Żele hormonalne
artykuł dr. n. med. Katarzyny Skórzewskiej
Podczas hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) estrogeny mogą być podawane za pomocą przezskórnych żeli.
Mają one wiele zalet. Podczas takiej przezskórnej terapii hormonalnej estrogeny omijają wątrobę, dzięki czemu jest ona wówczas znacznie mniej obciążona niż podczas brania tabletek (umożliwia to wyeliminowanie tzw. efektu pierwszego przejścia przez ten narząd).
Dzięki żelom możliwe jest również zmniejszenie dawki estrogenów wprowadzanych do organizmu, a także uniknięcie niepożądanych objawów i powikłań hormonoterapii. We krwi utrzymuje się wtedy bardziej fizjologiczny stosunek estradiolu do estronu, co zmniejsza ryzyko wystąpienia raka trzonu macicy i powikłań zatorowo-zakrzepowych.
Poza tym ten rodzaj terapii ma nieznaczny wpływ na ciśnienie tętnicze krwi, obserwuje się korzystniejsze zmiany w gospodarce węglowodanowej i tzw. lipidogramie, co oznacza zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego we krwi oraz jego "miażdżycorodnej" frakcji LDL i VLDL, a także obniżenie stężenia trójglicerydów.
Jak stosować?
Stosowanie żeli w ramach terapii przezskórnej jest bardzo wygodne. Są bezwonne, bezbarwne, nie brudzą skóry i nie pozostawiają śladów. Nie widać ich spod bielizny czy kostiumu kąpielowego, co jest niezwykle istotne dla kobiet prowadzących aktywny tryb życia, czynnie uprawiających sport, zwłaszcza pływanie czy gimnastykę, a także korzystających z sauny i solarium. Ważne jest to również w sytuacjach intymnych.
Warto zastosować żel zamiast plasterków podczas wakacji w tropikach, gdyż umożliwia uniknięcie powikłań będących wynikiem działania ciepła i słońca na plaster oraz skórę pod nim.
Żele z hormonami zaleca się szczególnie tym kobietom, które chciałyby zdecydować się na terapię przezskórną, ale np. mają skłonność do alergicznej reakcji na podłoże plastra hormonalnego i kleje używane do jego przymocowania do skóry. Żel wchłania się bowiem natychmiast po użyciu i nie zawiera drażniących substancji.
Żele zawierają estradiol, czyli najaktywniejszy biologicznie estrogen, który wchłania się już w 2-3 minuty po jego rozprowadzeniu na skórze. Oprócz tego w skład żelu wchodzi uwodniony alkohol etylowy, który wyparowuje z powierzchni skóry, gdy hormon zostanie przez nią wchłonięty.
Gdzie i jak nakładać?
Dobowa dawka leku znajduje się w jednej niewielkiej aluminiowej saszetce (w opakowaniu jest zazwyczaj 28 saszetek, co starcza mniej więcej na miesiąc terapii). Lekarz może zalecić dzienie dawkę 0,5 mg lub 1 mg żelu w zależności od potrzeb danej pacjentki.
Żele hormonalne należy stosować codziennie, o stałej porze. Najlepiej robić to wieczorem, np. już po nałożeniu zazwyczaj używanych kremów i balsamów. Ważne znaczenie ma wielkość powierzchni, na którą nakładamy żel, gdyż może to mieć istotny wpływ na wchłanianie i jego działanie biologiczne. Dlatego należy starać się, aby rozsmarować go na optymalnej powierzchni wielkości 1-2 dłoni.
Żel rozprowadza się na powierzchni ramienia lub uda, brzucha, pośladków (nie wcieramy preparatu, ale go rozsmarowujemy). Wskazana jest codzienna zmiana miejsca, na której go nakładamy (np. jednego dnia na prawym, a drugiego na lewym pośladku). Nie wolno rozsmarowywać preparatu na piersiach i twarzy ani w pobliżu przedsionka pochwy!
Po każdym zastosowaniu należy dokładnie umyć ręce. Ubranie nakładamy dopiero, gdy lek się już wchłonął i skóra jest sucha (po 2-3 minutach). Po zużyciu należy wyrzucić saszetkę, nie można zostawiać preparatu na później, gdyż wysycha. Po zastosowaniu leku można się myć, ale kąpiel zaleca się dopiero po upływie 30 minut. Podczas używania żeli należy pamiętać o tym, aby je dokładnie rozprowadzać i unikać nawet niewielkiej zmiany dobowej dawki preparatu.
Dodatkowo tabletki z gestagenami
Jak już wspomnieliśmy, podstawowym składnikiem żelu są estrogeny. Jednak oprócz żeli należy również pamiętać o obowiązkowym równoczesnym stosowaniu przez 10-12 dni cyklu gestagenów, np. w pigułkach (podobnie postępuje się wtedy, gdy stosujemy plastry). Naśladują one działanie drugiego naturalnego hormonu - progesteronu, który ochrania błonę śluzową macicy (endometrium) przed nadmiernym rozrostem podczas podawania estrogenów. Taką dodatkową "wstawkę" gestagenną można jedynie pominąć u kobiet po usunięciu macicy.
Jaki schemat leczenia?
Schematy leczenia, podobnie jak w doustnej hormonalnej terapii zastępczej lub podczas stosowania plastrów, mogą być różne: sekwencyjny (wywołuje się wtedy cykliczne krwawienia z dróg rodnych) albo ciągły (bez krwawień). Dokładnych instrukcji udzieli nam prowadzący lekarz ginekolog.
U kobiet stosujących żele estrogenowe rzadko występują objawy niepożądane. Pacjentki mogą skarżyć się na przemijające wzmożone napięcie i bolesność piersi, bóle głowy, obrzęki czy też plamienia z dróg rodnych ustępujące po 1-3 cyklach leczenia. Objawy te są jednak krótkotrwałe, a korzyści wypływające z tego rodzaju terapii przewyższają niewielkie niedogodności.
Korzyści hormonalnej terapii
Hormonalna terapia likwiduje dolegliwości okresu przekwitania, takie jak: uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, drażliwość, nerwowość czy problemy ze snem.
Umożliwia także zwalczanie osteoporozy pomenopauzalnej, zapobieganie chorobie wieńcowej oraz zmianom zanikowym w obrębie układu moczowo-płciowego u kobiet w okresie klimakterium.
Drogi podawania hormonów:
Doustna (tabletki)
Przezskórna (plastry, żele)
Domięśniowa (zastrzyki)
Donosowa (spray)
Dopochwowa (krążki, kremy i globulki)
Doodbytnicza (czopki)
Implanty podskórne.
Jakie żele?
- Divigel (Orion) - dostępne w Polsce
- Sandrena (NV Organon), Oestrogel - sprowadzane z zagranicy tylko na indywidualne zamówienia.
Miesięczny koszt hormonalnej terapii za pomocą żeli wynosi 35-45 zł.
Kiedy szczególnie zaleca się terapię przezskórną?
w cukrzycy i upośledzonej tolerancji węglowodanów
w otyłości i nadwadze
w zaburzeniach lipidowych
w nadciśnieniu tętniczym krwi
w zaburzeniach krzepnięcia.
Przeciwwskazania do hormonalnej terapii zastępczej:
- nowotwory hormonozależne (rak sutka, trzonu macicy, jajnika)
- nie wyjaśnione krwawienia z dróg rodnych
- czynna choroba zatorowo-zakrzepowa.
agnese34