Hermeneutyka. Maria Janion
- hermeneutyka to objaśnienie tradycji, tłumaczenie jej przekazów i tekstów;
- hermeneutyka pojawia się kiedy tradycja traci swą niepodzielność i oczywistość, kiedy domaga się interpretacji, kiedy dochodzi do racjonalizacji i ufilozoficznienia religii;
- bez hermeneutyki nie ma szans na właściwe rozumienie tradycji;
- Schleiermacher: doskonałe rozumienie mowy lub pisma jest sztuką i wymaga nauczenia się sztuki lub techniki, które oznaczamy wyrazem hermeneutyka;
- hermeneutyka to sztuka i nauka lektury tradycji (czyli lektury świata), obejmuje sposoby rozumienia i oswojenia rzeczywistości duchowej i materialnej, toczy walkę o wartości i dąży do ich ugruntowania, przypisuje sobie misję tłumaczenia świata;
- hermeneutyka zajmuje się przede wszystkim tekstami świętymi (nie tylko świętymi pod względem religijnym, należą tu też arcydzieła literatury europejskiej);
- świętość tekstu to świętość prawdy, która w nim i tylko w nim jest dana (s. 125);
- hermeneutyka ustaliła swoje pojęcie tekstu jako tekstu – język, mowa, pismo wchodzą w zakres zainteresowań hermeneutyki; hermeneia – oznacza mowę;
- Dilthey początkowo za hermeneutykę uważał tylko „utrwalone w piśmie przejawy życia”, a potem poszerzył jej zakres na „wszelkie twory ducha”;
- hermeneuta to pośrednik (np. u Greków między bogami i ludźmi);
- czynić myśli zrozumiałymi, objaśniać teksty, uczyć innych rozumieć siebie i innych to ujawniać to, co ukryte;
- w epoce nowożytnej hermeneutyka przybiera dwa stanowiska – albo identyfikacji, utożsamienia; albo dystansu, krytyki; dzieje hermeneutyki to dzieje dwoistej postawy wobec tekstu: traktowany przez teologów protestanckich jako objawienie, zarazem poddawany bywa filologicznym zabiegom oczyszczenia ze skażeń, a więc procesowi krytyki (s. 127);
- w interpretatorze zmaga się pokora wobec tekstu z żądzą narzucenia mu własnej prawdy, poddania go krytycznemu osądowi (s. 127);
- hermeneuta chce jednocześnie uszanować tajemnicę i wydrzeć tajemnicę;
- struktura wewnętrzna hermeneutyki to struktura rozmowy, struktura ta wynika z misji hermeneuty jako pośrednika w dialogu.
Różnica między hermeneutyką a egzegezą:
- czasem te pojęcia są używane zamiennie, ale egzegeza ma nacechowanie ujemne;
- w hermeneutyce zawiera się możliwość krytyki tekstu, egzegeza żadnej krytyki nie dopuszcza;
- czasem kiedy tekst ogłosi się świętym, staje się on tekstem nie do rozumienia, a dogmatem do wierzenia;
- społeczeństwo totalitarne wykorzystuje egzegezę. Ale i w demokracji istnieją dogmaty wyłożone przez egzegezę.
Faszyzm:
- według Krońskiego postawił się poza tradycją europejską;
- mówi o tradycji i historii, ale to tylko „tradycja” i tylko „historia”;
- hermeneutyka powołana jest do tego, by nie dopuszczać do zmiany struktury tradycji, do jej deformacji, by utrzymywać tradycję przy życiu, by bronić uniwersalnych znaczeń europejskich (s. 131);
- hermeneutyka musi strzec tradycji, ale też uważać, by skarby tradycji nie zamieniły się w dogmaty.
niunia505