003.pdf

z otaczającym go środowiskiem przyrodniczym.

Środowisko atmosferyczne, zwane atmobiosferą, ma dla nas szczególne znaczenie, jest

bowiem zbiornikiem tlenu, niezbędnego dla podtrzymania procesów Ŝyciowych oraz

wielu bodźców klimatycznych – termicznych, fotochemicznych, elektrycznych, chemiczn

mechanicznych i innych, zróŜnicowanych przestrzennie i czasowo.

Środowisko cechuje się stosunkowo największą zmiennością. śyjemy niejako na dnie

wielkiego, burzliwego oceanu powietrznego, zmieniającego swój stan fizyczny z dnia na dzie

a nawet z godziny na godzinę wraz ze zmianami sytuacji pogodowych. Zmienność

atmosferycznego kształtuje się w wyniku współdziałania wielu czynników: meteorologicznych,

kosmicznych, geograficznych – w tym takŜe modyfikującego wpływu powierzchni

zróŜnicowanej pod względem rodzaju podłoŜa i gleby, rzeźby terenu i szaty ro

wpływu wód powierzchniowych i wgłębnych. Przyczyną zmian zachodzących w ś

takŜe gospodarcza działalność człowieka, zwłaszcza rozwój urbanizacji,

i motoryzacji, które są główną przyczyną wzrastającego zanieczyszczenia powietrza, wód

i pogarszającego się przez to stanu higienicznego biosfery.

Nowoczesne badania środowiska stają się coraz bardziej wszechstronne, obejmuj

szerszy zespół czynników, kształtujących lub modyfikujących właściwości fizyczne, chemiczne

i biologiczne ziemskiej biosfery. Oprócz podstawowych czynników jak temperatura i wilgotno

powietrza, prędkość wiatru, nasłonecznienie i natęŜenie promieniowania słonecznego, zapylenie

oraz gazowe zanieczyszczenie i domieszki powietrza obecnie coraz częściej bada si

parametry elektroklimatu np. jonizację powietrza i natęŜenie pól elektromagnetycznych,

uwzględnia się takŜe parametry akustyczne – hałas i wibrację.

Zmiany warunków środowiska atmosferycznego mają najczęściej charakter lokalny

spowodowane np. zwiększoną emisją zanieczyszczeń na danym terenie. Zaznaczaj

takŜe i zmiany o charakterze powszechnym, które dotyczą wszystkich mieszka

Ostatnie badania naukowe wykazały ogromny wpływ zanieczyszczeń min. pochodz

ze spalin samolotów odrzutowych na warstwę ozonu w wyŜszych partiach atmosfery co

róŜnych czynników (ciśnienie powietrza, promieniowanie słoneczne, cieplne, nasłonecznienie

i zachmurzenie, temperatura i wilgotność powietrza, prędkość wiatru, rodzaj i wielko

atmosferycznych, zanieczyszczenie powietrza, zjawiska elektryczne itp.

Klimat

Pod tym pojęciem naleŜy rozumieć przeciętny stan atmosfery typowy dla danego regionu

w poszczególnych sezonach i porach roku. W taki ujęciu klimat opisuje się na podstawie

wieloletnich danych obserwacyjnych. W innym ujęciu klimat definiowany jest jako przebieg

pogód, typowy dla danego regionu, wyraŜający się w częstości i prawidłowości wyst

róŜnych sytuacji pogodowych w przebiegu rocznym.

Warunki klimatyczne na kuli ziemskiej są zróŜnicowane w bardzo szerokim zakresie. Na

kształtowanie się tych róŜnic wpływ ma wiele czynników: połoŜenie geograficzne (wyró

klimaty zimny, umiarkowany, tropikalny), wysokość wzniesienia danego terenu nad poziom

morza (klimat nizinny i górski), odległość od mórz i oceanów (klimat kontynentalny

i nadmorski), modyfikujący wpływ zespołów roślinnych (klimat leśny), działalność

człowieka (klimat miast). Na zróŜnicowanie tych warunków w znacznym stopniu wpływa tak

urozmaicona rzeźba terenu (klimat lokalny).

