ogrod_2006-03-14.pdf

Ogrd Ð

Ð sama radoæ

sama radoæ!

Na pocztku kaýdej pory roku przyroda nie jest podobna do modniarki,

¸amicej sobie g¸ow«, by wynale nowe formy ubraÄ i p¸aszczy. Wr«cz

przeciwnie, widzimy j, jak ca¸kiem naturalnie nie przestaje wydawa

cigle ten sam liæ, t« sam rý«, takiego samego ptaka, takiego samego

motyla. Takiego samego i jednak nie takiego samego.

Paul Claudel

Jeszcze troch« cierpliwoæci i staniemy si« æwiadkami definitywnego zwyci«stwa

wiosny nad zim. Jak to dobrze, ýe wiosna nie zaskoczy nas niczym innym poza

swoj æwieýoæci i zwiewnoæci. Znowu spod resztek topniejcego æniegu, nic

sobie nie robic z panujcego ch¸odu, zaczn si« ukazywa jej pierwsze

odwaýne kwiaty. Niby takie same, jak przed rokiem, a jednak nie takie same.

Szczeglnie gdy zadbamy o potrzeby kwitncych roælin, dostarczajc im

w nawozach sk¸adnikw pokarmowych i nawadniajc je w razie suszy.

KoÄczy si« czas na zakup nasion warzyw i kwiatw. Juý wkrtce, gdy

ziemia rozmarznie, nieco przeschnie i si« ogrzeje, przystpimy do sieww.

Przedtem przejrzyjmy dost«pne w sprzedaýy odmiany i wybierzmy... polskie,

jako najbardziej pewne i przygotowane do warunkw naszego klimatu.

Przedwioænie jest por robienia porzdkw wærd roælin pokojowych.

Podejmujemy wi«c wiele zabiegw majcych przywrci im urod«,

nadwer«ýon po ciemnych zimowych miesicach. Niektre gatunki, m.in.

pnce, moýemy teraz rozmnoýy z sadzonek liæciowych.

Kontynuujemy poznawanie historii klasztornych ogrodw i zwiedzamy

wirydarz zakonny. Niejednego moglibyæmy si« nauczy od dawnych

klasztornych ogrodnikw Ð umiej«tnoæci praktycznych, zmys¸u gospodarskiego,

wraýliwoæci na pi«kno, ktre zawar¸ w przyrodzie jej Stwrca.

Rozmnaýamy pncza

Pncza naleý do roælin pokojowych, ktrymi szczeglnie ch«tnie

dekorujemy mieszkanie. Za ich pomoc moýemy utworzy ca¸e æcia-

ny zieleni, ktre pos¸uý za t¸o lub ýyw przegrod« albo zamaskuj

æciany pomieszczenia lub rýne defekty mebli. Przedwioænie jest po-

r rozmnaýania tych roælin. Teraz ukorzenione i posadzone, juý

pod koniec lata b«d ozdob mieszkania.

W uprawie cisusa zachowujemy

umiarkowan wilgotnoæ pod¸oýa

i powietrza oraz temperatur« uprawy

20-24 st. C.

Fatsheder« (Fatshedera lizei) roz-

mnaýamy z sadzonek p«dowych, naj-

lepiej od po¸owy lutego do koÄca

kwietnia lub od po¸owy sierpnia

do koÄca wrzeænia. Pobieramy sa-

dzonki zdrewnia¸e, np. wierzcho¸kowe,

z 2-3 liæmi, æcinajc je przed rozpo-

cz«ciem wzrostu, w lutym. Najlepsze

s z roælin niezbyt silnie rosncych

i o liæciach æredniej wielkoæci. Pozosta-

¸e cz«æci p«du tniemy na odcinki z jed-

nym liæciem, gdy d¸ugoæ mi«dzyw«li

wynosi wi«cej niý 2-3 cm, lub z 2-3 li-

æmi, gdy mi«dzyw«la s krtkie.

Sadzonki umieszczamy w mieszani-

nie piasku z torfem lub perlitem i utrzy-

mujemy temperatur« 18-20 st. C.

W wyýszej co prawda ukorzeniaj si«

szybciej, ale i ¸atwiej gnij. Ukorzenie-

nie nast«puje po 2-4 tygodniach. Roæli-

na ma ma¸ zdolnoæ do rozga¸«ziania

si«, nawet po uszczykni«ciu.

Fatshedera ma niewielkie wyma-

gania æwietlne (przy nadmiarze æwia-

t¸a dochodzi do ý¸kni«cia liæci i za-

hamowania wzrostu) oraz glebowe

(pod¸oýe ærednio zasobne, prchnicz-

ne, lune). Na spodzie naczynia ko-

nieczny jest drenaý do odp¸ywu nad-

miaru wody. To æwietna roælina

do uprawy w ch¸odnym pomieszcze-

niu Ð dobrze roænie juý w 14-16 st. C,

a znosi spadki temperatury do 4-6 st.

C. Jest bardzo odporna na suche po-

wietrze, ale jej cienkie i delikatne ko-

rzenie s wraýliwe na zasuszenie.

Filodendrona sercolistnego

(Philodendron scandens) rozmnaýa-

my od po¸owy lutego do koÄca mar-

ca z sadzonek p«dowych d¸ugoæci 4-

6 cm, z jednym liæciem, pobranych

z roælin niezbyt silnie rosncych.

Do sadzonkowania nie wybieramy

p«dw bardzo cienkich oraz cz«æci

wierzcho¸kowych bez normalnie wy-

kszta¸conego liæcia.

Sadzonki umieszczamy w ciep¸ym

pod¸oýu, w mieszaninie torfu i perlitu,

lekkim i przepuszczalnym, w pomiesz-

czeniu o temperaturze 22-24 st. C.

Utrzymujemy wysok wilgotnoæ po-

wietrza przez cz«ste zraszanie,

a w s¸oneczne dni roæliny cieniujemy.

Juý po 2-3 tygodniach u nasady liæci

pojawiaj si« m¸ode korzenie. Naj-

szybciej ukorzeniaj si« sadzonki z p«-

dw grubszych i o wi«kszych liæciach.

Ukorzenione roæliny sadzimy

do doniczek o ærednicy 6 cm, po 2-3

sztuki dla ¸adniejszego wygldu. Jako

czamy na ciep¸ym spodzie w pomiesz-

czeniu o temperaturze 22-25 st. C. Uko-

rzenienie nast«puje ¸atwo (po 2-3 tygo-

dniach), poniewaý podczas wzrostu

na ca¸ej d¸ugoæci p«du tworz si« korze-

nie przybyszowe, ktre przysychaj i nie

rozwijaj si«, ale po posadzeniu do pod-

¸oýa zaczynaj szybko rosn. Sadzon-

kom zapewniamy wysok wilgotnoæ

powietrza. Ukorzenione roæliny sadzimy

pojedynczo do doniczek o ærednicy ok.

6 cm, do ærednio zasobnego pod¸oýa,

ktre rozluniamy przez dodatek 50

proc. perlitu. Hoja tworzy w krtkim cza-

D¸ugie i pnce si« ulistnione p«dy to

g¸wny walor tych roælin. Szczeglnie

dekoracyjne liæcie ma fatshedera Ð duýe,

niezwykle efektowne, 5-klapowe i bar-

dzo trwa¸e. Dodatkowo p«d tej roæliny

jako elastyczny moýe by dowolnie pro-

wadzony w rýnych kierunkach

przy podporach. Pi«kne ulistnienie to nie

jedyny walor hoi Ð roælina ta rwnieý ob-

darza nas kwiatami. Kremowobia¸e,

z czerwonymi przykoronkami, przyjem-

nie pachnce kwiaty o oryginalnej bu-

dowie ukazuj si« w pierwszej po¸owie

lata. Od po¸owy lutego do koÄca marca

(fatsheder« do koÄca kwietnia) rozmna-

ýamy wiele gatunkw pnczy. Pobiera-

my z nich sadzonki liæciowe, ktre na-

st«pnie umieszczamy w p¸askim naczy-

niu wype¸nionym specjalnie przygoto-

wanym pod¸oýem. Nie dopuszczamy, by

liæcie poszczeglnych sadzonek nak¸a-

da¸y si« na siebie, a w przypadku filo-

dendrona sercolistnego nie powinny

takýe dotyka pod¸oýa.

Cisusa (Cissus antarctica) roz-

mnaýamy od lutego do wrzeænia,

jednak najlepszym terminem jest

czas od po¸owy lutego do koÄca mar-

ca. Sadzonki pobieramy z roælin ma-

tecznych o silnym wzroæcie i odpo-

wiednio wykszta¸conych p«dach Ð

zdrewnia¸ych i o gruboæci co naj-

mniej 4 mm. Tniemy je na odcinki

4-6-centymetrowe o co najmniej 1 li-

æciu, prostopadle do osi p«du. Waýne

jest miejsce ci«cia: tniemy ok. 1 cm

nad oczkiem znajdujcym si« w pa-

chwinie ogonka liæciowego. Ale uwa-

ga: w pachwinie ogonka liæciowego,

obok ktrego leýy ws czepny, nie

ma oczka, z ktrego mg¸by wyro-

sn nowy p«d. Sadzonka taka co

prawda si« ukorzeni, ale p«d z niej

nie wyroænie. Dlatego z takich odcin-

kw p«du sadzonek nie pobieramy.

Przygotowane sadzonki umiesz-

czamy w mieszaninie odkwaszonego

torfu, piasku i perlitu (1:1:1). Liæcie

nie powinny si« z sob styka, gdyý

narazi¸oby je to na gnicie. Utrzymu-

jemy temperatur« pomieszczenia ok.

25 st. C, sadzonki cz«sto zraszamy

wod, by utrzyma wysok wilgot-

noæ powietrza. Ukorzenione po 3-4

tygodniach m¸ode roæliny sadzimy

do doniczek o ærednicy ok. 6 cm,

do mieszaniny ærednio zasobnej zie-

mi i perlitu lub torfu (3: 1). Po posa-

dzeniu zraszamy je i w razie potrzeby

cieniujemy.

Sercowate liæcie filodendrona s prawdziw ozdob tej roæliny

Cisusa cz«sto spotykamy w domowej uprawie

pod¸oýa uýywamy ærednio zasobnej

ziemi lub substratu z dodatkiem 50

proc. perlitu. Utrzymujemy tempera-

tur« 20 st. C, sadzonki cz«sto zrasza-

my i w razie potrzeby cieniujemy.

Filodendron ten ca¸kiem dobrze

znosi niedobory æwiat¸a, okresy prze-

suszenia pod¸oýa i niedostatek sk¸ad-

nikw pokarmowych.

Z hoi , zwanej teý woskownic (Hoya

carnosa), pobieramy sadzonki p«dowe

od po¸owy lutego do koÄca marca, tnc

p«d na odcinki d¸ugoæci 4-5 cm z jedn

par liæci. Sadzimy je do lunego pod¸o-

ýa, np. mieszaniny torfu, piasku i perlitu

(1:1:1). Skrzynk« z sadzonkami umiesz-

sie d¸ugie i szybko rosnce p«dy. Pami«-

tajmy o wczesnym ich uszczykni«ciu, by

pobudzi roælin« do rozkrzewienia.

Hoj« cechuje duýa odpornoæ

na okresowe niedobory wody Ð nie-

podlewana nawet kilkanaæcie dni nie

wykazuje objaww wi«dni«cia, zasy-

chania czy zamierania liæci. Przy tym

posiada doæ duýe wymagania pokar-

mowe. Mimo to pozostawiona 2-3 la-

ta w tej samej doniczce i niezasilana

nie marnieje i nie traci walorw deko-

racyjnych, a tylko ogranicza wzrost.

Roæliny zaniedbane cz«sto niezwykle

pi«knie kwitn. To znany w æwiecie ro-

ælin sygna¸ zagroýenia organizmu.

Ogrd

Szukamy dobrych odmian

Przed¸uýajca si« w tym roku zima daje nam troch« wi«cej niý zwykle czasu na skompletowanie potrzebnych na ten sezon

nasion warzyw. Nim wybierzemy si« na zakupy, dok¸adnie zaplanujmy, ktre gatunki i w jakiej iloæci b«dziemy uprawia.

OGRîD Ð SAMA RADOå!

tego np. unikamy tu uprawy odmian

o bardzo d¸ugim okresie wegetacji,

jak rwnieý zbyt wczesnego rozpo-

czynania uprawy gruntowej, zw¸asz-

cza gdy nie dysponujemy os¸onami

w rodzaju tunelu, szklarni czy choby

w¸kniny do os¸oni«cia przed ch¸o-

dem wysadzonych roælin lub wysia-

nych nasion.

Do uprawy amatorskiej najlepsze

s odmiany ãniek¸opotliweÒ, czyli od-

porne lub przynajmniej tolerancyjne

na choroby i szkodniki, niezbyt wraý-

liwe na niesprzyjajce warunki pogo-

dowe, wytrzymujce okresowe nie-

dobory wody w pod¸oýu, bardzo

plenne oraz dajce plony o wysokich

walorach smakowych i dobrej jako-

æci. Oczywiæcie, nie obejdzie si« bez

naszej systematycznej i umiej«tnej

piel«gnacji. Nawet najlepsza odmia-

na rosnca w zachwaszczeniu, prze-

suszonym pod¸oýu i niezasilana Ð nie

wyda plonu, o jakim byæmy marzyli.

Spoærd szerokiej oferty, jak pro-

ponuje handel, warto wybra polskie

odmiany polskich firm nasiennych.

Nasiona krajowej hodowli sprawdza-

j si« w naszych warunkach klima-

tycznych, w odrýnieniu od tych im-

portowanych z Zachodu. Poznajmy

dziæ niektre polskie odmiany wa-

rzyw oferowane przez Przedsi«bior-

stwo Nasiennictwa Ogrodniczego

i Szk¸karstwo Oýarw Mazowiecki.

S one przeznaczone dla amatorw

Ð w¸aæcicieli ogrodw przydomowych

i dzia¸ek. By moýe znajdziemy wærd

nich takie, ktre okaý si« znakomite

do warunkw glebowych w naszym

ogrodzie, do specyfiki panujcego

w nim mikroklimatu, a dzi«ki swym

walorom smakowym i zasobnoæci

w sk¸adniki odýywcze b«d odpowia-

da gustom i potrzebom rodziny. Za-

ch«camy PaÄstwa do podzielenia si«

po sezonie swoimi obserwacjami na

temat uprawianych odmian, nieko-

niecznie tylko tych dziæ polecanych.

W¸asne nowalijki

i nie tylko

Justyna i Ewelina to odmiany sa¸at

mas¸owych o delikatnych, jasnozielo-

nych, niezwykle smacznych liæciach.

Tworz duýe, 400-500-gramowe

g¸wki. Sa¸ata krucha Krlowa Lata

ma jasnozielone, kruche liæcie, a jej

g¸wki osigaj do 1 kg wagi. Poleca-

na jest do wczesnowiosennej uprawy

w tunelu. Dzi«ki temu, ýe nie wybija

w p«dy kwiatostanowe, moýna j tak-

ýe uprawia od wiosny do jesieni

w gruncie.

Jutrzenka uwaýana jest za najdeli-

katniejsz z rzodkiewek Ð jest soczysta

i ma bardzo ¸agodny smak. Jej cylin-

dryczne korzenie d¸ugoæci 4-6 cm s

jasnorýowe. Cenn jej cech jest to,

wr«cz nieodzowny. Na zielono, do

kwaszenia, suszenia i mroýenia na-

daj si« odmiany Szmaragd i Tur-

kus . Obie s wysokoplenne, daj

silnie ulistnione i bardzo aroma-

tyczne roæliny.

Wyæmienita na soki, barszcz czy

koncentraty odmiana buraka to Re-

gulski Cylinder . Ta najsmaczniej-

sza z odmian o intensywnie czerwo-

nym, s¸odkim miýszu zawiera duýo

suchej masy, cukrw i barwnika be-

taniny. Szybko tworzy cylindryczne

korzenie. Dobrze znosi susz«.

Z ogrkw gruntowych Reja F1

nadaje si« do konserwowania

i kwaszenia, a Rodos F1 polecany

jest na korniszony. Obydwie te od-

miany mieszaÄcowe cechuje wyso-

ka odpornoæ na mczniaka rzeko-

mego. Ich owoce s kszta¸tne, cy-

lindryczne, zielone, z nielicznymi

brodawkami, pozbawione goryczy.

Nie maj tendencji do przerastania

na gruboæ.

Na przetwory i soki szczeglnie

nadaj si« pomidory gruntowe kar-

¸owe Hubal i Ondraszek . Pierwszy

z nich wytwarza owoce o masie ok.

120-150 g, drugi Ð ok. 100 g. S

one okrg¸e, o jednolitym purpuro-

Warzywa z w¸asnej grzdki przezna-

czamy zarwno do bezpoæredniego

spoýycia, jak i przechowania oraz

przerobienia na przetwory. Wybiera-

my zatem odmiany i wczesne, i te

pniejsze. Upraw« wczesnych od-

mian u¸atwi nam niewielki tunel fo-

liowy czy ogrodowa szklarnia. åwieýe

warzywa trafi w tym przypadku

szybciej na nasz st¸ niý uprawiane

w gruncie. Pod os¸onami moýemy

takýe pokusi si« o upraw« odmian

pniejszych, ktre na zwyk¸ej grzd-

ce nie zdýy¸yby jesieni osign

dojrza¸oæci. Przy doborze odmian let-

woczerwonym miýszu, bardzo

mi«siste i smaczne. D¸ugo utrzymu-

j wartoæ konsumpcyjn Ð nie

mi«kn i nie zmieniaj smaku.

ýe nie parcieje i nie wybija w p«dy na-

sienne, co sprawia, ýe zachowuje deli-

katny smak nawet w uprawie letniej.

Dorodne plony

Wiktoria Skierniewic to warta zainte-

resowania odmiana cebuli o bia¸ym, ¸a-

godnym w smaku miýszu. Tworzy kuli-

ste cebule o ci«ýarze ok. 150 g, pokry-

nich uwzgl«dnijmy rwnieý termin

wakacyjnego wyjazdu, aby nie pokry¸

si« on z por zbiorw plonw.

Wybierzmy nast«pnie te, ktrych

uprawa ma szans« powodzenia

w warunkach, jakie moýemy im

stworzy. Pod uwag« bierzemy tu

warunki klimatyczne panujce w re-

jonie, gdzie znajduje si« nasz ogrd.

W p¸nocno-wschodniej cz«æci Polski

moýna si« cz«æciej spodziewa p-

nowiosennych bd wczesnojesien-

nych przymrozkw niý na przyk¸ad

w zachodnich regionach kraju. Dla-

Cukinia Nefryt F1 jest bardzo

plenn odmian mieszaÄcow pole-

can na marynaty, do kiszenia i mro-

ýenia. Najwartoæciowsze s owoce

m¸ode, o d¸ugoæci 12-15 cm, inten-

sywnie zielone z kremowymi c«tkami.

te ý¸t ¸usk. Duýy udzia¸ w plonie sta-

nowi cebule o ærednicy powyýej 7 cm.

Nawet do 40-50 strkw na 1 roæli-

nie moýe da Polka , ý¸tostrkowa

fasola szparagowa. Ale jej wysoka

plennoæ to nie wszystko. Strki u tej

odmiany s d¸ugie (12-14 cm), proste,

mi«siste i bezw¸kniste.

REKLAMA

Kto lubi zajada nasiona dyni, tego

usatysfakcjonuje odmiana Junona .

Wytwarza owoce o masie ok. 3 kg,

ktre zawieraj ok. 350 nasion Ð du-

ýych, oliwkowozielonych i pozbawio-

nych ¸upiny nasiennej.

Z myæl

o przetworach

W warzywniku nie powinno zabrak-

n kopru, ktry w kuchni jest

10 Nasz Dziennik Wtorek, 14 marca 2006

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Wtorek, 14 marca 2006 Nasz Dziennik 11

Wychuchane i zadbane

Nasza pewnoæ co do nadejæcia oczekiwanej wiosny z kaýdym

dniem si« zwi«ksza. W walce z ostatnimi podrygami dokazujcej zi-

my wiosna odniesie zwyci«stwo lekk r«k. Zimn biel æniegu juý

wkrtce wypr kolorowe punkciki jej najodwaýniejszych kwiatw.

Stopniowo rozrosn si« w barwne plamy i kobierce, ktrymi nie spo-

sb si« nie zachwyca. Troskliw i umiej«tn piel«gnacj sprawimy,

ýe ich uroda rozwinie si« w pe¸ni.

Pierwsi odwaýni kwitn

mog¸oby je to uszkodzi. Nast«pnie p¸yt-

ko spulchniamy powierzchni« pod¸oýa,

by wymiesza nawz z ziemi.

Rabaty z kwitncymi roælinami cebu-

lowymi na bieýco odchwaszczamy,

aby nie narazi uprawianych roælin na

konkurencj« o wod« i sk¸adniki pokar-

mowe. Dodatkowo niektre chwasty

s ýywicielami chorb i szkodnikw.

Tego zabiegu piel«gnacyjnego nie za-

niedbujemy rwnieý po przekwitni«ciu

roælin. Tuý po przekwitni«ciu usuwamy

kwiaty i wszystkie spad¸e p¸atki kwia-

towe. Ma to zapobiec tworzeniu si« na

nich przetrwalnikw grzyba wywo¸uj-

cego szar pleæÄ, ktre s zdolne

przeýy w glebie kilka lat. Na bieýco

usuwamy takýe i palimy roæliny z obja-

wami chorobowymi wraz z bry¸k zie-

mi. Kaýdorazowo po uýyciu sekatora

lub noýa do ci«cia kwiatw dezynfe-

kujemy jego ostrze. Zwalczamy poja-

wiajce si« mszyce, zw¸aszcza po kwit-

nieniu, majc na uwadze, iý przeno-

sz one choroby wirusowe.

Pami«tajc o bardzo wysokich wyma-

ganiach wodnych roælin cebulowych, co

kilka dni (zaleýnie od pogody) podlewa-

my je obficie. Pod¸oýe, w ktrym rosn,

powinno by stale umiarkowanie wil-

gotne. Podczas podlewania unikamy

moczenia liæci wod, zw¸aszcza gdy

czynnoæ t« wykonujemy wieczorem.

Susza powoduje nie tylko gorszy wzrost,

lecz takýe os¸abia kwitnienie i ogranicza

przyrosty cebul. Tulipany i narcyzy koÄ-

cz wegetacj« w czerwcu lub na poczt-

ku lipca. Do nast«pujcego potem let-

niego okresu spoczynku musz si« do-

brze przygotowa, dlatego teý przestaje-

my je nawadnia z koÄcem maja.

Uporczywa w tym roku zima opnia

nadejæcie wiosny, a wi«c rwnieý poja-

wienie si« pierwszych jej kwiatw.

Up¸ynie jeszcze troch« czasu, nim znik-

nie pokrywajca gleb« lodowa skoru-

pa, a pierwsi odwaýni przebij war-

stw« æniegu. Gdyby wszystko odby¸o

si« w terminie, harmonogram kwitnie-

nia przedstawia¸by si« nast«pujco:

Ð ciemiernik bia¸y (najpniejsze

odmiany), zawilec gajowy, przy-

laszczka, przebiænieg, ænieýyca wio-

senna, kosaciec ýy¸kowany, mi¸ek

amurski, rannik zimowy

W marcu:

Ð dereÄ jadalny

Ð cebulica syberyjska, ænieýnik

lænicy, szafran (krokus) wiosenny,

g¸odek mrzyg¸d, pierwiosnek, fio¸ek

wonny, sasanka, niektre odmiany

narcyzw

Na przedwioæniu, czyli na prze¸o-

mie lutego i marca:

Ð leszczyna, wierzba iwa, wawrzy-

nek wilcze¸yko, oczar, wrzosiec krwisty

Rabaty z wiosennymi roælinami cebulo-

wymi, ktre æci¸kowaliæmy jesieni

s¸om, liæmi lub ga¸«ziami iglakw,

musimy w odpowiednim czasie uwolni

od tego okrycia. Mia¸o ono zapobiec

g¸«bokiemu przemarzni«ciu ziemi oraz

raptownym zmianom temperatury

podczas pnozimowych czy wczesno-

wiosennych odwilýy, przeplatanych

nierzadko silnymi o tej porze mrozami.

Od pocztku swego rozwoju liæcie ro-

ælin cebulowych powinny mc normal-

nie si« zazielenia. Dlatego teý os¸on«

usuwamy na tyle wczeænie, by szybko

rosnce liæcie nie wrasta¸y w ni. Prze-

oczenie w¸aæciwego momentu zdejmo-

wania okrycia utrudnia wykonanie tej

czynnoæci bez ryzyka uszkodzenia liæci.

Mimo ýe przed jesiennym sadzeniem

cebul kwiatowych pod¸oýe zosta¸o na-

wiezione obornikiem (rok wczeæniej)

i nawozami fosforowo-potasowymi, nie

obejdzie si« bez zasilania wiosennego.

O tej porze stosujemy nawozy azotowe:

wczesn wiosn, po ukazaniu si« liæci

1/3 dawki w formie azotanowo-amo-

nowej oraz 1/3 w formie azotanowej tuý

przed kwitnieniem, po ukazaniu si« p-

kw kwiatowych. Zak¸adamy, ýe pierw-

sz dawk nawozu azotowego (rwnieý

1/3) zasililiæmy roæliny jesieni. Nawozy

sypiemy wok¸ roælin, nie na liæcie, gdyý

Kwitncymi wiosn roælinami cebulowymi mog si« cieszy takýe posiada-

cze balkonw czy tarasw. Wystarczy jesieni do odpowiednio duýego (za-

opatrzonego w otwory w dnie) i ¸adnego pojemnika posadzi Ð analogicz-

nie jak do gruntu Ð np. cebule tulipanw czy narcyzw i przez zim« prze-

chowa go w ch¸odnej piwnicy. Po wystawieniu wiosn na balkon otoczo-

ne troskliw piel«gnacj roæliny zakwitn nie mniej pi«knie niý na grzdce.

I cho efekt b«dzie krtkotrwa¸y, moýe warto takim ýywym akcentem ko-

lorystycznym zaznaczy nadejæcie wiosny. Wi«cej informacji o kwiatach

cebulowych znajd PaÄstwo na stronie www.krokusy.pl

REKLAMA

12 Nasz Dziennik Wtorek, 14 marca 2006 OGRîD Ð SAMA RADOå!

W klasztornym ogrodzie

W poprzednim numerze dodat-

ku ãOgrd Ð sama radoæ!Ó po-

znaliæmy tradycyjny plan bene-

dyktyÄskiego ogrodu klasztor-

nego znaleziony w opactwie

Sankt Gallen w Szwajcarii. Ten

niezwykle przemyælany wzorzec

zawiera¸ liczne elementy two-

rzce harmonijn ca¸oæ, ktra

mia¸a s¸uýy wsplnocie zakon-

nej i zapewni jej samowystar-

czalnoæ. Uýytkowe ogrody

klasztorne dostarcza¸y wi«c

owocw i warzyw na bieýce po-

trzeby oraz na przechowanie.

Dziæ pora odwiedzi klasztorny

wirydarz, zwany teý rajskim

dworem lub rajskim ogrodem,

a takýe ogrody rýnych zako-

nw w Polsce.

ogrd uýytkowy w obramowaniu wy-

sokiego muru. By¸ on podzielony

na kwadratowe bd prostoktne

kwatery, wewntrz ktrych mieæci¸y

si« grz«dy z warzywami, zio¸ami lub

kwiatami, drzewa owocowe, a nie-

kiedy nawet sadzawki. Brzegi kwater

obsadzano strzyýonym ýywop¸otem

albo drzewami, co tworzy¸o aleje

spacerowe. Wed¸ug relacji francu-

skiego pos¸a z 1635 r. przy kolegium

jezuitw w GdaÄsku by¸ ãniezmierny

ogrd, ktry si« aý na gr« rozciga,

skd na ca¸y GdaÄsk i okolic« prze-

æliczny roztacza si« widok. Pe¸no

w tem ogrodzie rozmaitych owocw,

nawet winogron, zasadzonych

na po¸udnie, cigiem murowanych

parkanw, doyrzewaj w listopadzie,

wzi«te zaæ w usta, smakiem swem

przypominaj agrest. Jab¸ek, gru-

szek, æliwek, orzechw moc nie-

zmierna i doæ s dobreÓ. Kroniki

klasztorne z pniejszych lat zawie-

raj teý informacje o prowadzonych

w ogrodzie pracach. ãZasta¸em ten

ogrd zaniedbany i niekszta¸tny, od-

waýy¸em si« nada mu inn form«,

przenoszc pagrki z jednego miej-

sca na inne, tak, ýe teraz zalicza si«

do najlepszych ogrodw w tych stro-

nachÓ. Z kolei ogrd przy klasztorze

jezuitw w Nieæwieýu w latach 1755-

1756 podzielony by¸ na dwie cz«æci.

W wi«kszej ros¸y drzewa i krzewy

owocowe, a wærd nich dla ozdoby

i wypoczynku zbudowano altan«.

W ma¸ym ogrodzie, o urozmaiconej

konfiguracji terenu, by¸y wymodelo-

wane i starannie utrzymane pagrki,

zaopatrzone w schodki, oraz dolinki.

Uprawiano tam rwnieý pewn iloæ

drzew i krzeww owocowych, zio¸a

i kwiaty, przy czym niektre roæliny

rozpi«to na kratach bd innych kon-

strukcjach.

Szczeglnie burzliwe by¸y dzieje

opactwa tynieckiego, wielokrotnie

pldrowanego i profanowanego

przez rýnych najedcw, n«kanego

kontrybucjami. Kiedy w TyÄcu podj«-

to prby odbudowy opactwa, w 1807

roku ãpod klasztorem na dole by¸

ogrd, przy nim szklarnia, a pod g-

r, na ktrej na skale sta¸ klasztor

i koæci¸, od strony po¸udniowej d¸u-

gim rz«dem ustawione by¸y

w ogromnych cebrach drzewa cytry-

nowe, pomaraÄczowe i figoweÓ.

Wirydarz pe¸ni¸ funkcj« ogrodu

ozdobnego i podr«cznego apteczne-

go, poniewaý uprawiano w nim kwia-

ty, zio¸a lecznicze i roæliny przyprawo-

we. By¸ to stosunkowo niewielki teren

otoczony kruýgankami i czworobo-

kiem zabudowy. W odrýnieniu

od krajw po¸udniowych, gdzie kruý-

ganki otaczajce wirydarz pozosta-

wiano w pe¸ni otwarte, w Polsce

i w innych krajach po¸oýonych na p¸-

nocy z uwagi na warunki klimatyczne

by¸y one zamkni«te oknami. Wed¸ug

planu z Sankt Gallen klasyczny wiry-

darz mia¸ mie boki liczce 100 stp

d¸ugoæci, tj. ok. 30 m. Zwykle przyj-

mowa¸ form« kwadratu, rzadziej pro-

stokta podzielonego geometrycznie

krzyýujcymi si« æcieýkami. W cen-

tralnym punkcie sytuowano akcent

pionowy: studni«, niejednokrotnie

ozdobn, drzewo lub krzew zimozie-

lony albo fontann«. Powierzchnia wi-

rydarza pokryta by¸a trawnikiem, kt-

ry mia¸ wyglda jak zielony kobie-

rzec. Dooko¸a sadzono aromatyczne

zio¸a o s¸odkiej woni, mi«dzy innymi

rut«, bazyli«, majeranek, czber, sza¸-

wi« i mi«t«, oraz zio¸a kwitnce: na-

gietki i fio¸ki, a takýe rýe i lilie. Cz«-

sto znajdowa¸a si« tam darniowa ¸a-

wa, przy ktrej sadzono winoroæl i tak

j prowadzono, ýeby ocienia¸a teren.

Wirydarz s¸uýy¸ do spacerw i rozmy-

ælaÄ, by¸ najwaýniejszym i sta¸ym ele-

mentem klasztornych za¸oýeÄ,

poniewaý zapewnia¸ wsplnocie za-

konnej kontakt z przyrod.

Klasyczny wirydarz przyjmowa¸ form« kwadratu podzielonego geometrycznie krzyýujcymi si« æcieýkami, w

centralnym punkcie sytuowano akcent pionowy, np. ozdobn studni«. Powierzchni« pokrywa¸ trawnik, ktry

mia¸ wyglda jak zielony kobierzec

Formu¸a wirydarza nawizywa¸a

do antycznego rzymskiego niewielkie-

go ogrdka otoczonego perystylem,

ãcavum aediumÓ, a samo okreælenie

ãviridariumÓ, od ktrego pochodzi na-

zwa ãwirydarzÓ, oznacza¸o w staroýyt-

nym Rzymie ogrd spacerowy.

Podobnie jak w szeroko poj«tej

kulturze æredniowiecza, tak i w sztuce

ogrodniczej tego okresu funkcjono-

wa¸y elementy symboliczne. Rýa,

ktrej sadzonki przywieli do Europy

krzyýowcy, symbolizowa¸a krew m«-

czeÄsk, zaæ lilia Ð czystoæ wiary.

Niektre drzewa i kwiaty symbolizo-

wa¸y dobre uczynki, a spotykane cz«-

sto w klasztornych wirydarzach kwa-

dratowe kamienie Ð cztery cnoty kar-

dynalne: roztropnoæ, wstrzemi«li-

woæ, m«stwo i sprawiedliwoæ.

Z benedyktyÄskiego wzorca czer-

pa¸y rwnieý inne zakony, zwykle

wnoszc coæ swojego. Dla kartuzw

charakterystyczny by¸ jeden wielki wi-

rydarz, w ca¸oæci przeznaczony

na ogrd ozdobny i cmentarz. Oto-

czony kruýgankiem, z jednej strony

przylega¸ do bry¸y koæcio¸a, domu

przeora i innych budynkw klasztor-

nych, z trzech pozosta¸ych Ð wycho-

dzi¸y naÄ usytuowane szeregowo pu-

stelnie. Przy kaýdej z nich by¸ niewiel-

ki ogrdek kwiatowy. Ogrdki kwia-

towe zakonw eremickich sta¸y si«

pewnym wzorcem dla kszta¸towa-

nych w przysz¸oæci ozdobnych parte-

rw kwiatowych. O tym, jak wysoko

rozwin«¸o si« ogrodnictwo u kartu-

zw, niech æwiadczy fakt prowadze-

nia przez niektre klasztory eksportu

pewnych uprawianych przez nie zi¸.

Do ogrodu kartuzw bardzo zbliýo-

ne by¸o za¸oýenie ogrodowe kamedu-

¸w na Bielanach pod Krakowem,

na szczycie Gry Srebrnej. W ma¸ych

ogrdkach przy celach Ð pustelniach

zakonnikw, znajdowa¸y si« partery

kwiatowe i bukszpanowe o bogatej

ornamentyce. Sam ogrd uýytkowy Ð

warzywny, podzielony na cztery tara-

sy, spuszcza¸ si« ku brzegom Wis¸y.

Po 1454 roku u stp wzgrza wa-

welskiego za¸oýony zosta¸ ogrd

klasztorny bernardynw, podzielony

skrzyýowanymi drogami na trzy duýe

kwatery, charakterystyczne dla klasz-

tornych ogrodw w¸oskich tej epoki.

Prawdopodobnie dwie kwatery

wschodnie stanowi¸y ogrd warzyw-

ny, zachodnia Ð sad, a p¸nocna two-

rzy¸a g¸wne wn«trze ogrodu ozdob-

nego. Przy klasztorze w po¸owie

XVI wieku istnia¸a obszerna apteka

dla ubogich, funkcjonujca niewt-

pliwie na bazie klasztornego ãherbu-

lariusaÓ (ogrodu zio¸owego). Kra-

kowscy kapucyni (1699 rok) oprcz

ogrodu warzywnego i owocowego

posiadali cieplarnie i inspekty, utrzy-

mujc wysoki poziom uprawy. Specy-

ficzne warunki do za¸oýenia ogrodu

mia¸y w Warszawie na skarpie wiæla-

nej wizytki, a takýe karmelici. Po-

wsta¸y tam zatem ma¸e tarasy

od strony rzeki z kilkoma parterami

kwietnymi, zaæ na samej skarpie zna-

laz¸y si« sady i warzywniki.

Klasztory jezuickie zak¸adane

w Polsce pod koniec XVI i na poczt-

ku XVII w. posiada¸y zazwyczaj oto-

czony kruýgankami wirydarz oraz

Jak najwczeæniej wysiewamy

wczesne odmiany grochu na zielone

ziarno. Kie¸kuje on juý w temperatu-

rze 2 st. C, a jego m¸odym roælinom

niestraszne s nawet kilkustopniowe

przymrozki. Wczeænie wysiany groch

da wi«kszy plon i nie zaszkodzi mu

atak szkodnikw. Wczesne siewy sto-

sujemy takýe w uprawie marchwi,

pietruszki, cebuli siedmiolatki, rzod-

kiewki. Nieco pniej sadzimy cebul«

dymk«, czosnek, rozsad« sa¸aty,

wczesn kapust« i kalafiory.

æcie oraz æci¸k«, a gleb« spulchnia-

my. Chcc przyspieszy owocowanie,

wczesne odmiany moýemy przykry

w¸knin lub postawi niski tunel fo-

liowy. Poziomki wysiane w lutym

do skrzyneczek piku-

jemy teraz w marcu,

w rozstawie 5x5 cm.

ogrodowej, dzierotki. Do pojemni-

kw w mieszkaniu wysiewamy ga-

tunki uprawiane z rozsady Ð cynie,

aksamitki, astry, ýeniszki, lobeli«,

niecierpki.

Stopniowo, w zaleýnoæci od po-

gody, zdejmujemy os¸on« z wraýli-

wych na mrz roælin ozdobnych.

Na rýach i budlei pozostawiamy

jeszcze na jakiæ czas kopczyki.

Z rozpocz«ciem prac w warzyw-

niku poczekajmy cierpliwie, aý ca¸-

kowicie stopnieje pokrywajcy zie-

mi« ænieg. Nie wolno przekopywa

æniegu w glebie, gdyý opni¸oby to

jej nagrzanie si«, a przez to i jej

wiosenn upraw«. Po starannym

wygrabieniu przekopanej jesieni

ziemi wytyczamy grzdki. Najodpo-

wiedniejsza ich szerokoæ, umoýli-

wiajca swobodne si«ganie podczas

prac piel«gnacyjnych do ærodka za-

gonu Ð to 1,2 m. Szerokoæ æcieýek

powinna wynosi 30 cm, a dla ruchu

taczek ok. 50-60 cm. åcieýki nie po-

winny by zbyt g¸«bokie, gdyý wsku-

tek tego dochodzi¸oby do przesusze-

nia brzegw grzdek i w konse-

kwencji rosncych w tych miej-

scach roælin.

Pora zacz ci«cie krzeww

kwitncych pn wiosn i latem,

takich jak: hortensja, z¸otlin japoÄ-

ski, rýe, ýylistek, jaæminowiec,

pne odmiany kalin i tawu¸.

Po tegorocznej

mronej zimie na pniu

i konarach drzew mo-

g¸y pojawi si« p«k-

ni«cia i inne rodzaje

ran. Czyæcimy je i po-

krywamy past grzy-

bobjcz lub bia¸ far-

b emulsyjn z dodat-

kiem ærodka grzybo-

bjczego. Przez tak

zabezpieczone rany

nie wnikn czynniki

chorobotwrcze.

¥¥¥

REKLAMA

Nowoæci cebulowe i roælinne

WIOSNA 200

W mieszkaniu pikujemy siewki

ærednio wczesnej kapusty, broku¸y,

pory i letnie odmiany kalafiorw.

Nie przeoczmy terminu siewu pomi-

dorw Ð 50-60 dni przed por sadze-

nia rozsady do gruntu. Gdy umieæci-

my pojemnik w temp. ok. 22 st. C,

nasiona skie¸kuj po 7-10 dniach.

Po rozwini«ciu pierwszych liæci

w¸aæciwych pikujemy je do doniczek

8-10-centymetrowych.

¥¥¥

WIOSNA 2006

Zapraszamy

w godz. 8.00-18.00

sobota 8.00-15.00

Lublin

Lublin , al. Kraænicka 33

P.P.H.U. ã OGRODNIK

OGRODNIK Ò

rona

tel. (81) 444 62 82/3

Sklep internetowy

www

Po ogrzaniu si«

gleby przyst«pujemy

do sieww pierw-

szych kwiatw:

smagliczki, groszku

pachncego, czar-

nuszki,

www .ogrodnik.net.pl

Gdy tylko b«dzie to moýliwe,

przygotowujemy do sezonu in-

spekt i rozsadnik. Powinny one

znajdowa si« w miejscu dobrze

nas¸onecznionym i os¸oni«tym

od wiatrw.

Prace piel«gnacyjne w cz«æci sa-

downiczej ogrodu zaczynamy od upo-

rzdkowania zagonu truskawek i po-

ziomek. Usuwamy i palimy wszystkie

ubieg¸oroczne zaschni«te i chore li-

ostrýki

Dodatek przygotowa¸a

Maria KaliÄska

ogrod@naszdziennik.pl

W klasztornym ogrodzie

Krzysztof W

Krzysztof W rona

.ogrodnik.net.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: