T – 1
Bezpieczeństwo i czynniki je determinujące.
Kształcenie w zakresie bezpieczeństwa publicznego
Þ Treści kształcenia: Pojecie bezpieczeństwa. Czynniki determinujące stan bezpieczeństwa –zewnętrzne i wewnętrzne. Rodzaje i źródła zagrożeń. Bezpieczeństwo globalne, regionalne, państwa, społeczności lokalnej, obiektów użyteczności publicznej, podmiotów gospodarczych. Sposoby i mechanizmy zachowania bezpieczeństwa. Systemy bezpieczeństwa. Podstawowe podmioty systemów bezpieczeństwa. Zarządzanie bezpieczeństwem.
Þ Organizacje i struktury odpowiedzialne za bezpieczeństwo. Strategia bezpieczeństwa. Prognozowanie stanu bezpieczeństwa. Działania profilaktyczne na rzecz bezpieczeństwa. Sposoby przywracania bezpieczeństwa.
Þ Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: rozumienia natury i źródeł zagrożeń bezpieczeństwa; rozumienia sił, środków i sposobów kształtujących poziom bezpieczeństwa.
1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa.
• Pojęcie bezpieczeństwa w języku potocznym oznacza stan, w którym jednostka ma poczucie pewności, oparcie w drugiej osobie lub w sprawnie działającym systemie prawnym.
• Bezpieczeństwo wg słownika j. polskiego -stan niezagrożenia, spokoju, pewności, stan i poczucie pewności, wolność od zagrożeń.
• B. Dunaj (red.): Popularny Słownik Języka Polskiego - analizując wyraz „bezpieczeństwo” z perspektywy etymologicznej, należy uznać, iż pochodzi on ze złożenia wyrazów „bez” oraz „pieczy”. Podobnie z łaciny securitas - sine cura. Piecza oznacza staranie, troskliwość jak również otaczanie kogoś opieką, ochroną, zaś przedrostek „bez” wskazuje na brak jakiejś cechy, rzeczy lub osoby. Złożenie tych dwóch wyrazów oznacza, więc stan, w którym wspomniana ochrona lub opieka nie jest potrzebna lub konieczna.
• Bezpieczeństwo publiczne, ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie i mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego.
Encyklopedia GW t.2 s.337.
Pojęcie i istota bezpieczeństwa
Þ stan niezagrożenia, spokoju, pewności, stan i poczucie pewności, wolność od zagrożeń
Þ Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą człowieka i grup społecznych, a zarazem najważniejszym ich celem” J. Stańczyk
Þ „Kiedy ludzie są szczęśliwi i beztroscy, zapominają o śmiertelnym niebezpieczeństwie” Sun Tzu
Þ „Bezpieczeństwo nie jest wszystkim, lecz bez bezpieczeństwa wszystko jest niczym” K. Neuman
Bezpieczeństwo narodowe
Stan i proces obejmujący różnorodne zabiegi (działania) w dziedzinie stosunków międzynarodowych i wewnętrznych oraz działania ochronne i obronne mające na celu stworzenie bezpiecznych warunków bytu i rozwoju narodu
przeciwstawianie się Rozwój oraz tworzenie bezpiecznych
wyzwaniom i zagrożeniom warunków realizacji celów narodowych
bezpieczeństwa narodowego
Współczesne pojęcie i zakres bezpieczeństwa narodowego
Þ Pojęcie bezpieczeństwa narodowego w całokształcie systemu pojęć i kryteriów bezpieczeństwa zajmuje współcześnie pierwszoplanową i decydującą o losach jednostek, społeczności lokalnych, narodów i wspólnoty międzynarodowej pozycję. Na taką pozycję składa się wiele przyczyn, z których najważniejsze warto uwzględnić w rozpatrywaniu problematyki bezpieczeństwa narodowego Polski.
Þ Pierwsza, to decydujące o losach jednostek i społeczeństw znaczenie narodu jako „trwałej wspólnoty ludzi utworzoną historycznie, powstałą na gruncie wspólnoty losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, przejawiającego się w świadomości narodowej jej członków.
Þ Druga, to znaczenie państwa narodowego jako najwyższej formy organizacyjnej narodu dla realizacji swych celów narodowych, z których priorytetowym jest zapewnienie bezpieczeństwa narodowego. To właśnie „państwo pozostaje głównym uczestnikiem życia międzynarodowego, posiada zdecydowaną przewagę nad innymi podmiotami.
Þ Trzecia przyczyna, to tragiczne doświadczenia minionych czterech wieków historii Polski, które przyniosły ogrom ofiar ludzkich, cierpień, upokorzeń, grabieży majątku narodowego i zniewolenia.
CENA ZBRODNI BEZBRONNOŚCI POLSKI XVII - XX w.
“TO NIE OBRONNOŚĆ JEST DROGA,
TO ZA BEZBRONNOŚĆ PŁACI SIĘ NAJWYŻSZĄ CENĘ”
XVII – XX w. 20 000 000 (dwadzieścia mln)
POLEGŁYCH, ZAMORDOWANYCH, WYWIEZIONYCH
POLSKA - XVII, XVIII, XIX w.
“BEZBRONNY STEP... DROGA PUBLICZNA (i pole bitew – przypis J.M.) DLA
OBCYCH WOJSK”
C.v.CLAUSEWITZ, “O WOJNIE”
POTOP 1655/1659
ŚMIERĆ 33 % CAŁEJ LUDNOŚCI (MAZOWSZE - 40 %, WIELKOP. – 40 %, POMORZE – 66 %).
ZMNIEJSZENIE LUDNOŚCI: KRAKOWA – 3 x, WARSZAWY – 2 x, GDAŃSKA o 1/3).
UTRATA ZABUDOWY: np. WIELKOP. - 62 %; ZNISZCZENIE MŁYNÓW: np. MAZOWSZE – 40 %; ZMNIEJSZENIE POGŁOWIA BYDŁA: np. MAZOWSZE - 33 %.
PRODUKCJA OŁOWIU (OLKUSZ) - SPADEK 3,5 x
ROLNICTWO - POWRÓT DO DWUPOLÓWKI (SYSTEM X – XII w.)
POCZĄTEK XVIII w.
UTRZYMANIE ARMII: SZWECJI, ROSJI, SASÓW = 100 000
POWSTANIE 1863 r.:
200 000 POLEGŁYCH I ZAMORDOWANYCH, ZSYŁKA - 50 000, UWIĘZIONYCH - 6 000.
I WOJNA ŚWIATOWA
– W ARMIACH ZABORCZYCH –
POLEGŁO ok. 500 000 POLAKÓW, 900 000 RANNYCH.
- STRATY LUDNOŚCI - 4 000 000 (4 MLN) - 13,4 %.
II WOJNA ŚWIATOWA
- 6 024 000 – POLEGLI, ZAMORDOWANI (22,3 %), INWALIDZI - 590 000
1938 - ok. 35 000 000 ( por.: 1921 - 27 177 000 )
1946 - ok. 24 000 000
--------------------------------
MNIEJ - 11 000 000
STRATY MAJĄTKU NARODOWEGO - 38 %
(10 200 PRZEDS., 2 677 SZPITALI, 30 % MIESZKAŃ, 65 % WYPOSAŻ.PROD., 75 mln m3 DREWNA
STRATY 1939 – 45: 258,4 MLD ZŁ (CENY Z 1939), W CENACH 1999 r. – 537,1 MLD MAREK RFN LUB 284,6 MLD DOL. USA
1945 - 1989 - ok. 100 000 WYWIEZIONYCH I ZAMORDOWANYCH
• Przechodząc do kwestii pojęcia bezpieczeństwa narodowego można stwierdzić, że przełom XX/XXI wieku przyniósł zasadnicze zmiany w jego postrzeganiu i określaniu oraz w zakresie przedmiotowym.
• Do przeszłości odchodzi „niegdyś niemal absolutyzowana płaszczyzna wojskowo-polityczna jego rozumienia i realizowania”, która wynikała z doświadczeń I i II wojny światowej oraz blisko półwiecznej konfrontacji militarnej między UW a NATO, która groziła, w sytuacji użycia broni jądrowej, zagładą życia na ziemi.
• Można więc stwierdzić, że w przeszłości dominacja wojen jako źródła zagrożeń i nieszczęść dla narodów kształtowała właśnie takie dwie podstawowe płaszczyzny bezpieczeństwa: militarną i polityczną, a także często prawną.
• Przechodząc do współczesnego postrzegania i określania bezpieczeństwa narodowego można stwierdzić, że powszechnie uznaje się tendencję do jego przedmiotowego poszerzania o nowe płaszczyzny: ekonomiczną, naukowo-techniczną, ideologiczną, kulturową, społeczną i ekologiczną.
• Równocześnie z poszerzeniem zakresu przedmiotowego następuje poszerzenie przestrzennego postrzegania bezpieczeństwa, a więc zrozumienie, że na stan bezpieczeństwa jednostek, społeczności lokalnych i narodów wpływają coraz szerzej wydarzenia nie tylko w ich najbliższym otoczeniu, ale także w regionie, na kontynencie czy wreszcie na całym globie.
• W ślad za tym dla zapewnienia bezpieczeństwa narodowego konieczne jest współuczestnictwo i współdziałanie państw w kształtowaniu korzystnych warunków bezpieczeństwa poza swoimi granicami a nawet poza swoimi kontynentami.
• Określenia szerokiego (rozległego) bezpieczeństwa narodowego powstawały już na początku lat 80-tych ubiegłego wieku. Na uwagę zasługuje określenie bezpieczeństwa narodowego jako stanu w sygnalizowanym wcześniej Raporcie ONZ: „bezpieczeństwo jest stanem, w którym państwa uznają brak występowania groźby ataku militarnego, presji politycznej czy nacisku gospodarczego, uniemożliwiających ich rozwój”.
• Natomiast dla przybliżenia bezpieczeństwa jako procesu (działania) warto przytoczyć dwa określenia.
• Pierwsze, to określenie bezpieczeństwa narodowego jako celu działania państwa i rządu dla „zapewnienia wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa, jego życiowym interesom oraz ochrony przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami”.
• Drugie, to określenie, że „bezpieczeństwo narodowe... jest nie tylko ochroną naszego narodu i terytorium przed fizyczną napaścią, lecz również ochroną – za pomocą różnych środków – żywotnych interesów ekonomicznych i politycznych, których utrata zagroziłaby żywotności i podstawowym wartościom państwa”.
• Według W. Kitlera bezpieczeństwo narodowe „stanowi wartość nadrzędną pośród innych celów narodowych...; dotyczy wartości narodowych mierzonych w kategoriach: interesów życiowych (kluczowych), ważnych interesów, interesów humanitarnych; określa poziom swobody w osiąganiu tych celów”.
• Polską specyfikę współczesnego bezpieczeństwa narodowego prezentuje również R. Kuźniar twierdząc, iż „centralną kwestią każdej racji stanu – zwłaszcza jednak polskiej – jest bezpieczeństwo. Rację stanu można wręcz zredukować do tej kwestii.
• „Zagrożenia i wyzwania XXI w. są różne od tych, w których wyrośliśmy w czasach zimnej wojny [...] Dzisiejszy świat już tak nie działa [...].
• Granice pomiędzy bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym, policją i wojskiem, zapobieganiem kryzysom oraz ich rozwiązywaniem, walka z kryminalna i finansowa przestępczością, tropieniem terroryzmu i radzeniem sobie z „upadającymi reżimami” stają się sztuczne i niewyraźne”. J. Solana
• Współcześnie – bezpieczeństwo narodowe, obrona narodowa obejmują w coraz większym stopniu, oprócz siły militarnej - zdolność ochrony i ratownictwa ludności, substancji materialnej i środowiska przed zagrożeniami niemilitarnymi.”
• „Zagrożenia, jakie niosą dla współczesnych społeczeństw katastrofy i awarie techniczne, klęski żywiołowe i skażenie środowiska - są równe skutkom wojny”
• M. Reuner, National Security. The economic and environmental dimension, Worldwatch Institute, 5/1989
2. POJĘCIE PAŃSTWA
Arystoteles (384-322 przed ne):
• pewna wspólnota (organizacja) różnych grup ludzi niezbędnych dla jego istnienia.
Arystoteles, Polityka, Wrocław 1953, s. 16.
Georg Jellinek (1851-1911), twórca trójelementowej definicji państwa
wymienia jego elementy składowe:
• ludność, terytorium i władzę najwyższą
• Państwo jest korporacją osiadłego ludu, wyposażoną w bezpośrednią, samorodną władzę zwierzchnią lub też, by użyć wzmocnionego obecnie określenia wyposażoną w bezpośrednią, samorodną władzę korporacyjną, terytorialną.
• G. Jellinek, Ogólna nauka o państwie, Warszawa 1921, s. 50.
• W Międzyamerykańskiej Konwencji o Prawach i Obowiązkach Państw z 26 grudnia 1933 r, państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące atrybuty:
• Ludność
• Określone terytorium
• Rząd
• Zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami.
• L. Gelberg, Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, t. II, Warszawa 1958, s. 356.
Podmiotowość prawno - międzynarodowa państwa obejmuje zdolność do następujących przedsięwzięć:
• zawierania umów międzynarodowych
• utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych
• uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych
• odwoływania się do pokojowych sposobów załatwiania sporów międzynarodowych
• podejmowania samoobrony.
Forma organizowania się społeczeństwa na określonym etapie rozwoju społecznego
• Państwo jest polityczną organizacją społeczeństwa, wyposażoną w suwerenną władzę, jest też organizacją terytorialną i przymusową.
• Państwo jest organizacją polityczną, gdyż koncentruje swoją aktywność wokół zarządzania.
Państwo jest organizacją suwerenną
● suwerenność wewnętrzna oznacza, że władza państwowa jest władzą najwyższą (zwierzchnią) na danym obszarze i sama decyduje o swoim zakresie działania.
● suwerenność zewnętrzna natomiast oznacza, że państwo jest organizacją niezależną w podejmowaniu decyzji od innych państw.
Państwo jest suwerenne gdy:
• ma zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością
• może dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunki z innymi państwami
• jest członkiem wybranych przez siebie organizacji międzynarodowych
• swobodnie kształtuje swoją formę i ustrój społeczno-gospodarczy.
Państwo jest organizacją terytorialną.
• Tzn. obejmuje ludzi znajdujących się na danym terytorium zakreślonym granicami.
• Terytorium państwa to zarówno obszar lądowy, jak i wody przybrzeżne, obszar w głąb ziemi, strefa powietrzna nad jego obszarem oraz statki wodne i powietrzne.
• Państwo zachowuje wyłączność do danego terytorium.
Państwo jest organizacją przymusową.
• Przynależność do niej ma charakter sformalizowany.
•...
asiab.90