Wyższa Szkoła Ekonomiczno – Informatyczna

w Warszawie

Wydział Ekonomiki Finansów i Bankowości

Katarzyna Pakuła

nr alb. 9913

Ulgi i zwolnienia podatkowe w podatku dochodowym
od osób prawnych w polskim systemie podatkowym
w kontekście wstąpienia Polski do Unii Europejskiej

Praca licencjacka
napisana pod kierunkiem
dr Rafała Tuzimka

______________________________________________________________

Warszawa 2003

Spis treści

Wstęp              3

1. Charakterystyka ogólna ulg i zwolnień podatkowych              5

1.1.              Wprowadzenie              5

1.2.              Klasyfikacja ulg i zwolnień podatkowych              7

1.3.              Powody ustalania ulg i zwolnień podatkowych              10

1.4.              Sprawiedliwość podatkowa              12

1.5.              Podsumowanie              15

2.              Ulgi i zwolnienia w podatku dochodowym do osób prawnych w UE              16

2.1              Wprowadzenie              16

2.2              Zakaz "podwójnego opodatkowania"              17

2.2              Ulgi podatkowe pomocą publiczną              23

Pomoc publiczna w świetle przepisów unijnych              23

2.3              Specjalne strefy ekonomiczne w prawie unijnym              39

2.4              .......              39

2.5              Podsumowanie              39

3.              Ulgi i zwolnienia podatkowe w polskim podatku dochodowym od osób prawnych              39

3.1              Wprowadzenie              39

3.1.              Ulgi podatkowe pomocą publiczną              41

3.2.              Główne ulgi i zwolnienia podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych              42

3.3.              Dodatkowe zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych              52

3.4.              Preferencje fiskalne w zakładach pracy chronionej              53

3.5.              Specjalne Strefy Ekonomiczne w kontekście wstąpienia Polski do Unii Europejskiej              63

3.6.1              Strefy Ekonomiczne a integracja Polski z Unią              63

3.6.2              Propozycje rozwiązań problemu Stref              65

3.6.3              Stanowisko Polski w kwestii Stref              66

3.6.4              Zakończenie              68

3.6.              Podsumowanie              86

4.              Koncepcje zmian ulg i zwolnień podatkowych w podatku dochodowym od osób prawnych w polskim systemie podatkowym              86

4.1              Reforma ulg podatkowych według Ministerstwa Finansów              86

4.2              Stanowisko Rady Strategii Gospodarczej              87

4.3              Kierunki zmian ulg i zwolnień w podatku dochodowym od osób prawnych              88

Zakończenie              89

Spis publikacji wykorzystywanych w pracy              98

Spis rysunków              100

Wstęp

Podatki we współczesnych czasach stanowią nieodzowny element życia każdego człowieka, przedsiębiorstwa, instytucji, jak też państwa jako organu rządzącego.

W doktrynie prawa podatkowego wskazuje się, iż podatek jest zjawiskiem o dwoistej naturze – podatkowej i ekonomicznej, dlatego system podatkowy podlega modelowaniu w celu przystosowania go do struktury ekonomicznej i zmienia się zgodnie z ewolucją tej struktury[1]

Podatki od dawna stanowiły przyczynę sporów wielu ekonomistów i polityków co do prawidłowości, sprawiedliwości i potrzeby stosowania w taki, a nie inny sposób. Jedni popierali głęboką ingerencję państwa w gospodarkę, inni głosili, że lepiej będzie, jeśli państwo będzie bardziej liberalne i będzie ingerowało w sferę gospodarczą w minimalnym stopniu, oraz tylko wtedy, kiedy będzie to naprawdę konieczne. Kontrowersyjny problem podatków którymi państwo oddziałuje na gospodarką istnieje do dziś.

Jako element aktywnej polityki państwa podatek powinien zaspokajać potrzeby państwa, ale w sposób nieuciążliwy i nazbyt „godzący” w społeczeństwo. Istotna jest konstrukcja całego systemu podatkowego jak również samego podatku.

Jednym z elementów konstrukcyjnych podatku, ale jakże ważnym dla większości podatników są ulgi i zwolnienia podatkowe. Stanowią one często ważną podstawę podejmowania decyzji wielu jednostek organizacyjnych, na przykład przedsiębiorstw.

Ponieważ podatek pełni w gospodarce wiele funkcji takich jak: społeczną, stabilizacyjną, ekonomiczną i fiskalną, tak więc ulgi i zwolnienia podatkowe jako podstawowe elementy konstrukcji pełnią podobne funkcje.

Polska jest coraz bliżej członkostwa w Unii Europejskiej, dlatego istnieje konieczność dostosowania między innymi polskiego prawa podatkowego do standardów unijnych. Toczą się negocjacje z UE, a 21 marca 2002 roku został zamknięty rozdział negocjacji w sprawie podatków.

Systemy podatkowe krajów UE mają istotne znaczenie dla kształtowania unii gospodarczej i walutowej. Ponadto, podatki stanowią podstawowe źródło dochodów budżetu UE. Stąd ujednolicenie ich struktury ma wpływ na funkcjonowanie polityki Unii w różnych obszarach integrowanej działalności.

Polscy przedsiębiorcy już niedługo staną przed problemem funkcjonowania ich firm w warunkach UE, w której panuje dość duża różnorodność w opodatkowaniu zarówno przedsiębiorstw, jak i obywateli.

Biorąc pod uwagę sytuację gospodarki polskiej oraz wagę tego tematu celem niniejszej pracy jest analiza i ocena: istniejących ulg i zwolnień w podatku dochodowym od osób prawnych w polskim systemie podatkowym oraz kierunków ich zmian w celu harmonizacji ich ze standardami unijnymi.

W pracy chcę wykazać, że ulgi i zwolnienia podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych nie są instrumentem wystarczająco wykorzystywanym w Polsce.

Teza pracy jest dowodzona przy wykorzystaniu analizy logicznej opartej na literaturze przedmiotu oraz istniejących badań.

Tezie pracy oraz jej celowi podporządkowana jest treść pracy, która ujęta została w czterech rozdziałach.

Rozdział pierwszy obejmuje trzy podrozdziały. Zostały w nim wyjaśnione pojęcia dotyczące zagadnień pracy, przedstawiona ogólna charakterystyka ulg i zwolnień podatkowych, ich różne rodzaje, jak również zostały poruszona kwestie powodów ustalania ulg i zwolnień podatkowych oraz sprawiedliwości podatkowej.

W rozdziale drugim przedstawione są ogólne ulgi i zwolnienia podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych w polskim systemie podatkowym z uwzględnieniem szczególnych rozwiązań w tym zakresie, a mianowicie: zachęt podatkowych na terenach specjalnych sfer ekonomicznych i preferencji fiskalnych w zakładach pracy chronionej.

W trzecim rozdziale pracy ukazany jest zakres koniecznych zmian w celu dostosowania ulg i zwolnień podatkowych od osób prawnych w polskim systemie podatkowym w celu zharmonizowania go ze standardami unijnymi oraz koncepcje zmian ulg i zwolnień przyszłości.

1. Charakterystyka ogólna ulg i zwolnień podatkowych

1.1.               Wprowadzenie

Podatek jest przymusowym, bezzwrotnym, powszechnym i bezpłatnym świadczeniem pieniężnym o charakterze ogólnym, wpłacanym na rzecz budżetu państwa. W literaturze obejmującej swoim zakresem finanse publiczne i politykę fiskalna spotykamy się z definicjami podatku ujętymi w sposób bardzo podobny lub nieco się różniącymi. Większość autorów, mi. A. Majchrzycka-Guzowska, J. Kaleta, określa podatek jako „świadczenie pieniężne przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne i ogólne, pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa określających sposób wymiaru oraz warunki i terminy płatności tego świadczenia[2]. Podobną definicję można znaleźć w pracy W. Cabana[3]. Z kolei P.M. Gaudement i J. Molinier definiują podatek jako pobranie dokonane w drodze przymusu przez władze publiczne, którego zasadniczym celem jest pokrycie obciążeń publicznych i ich rozdzielenie według zdolności podatkowej obywateli.

Od kiedy istnieją podatki, podatnicy domagają się zmian w ich funkcjonowaniu. W związku z tym ugrupowania polityczne, teoretycy, bądź grupy nacisku podejmują próby opracowania i wprowadzenia w życie możliwie idealnego systemu podatkowego.
Na polski system podatkowy składają się obecnie następujące podatki:

·         Od towarów i usług (VAT),

·         Dochodowy od osób prawnych,

·         Dochodowy od osób fizycznych,

·         Rolny,

·         Od spadków i darowizn,

·         Nieruchomości,

·         Posiadania psów

·         Leśny,

·         Od gier,

·         Od środków transportu

·         Od sprzedaży akcji w obrocie publicznym

·         Od lokat i depozytów na rachunkach bankowych.

Powyższe podatki uzupełniają cztery opłaty:  skarbowa, administracyjna, targowa, miejscowa.

W konstrukcji każdego podatku można wyodrębnić stałe elementy, które spełniają właściwą im rolę i dotyczą bardzo szerokiego kręgu zagadnień rachunkowych, prawnych i uwarunkowań realizacji obowiązku podatkowego. Konstrukcja podatku może obejmować następujące elementy składowe: podmiot podatku, przedmiot podatku, podstawa opodatkowania, stawki i skale podatkowe, zwolnienia podatkowe, ulgi podatkowe, zniżki podatkowe, zwyżki podatkowe.

Rysunek 1 Elementy podatku i technik podatkowych