Bioklimat

Jest to zespól czynników atmosferycznych, które działają pobudzająco na receptory

zmysłowe człowieka (definicja stworzona juŜ w końcu XIX wieku przez niemieckiego

klimatologa A. Humboldta). W dzisiejszych czasach to takŜe moŜliwość niespecyficznego,

ogólnoustrojowego oddziaływania czynników środowiskowych. Określenia tego u

zawsze chcąc ocenić warunki klimatyczne w aspekcie ich biologicznego oddziaływania na

człowieka i inne organizmy Ŝywe.

i morfologicznych, inicjują procesy biochemiczne, przyczyniające się w końcowym efekcie do

wzmoŜenia naturalnej odporności ustroju i wpływają dodatnio lub ujemnie na psychik

samopoczucie człowieka.

Czynniki pogodotwórcze

ciśnienie powietrza – w ujęciu fizycznym jest to siła działająca na jednostkę

Średnia, wieloletnia wartość ciśnienia dla Europy wynosi około 1013 milibarów. Ci

powietrza wzrasta wraz z wysokością – około 8 mm Hg na kaŜde 100 m wzniesienia. Zmienia

się takŜe w zaleŜności od temperatury i wilgotności powietrza. Równolegle ze zmianami

ciśnienia powietrza atmosferycznego zmienia się ciśnienie cząsteczkowe tlenu. Niedobór tlenu

w powietrzu wpływa na przebieg czynności układu oddechowego organizmów

czynniki solarne i zachmurzenie – nasłonecznienie, natęŜenie promieniowania słonecznego

wpływają w sposób obiektywny na zmiany aktywności biologicznej i samopoczucia człowieka.

Ilość energii słonecznej, przenikającej do powierzchni ziemi, do naszej biosfery, zmienia si

w szerokich granicach, w zaleŜności od wysokości słońca nad horyzontem ale równie

warunków pogodowych związanych ze stopniem pokrycia nieba chmurami. Atmosfera staje si

takŜe mniej przezroczysta im bardziej jest zanieczyszczona. Badania natęŜenia promieniowania

słonecznego wykazują, Ŝe w silnie zanieczyszczonych rejonach przemysłowych straty

w dopływie energii promieniowania słonecznego dochodzić mogą nawet do kilkunastu,

a w wyjątkowo niekorzystnych warunkach, nawet do kilkudziesięciu procent. Straty te dotycz

najcenniejszej części promieniowania mianowicie promieniowania nadfioletowego.

czynniki termiczne – temperatura powietrza, jego wilgotność i ruch (prędkość

z promieniowaniem cieplnym (podczerwonym) słonecznym i pochodzącym z innych

kształtują łącznie warunki termiczne środowiska atmosferycznego.

a) temperatura powietrza – skrajne wartości na kuli ziemskiej notowane są

+60 o C na pustyniach tropikalnych oraz –80 o C na podbiegunowym lądzie Antarktydy.

Większe zmiany temperatury powietrza np. nagłe ochłodzenie lub ocieplenie nawet

sposób przyczynia się do usprawniania mechanizmów termoregulacji ustroju. Jako

przykład wskazać moŜna warunki plaŜ nadmorskich. W zahartowaniu organizmu, które

zdobywamy podczas wczasów nadmorskich, swój udział ma niewątpliwie równie

wspomniany mikromasaŜ obnaŜonej skóry pod działaniem wiatru.

warunki higieniczne powietrza - zanieczyszczenia i domieszki atmosfery występuj

gazów, substancji ciekłych oraz cząstek ciał stałych – pochodzenia mineralnego b

organicznego. Gazy i niektóre ciała stałe, np. sole pochodzenia morskiego, rozpuszczalne s

w wodzie w kontakcie z kropelkami chmur i mgły tworzą zatem roztwory - czą

aerozolu. Wśród substancji zanieczyszczających powietrze są teŜ pary niektórych zwi

chemicznych, które po skropleniu tworzą równieŜ cząsteczki ciekłe aerozolu. W wyniku

zawartości pary wodnej w powietrzu higroskopijne cząsteczki aerozole pochłaniaj

i zwiększają swe rozmiary. RównieŜ w wyniku zderzania się i łączenia cząstek -

agregacji i koagulacji - przemieniają się w większe krople i ziarna areozolu, które nie s

zdolne do utrzymywania się w powietrzu i opadają. W ten sposób, między innymi, przebie

proces samooczyszczania się atmosfery. W skład aerozolu atmosferycznego wchodzi:

1) aerozol pochodzenia naturalnego

a) nieorganiczny - pyły z powierzchni lądowych i pochodzenia morskiego, pyły i gazy

wulkaniczne, pyły kosmiczne;

b) organiczny - róŜne cząsteczki roślinne lub zwierzęce (włosy, pióra, sier

łuski), zarodniki roślin niŜszych, pyłki kwiatowe roślin wyŜszych.

2) aerozol biologiczny - mikroorganizmy (aeroplankton), wirusy, bakterie. Wirusy i bakterie

występują w powietrzu przez cały rok. Sprzyjające warunki do rozwoju tych

mikroorganizmów występują wówczas, gdy powietrze jest bardziej wilgotne i niezbyt

chłodne, a ograniczone jest działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne krótkofalowego

promieniowania słonecznego nadfioletowego. Epidemie grypy występują st

na jesieni i wczesną wiosną lub w zimie podczas okresów odwilŜy.

biosfery. Z tego względu wzrasta obecnie zainteresowanie jonizacją po

odzwierciedla wiernie zmiany elektroklimatu

Cyrkulacja atmosferyczna

Ilość energii słonecznej, dopływającej na jednostkę powierzchni ziemskiej w jednostce

czasu, zaleŜy w duŜym stopniu od wysokości słońca nad horyzontem. W strefie

okołorównikowej dopływ ten jest przeto znacznie większy niŜ na obszarach poło

w umiarkowanych i wyŜszych szerokościach geograficznych. Wskutek niejednakowego

nagrzewania się powierzchni kuli ziemskiej powstają róŜnice w poziomym rozkładzie

temperatury i ciśnienia powietrza na róŜnych obszarach, a w konsekwencji tego procesu

powietrza od obszarów podwyŜszonego ciśnienia atmosferycznego w kierunku obszarów

niŜszego ciśnienia. Skomplikowany mechanizm cyrkulacji atmosferycznej ogólnej, jak i licznych

układów cyrkulacji lokalnej, moŜna w duŜym uproszczeniu przedstawić w ten sposób,

powietrze nagrzewające się od podłoŜa wznosi się pionowo w górę, a na jego miejsce dołem

napływa cięŜsze powietrze - chłodniejsze.

III. Regiony bioklimatyczne

Na powierzchni Ziemi notujemy bardzo duŜe zróŜnicowanie warunków klimatycznych, od

bardzo gorących i wilgotnych w strefie okołorównikowej, poprzez suche i gor

pustyń i stepów, do cechujących się duŜą zmiennością pogody obu stref umiarkowanych

i aŜ surowego, mroźnego i silnie wietrznego klimatu stref podbiegunowych. Rozwój kontaktów

międzynarodowych, zwłaszcza turystyki zagranicznej, sprawia, Ŝe coraz więcej osób interesuje

się warunkami bioklimatycznymi róŜnych krajów i regionów. Zainteresowanie to jest w pełni

uzasadnione, ze względu na wpływ, jaki czynniki klimatyczne wywierają na organ

i jego zdrowie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: