ped. montessori.doc

Pedagogika Marii Montessori

Maria Montessorii (1870-1952) należy do grona najwybitniejszych choć nie przez wszystkich akceptowanych, pedagogów minionego stulecia. Na przełomie XX i XXI w. obserwujemy renesans jej koncepcji pedagogicznej w wielu krajach Europy i świata. Ze względu na okres jej życia, jak i zróżnicowanie społeczno-polityczne epok historycznych, w których przyszło jej działać i tworzyć, trudno dziś jednoznacznie określić przynależność jej poglądów pedagogicznych do jednego tylko wybranego kierunku.

Montessori doszła do wniosku, że dzieci upośledzone umysłowo posiadają wewnętrzną siłę stymulująca je do rozwoju. By ta siła mogła się ujawnić wystarczy stworzyć odpowiednie warunki. Twierdziła, że problem rozwoju i kształcenia dzieci upośledzonych jest natury pedagogicznej, a nie medycznej. Chcąc doprowadzić rozwój tych dzieci do stanu normalności zakładała Domy Dziecięce należycie wyposażone w bogaty materiał dydaktyczny. Pierwszy taki dom powstał w 1907r. w Rzymie. Montessorii została kierowniczką tych domów i:

·         wyposażyła placówkę w sprzęt i meble dostosowane do wieku i wzrostu dzieci,

·         przygotowała opiekunki do pracy z dziećmi nowymi metodami,

·         organizowała kursy dla nauczycieli,

·         twierdziła, że prawidłowy rozwój dziecka musi odbywać się w „przygotowanym otoczeniu”,

·         każde dziecko ma swoje indywidualne tempo rozwoju, dlatego potrzebna jest odpowiednia troskliwa pomoc nauczyciela

·         rozwój powinien odbywać się w interakcji ze środowiskiem dziecka,

·         osoby dorosłe powinny respektować rolę polaryzacji uwagi i zważać na normalizację jako cel rozwoju

·         współdziałanie z „wrażliwymi fazami” w czasie kiedy trwają zapewnia prawidłowy rozwój dziecka

·         dzięki właściwościom „absorbującej psychiki”, odpowiedzialnej za podświadome asymilowanie całego środowiska, a także „polaryzacji uwagi, dziecko świadomie chłonie wrażenia i zdobywa wiedzę wraz z doświadczeniem, co warunkuje stały i prawidłowy rozwój

Specyfika pedagogiki M. Montessorii:

Podstawą rozważań teoretycznych oraz praktycznej aktywności nauczyciela jest wg. niej dziecko oraz jego biologiczny i społeczny rozwój.

Wychowanie:

●         to bardzo specyficzny rodzaj „pomocy osobie ludzkiej w osiąganiu przez nią niezależności”

●         to także „pomoc dawana dziecku od urodzenia w jego psychiczno-duchowym rozwoju”

●         każde dziecko jest „budowniczym samego siebie”

●         cały proces budowy powinien odbywać się w interakcji ze środowiskiem dziecka

Uważa, że dzięki właściwościom  „absorbującej psychiki” czyli okresów szczególnej wrażliwości oraz dzięki tzw. polaryzacji uwagi, dziecko świadomie chłonie wrażenia i zdobywa wiedzę wraz z doświadczeniem, wszystko to warunkuje jego stały i prawidłowy rozwój.

Dziecko -to „pełnosprawna istota ludzka, która także może wywierać pozytywny wpływ na dorosłych”

Punkt zwrotny w drodze do pedagogiki stanowiło dla M. Montessori odkrycie polaryzacji uwagi:

polaryzacja uwagi -zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania dziecka jednym przedmiotem lub czynnością, pozostawania przy niej albo powrotu do niej w celu dokonywania odkryć na drodze głębokich osobistych przeżyć.

Ta siła twórcza polaryzacji uwagi miała występować tylko wtedy, gdy nauczyciel zdoła uwzględnić  potrzeby rozwojowe dziecka przy współistniejących okresach tzw. wrażliwych cykli. Kiedy więc w tzw. wrażliwej fazie wystąpi polaryzacja uwagi, będzie to sygnał, że wyniki dziecka w nauce powinny być dobre.

Wrażliwe fazy wg. Montessori:

1. od narodzin do 6r. życia występuje wrażliwość na język mówiony i pisany, na ruch, zachowania społeczne i porządek. Absorbujący duch działa w okresie od narodzin do 3 roku życia, po tym okresie wzrasta wrażliwość na porządek. Tworzą się tu klasyfikacje i pojęcia.

„To okres, kiedy ze stanu nieświadomości dziecko buduje już świadomie swoją osobowość”

2. 7 – 12 lat -do głosu dochodzi w coraz większym stopniu świadomość. Wrażliwość na moralność, sprawiedliwość, dobro i zło, uczucia religijne, oraz rozmaite dziedziny nauki, to również okres rozpoznawania reguł, wartości i norm moralnych w otoczeniu społecznym. Zainteresowanie światem roślin i zwierząt. Wzrasta podatność na zdobywanie wiedzy, pojawia się umiejętność „studiowania całości poprzez badanie detalu”. Dla tego okresu staje się ważne wychowanie kosmiczne M. Montessori, łączące w sobie elementy wiedzy o ziemskim globie.
3. 13 -18 rok życia wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiara we własne siły, to okres oddalania sie od rodziców, poszukiwania własnych systemów wartości i norm, szukanie sensu życia, próby sprawdzania własnych sił i możliwości

Do każdego z okresów należy przygotować inną, odpowiednią koncepcję wychowania. Wychowanie takie powinno przebiegać w odpowiednim otoczeniu, czyli:

●         wg Montessori oznacza to wspieranie i pomoc w indywidualnym rozwoju,

●         osoby dorosłe powinny respektować rolę polaryzacji uwagi i zważać na normalizację jako cel rozwoju.

●         Zadanie rodziców i nauczycieli polega na organizowaniu takiego otoczenia w domu, przedszkolu i szkole celem wspierania rozwoju powierzonego im dziecka.

Należy to czynić w 3 aspektach:

1. aspekt materialny: odpowiedni budynek, znajdujące sie w nim sprzęty (wielkość, ilość, kształt), pomoce rozwojowe Montessori, oraz inne pomoce wspierające prawidłowy rozwój dziecka.
2. aspekt strukturalno-dynamiczny: to z kolei zasady pedagogiczno-dydaktyczne: normy budowy właściwego otoczenia, zasady pracy z pomocami rozwojowymi oraz zasady porządku i wolności zgodne z teorią wychowania Montessori.
3. aspekt osobowy: osoba nauczyciela, wymieszana wiekowo grupa dzieci i rodzice.

Wolność - polega na „uwalnianiu się dziecka poprzez aktywny rozwój, poprzez ciężką pracę rozwoju. Stawanie sie wolnym jest procesem dochodzenia do niezależności.”

Montessori wyznacza 5 obszarów wolności:

1)     biologiczna

2)     społeczna

3)     pedagogiczna

4)     moralna

5)     metodyczna

Poglądy na wychowanie

Wychowanie w jej ujęciu należy interpretować wielopłaszczyznowo w kontekście rozwojowym, sytuacyjnym i częściowo wytworowo-adaptacyjnym.

Rozwój dziecka prowadzący do tzw. optimum w specjalnie zorganizowanym otoczeniu, z zaznaczeniem potrzeby przygotowania człowieka do życia w kulturze i cywilizacji, pozwala na właściwsze zrozumienie edukacyjnych intencji Marii Montessori.

Czynności dorosłych sprowadzają się do pomocy, wspierania i służenia „duchowi ludzkiemu”. Jest to więc wychowanie pośrednie, zgodne z zasadą: Pomóż mi, abym mógł sobie samemu pomóc”

          Podsumowując można stwierdzić, że na przełomie XX i XXI wieku  obserwuje się renesans koncepcji pedagogicznej Marii Montessori w Europie i na świecie. Z punktu widzenia obecnego rozwoju nauk pedagogicznych należy zaliczyć twórczość Marii Montessori do kilku kierunków i ruchów pedagogicznych m.in. do pedagogiki wychodzącej od dziecka, indywidualizmu pedagogicznego, pedagogiki eksperymentalnej, pedagogiki społecznej, pedagogiki kultury jak i pedagogiki religijnej. Jednak ujmując poglądy Montessori w perspektywie historycznej, to należy zaliczyć je do szeroko rozumianej pedagogiki humanistycznej.