisku produkcyj-

nym

• stężenie pyłu respirabilnego oznaczo-

nego na stanowisku biurowym stanowiło

26% wartości stężenia pyłu respirabilnego

oznaczonego na stanowisku produkcyj-

nym.

Rys. 2. Wyniki pomiarów masowego stężenia pyłu całkowitego i pyłu respira-

bilnego metodą filtracyjno-wagową, przeprowadzonych na stanowiskach pracy

w pomieszczeniu produkcyjnym i w pomieszczeniu biurowym

Fig. 2. Results of measurements of mass concentrations of total dust and re-

spirable dust using a filtration-gravimetric method, conducted at workplaces

in an industrial room and in an office room

Rys. 3. Wyniki pomiarów masowego stężenia pyłu o wymiarach cząstek

z zakresu 0,1-10 µm z użyciem przyrządu DUST TRAK Aerosol Monitor

model 8520, przeprowadzonych na stanowiskach pracy w pomieszczeniu

produkcyjnym i w pomieszczeniu biurowym

Fig. 3. Results of measurements of mass concentrations of dust particles from

the 0.1–10 µm range using DUST TRAK 8520 Aerosol Monitor model 8520,

conducted at workplaces in an industrial room and in an office room

Rys. 4. Wyniki pomiarów frakcyjnego stężenia liczbowego pyłu w odniesieniu

do cząstek o wymiarach z zakresu 0,3-1 µm z użyciem przyrządu GRIMM Dust

Monitor model 1.108, przeprowadzonych na stanowiskach pracy w pomiesz-

czeniu produkcyjnym i w pomieszczeniu biurowym

Fig. 4. Results of measurements of the fractional number concentration with

regard to particles from the 0.3–1 µm range using GRIMM Dust Monitor model

1.108, conducted at workplaces in an industrial room and in an office room

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 10/2004

Rys. 5. Wyniki pomiarów liczbowego stężenia cząstek pyłu o wymiarach

z zakresu 0,02-1 µm z użyciem przyrządu P-TRAK Ultrafine Particle Counter

model 8525, przeprowadzonych na stanowiskach pracy w pomieszczeniu

produkcyjnym i w pomieszczeniu biurowym

Fig. 5. Results of measurements of the number concentration of particles from

the 0.02–1 µm range using P-TRAK Ultrafine Particle Counter model 8525,

conducted at workplaces in an industrial room and in an office room

szonych w powietrzu w pomieszczeniu

biurowym zlokalizowanym w pobliżu

pomieszczenia produkcyjnego .

Ze względu na rozprzestrzenianie się

pyłów emitowanych podczas procesu szli-

fowania prowadzonego w pomieszczeniu

produkcyjnym i ich wpływ na wartości

stężeń pyłów zawieszonych w powietrzu

w pomieszczeniu biurowym zlokalizo-

wanym w pobliżu pomieszczenia produk-

cyjnego, pomieszczenie to nie może być

traktowane jak typowe pomieszczenie

biurowe.

PIŚMIENNICTWO

[1] Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2003 .

Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2003

[2] Kondej D., Jankowska E., Jankowski T.,

Paluszkiewicz M. Sprawozdanie z realizacji I etapu

zadania badawczego nr I-3.14 pt. Badanie i ocena

narażenia na oddziaływanie cząstek pyłów o wymia-

rach nanometrycznych w pomieszczeniach pracy .

CIOP-PIB, Warszawa 2002

[3] Kondej D., Jankowska E., Jankowski T.,

Paluszkiewicz M. Sprawozdanie z realizacji II etapu

zadania badawczego nr I-3.14 pt. Badanie i ocena

narażenia na oddziaływanie cząstek pyłów o wymia-

rach nanometrycznych w pomieszczeniach prac ”.

CIOP-PIB, Warszawa 2003

[4] PN-91/Z-04030/05. Ochrona czystości powie-

trza. Badania zawartości pyłu. Oznaczanie pyłu

całkowitego na stanowiskach pracy metodą filtra-

cyjno-wagową

[5] PN-91/Z-04030/06. Ochrona czystości powietrza.

Badania zawartości pyłu. Oznaczanie pyłu respira-

bilnego na stanowiskach pracy metodą filtracyjno-

-wagową

[6] PN-EN 481:1998. Atmosfera miejsc pracy

– Określenie składu ziarnowego dla pomiaru cząstek

zawieszonych w powietrzu

[7] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki

Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie

najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czyn-

ników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

DzU nr 217, poz. 1833

[8] Jankowska E., Kondej D., Paluszkiewicz M.

Pyły. Raport z realizacji projektu celowego zama-

wianego nr PCZ 15-21 pt. System kształtowania

jakości powietrza w budynkach biurowych . CIOP-

PIB, Warszawa 2004

W celu określenia wpływu procesu szli-

fowania na wartości stężeń pyłu na stano-

wisku pracy w pomieszczeniu produkcyj-

nym i stanowisku pracy w pomieszczeniu

biurowym zlokalizowanym w pobliżu

pomieszczenia produkcyjnego, analizie

poddano przebieg krzywych obrazujących

całodzienne rozkłady masowych i liczbo-

wych stężeń pyłów na obu stanowiskach

pracy (rys. 3-5). Na podstawie wyników

pomiarów uzyskanych z użyciem DUST

TRAK, GRIMM i P-TRAK stwierdzono,

że podczas procesu szlifowania wraz

ze wzrostem stężenia pyłu na stanowisku

produkcyjnym wzrastało stężenie pyłu

na stanowisku biurowym . Znaczący

wpływ procesu produkcyjnego na war-

tości stężeń na obu stanowiskach pracy

zaobserwowano o godz. 11. i 13. O godz.

13. masowe stężenie pyłu o wymiarach

cząstek z zakresu 0,1-10 µm (DUST

TRAK) na stanowisku produkcyjnym i sta-

nowisku biurowym wynosiło odpowiednio

0,692 mg/m 3 i 0,372 mg/m 3 , liczbowe stę-

żenie cząstek pyłu o wymiarach z zakresu

0,3-1 µm (GRIMM) wynosiło 1122685 czą-

stek/dm 3 i 622241 cząstek/dm 3 , a liczbo-

we stężenie cząstek pyłu o wymiarach

z zakresu 0,02-1 µm (P-TRAK) wynosiło

139063 cząstek/cm 3 i 66117 cząstek/cm 3 .

Po godzinie 13. wraz ze zmniejszeniem

intensywności szlifowania stężenie pyłu

na obu stanowiskach pracy zmniejszyło

się. W porównaniu do wartości stężeń

uzyskiwanych w typowych pomieszcze-

niach biurowych [8] stężenia pyłu w po-

mieszczeniu biurowym zlokalizowanym

w pobliżu pomieszczenia produkcyjnego

były znacznie wyższe.

Wnioski

Na podstawie analizy wyników badań

stężeń pyłów przeprowadzonych w za-

kładzie, gdzie dokonywano szlifowania

na sucho stwierdzono, że metoda filtracyj-

no-wagowa, stosowana do oceny narażenia

na pyły występujące w środowisku pracy

pomieszczeń produkcyjnych, może być

wykorzystana do badania stężeń maso-

wych pyłów zawieszonych w powietrzu

pomieszczeń biurowych zlokalizowanych

w pobliżu pomieszczeń produkcyjnych.

Badania stężeń masowych i liczbowych

pyłów z zastosowaniem przyrządów

DUST TRAK, GRIMM i P-TRAK wyka-

zały, że proces szlifowania prowadzony

w pomieszczeniu produkcyjnym miał

wpływ na wartości stężeń pyłów zawie-

Praca wykonana w ramach programu wieloletniego pn. „Dostosowywanie warunków

pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej”, dofinansowywanego w latach

2002 – 2004 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych przez Komitet Badań

Naukowych. Główny koordynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy

Instytut Badawczy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: