Zarzadzanie Wiedza.pdf

Jerzy Kisielnicki

Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach

( Rozdział z pracy zbiorowej pt.: Zarządzanie wiedzą w systemach informacyjnych,

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu – Wrocław 2004)

Wstęp

Każdy z nas czytając lekturę szkolną zetknął się z problematyką zarządzania wiedzą.

Zasady te zostały przedstawione w Faraonie Bolesława Prusa. To właśnie kapłani w walce z

młodym faraonem wykorzystali swoją wiedzę. Posiadanie wiedzy o spodziewanym

zaciemnieniu spowodowało cały szereg działań w wyniku, których kapłani osiągnęli sukces. I

nie wiedza o zaciemnieniu, ale jej umiejętne użycie spowodowało obalenie niechcianego

władcy.

Często w praktyce gospodarczej możemy się spotkać z następującą sytuacją: dwie

organizacje o bardzo zbliżonym profilu, parku maszynowym, lokalizacji itd. uzyskują bardzo

różne wyniki ekonomiczne. Jedna z nich uzyskuje świetne wyniki, personel jest zadowolony

druga zaś jest na skraju bankructwa. Zastanawiając się nad przyczynami takiego stanu i

prowadząc w tym zakresie analizę możemy w większości sytuacji dać następującą ocenę.

Pierwsze przedsiębiorstwo, dlatego uzyskało lepsze wyniki, ponieważ stosowało zasady

zarządzania wiedzą. Dysponowało większymi zbiorami wiedzy niż przedsiębiorstwo

bankrutujące i umiało kreować nową wiedze.

Dyrektor szkoły w Hogwarcie profesor Dumledor [ J.Rowling 2001 s.441] mówi:

„Konsekwencje naszych działań są tak złożone, tak różnorodne, czasem wręcz sprzeczne, że

przewidywanie przyszłości jest naprawdę bardzo trudnym zajęciem”. I tu może paść kolejne

pytanie, kiedy możemy przewidzieć przyszłość, jeżeli nie mamy czarodziejskiej różki

profesora Dumledora. Tylko wtedy, kiedy posiadamy i umiemy generować wiedze o

organizacji i otaczającym ją świecie możemy podejmować prawidłowe decyzje.

Niezależnie od dalej przytoczonych definicji uważam, że zarządzanie wiedzą jest

procesem, w którym dla realizacji postawionych celów umiemy:

o wykorzystać posiadane w organizacji zasoby wiedzy,

o poszukiwać i absorbować zewnętrzne zasoby wiedzy,

o stworzyć takie warunki, aby wszyscy uczestnicy procesu decyzyjnego czuli się

zobowiązani do dzielenia się posiadanymi zasobami wiedzy i jej kreowaniem.

Zarządzanie wiedzą polega nie tylko na umiejętnym wykorzystaniu posiadanych zasobów, ale

też na uzyskaniu efektu synergicznego, czyli uzyskaniu wyższych efektów niż by to wynikało z

bezpośredniego jej wykorzystania. Oczywiście dla realizacji zasad zarządzania wiedzą

musimy dysponować nie tylko odpowiednimi zasobami wiedzy, ale też określoną

infrastrukturą zarządzania najczęściej powiązaną z IT, czyli Technologią Informacyjną.

W tym rozdziale celem jest przedstawienie analizy problemu i wskazanie na jej dużą

złożoność. Stoję tu na stanowisku, że zarządzanie wiedzą nie jest modą, ale kierunkiem

rozwoju nauk organizacji i zarządzania. Jesteśmy, bowiem na początku powstawaniu nowego

etapu rozwoju tej dyscypliny naukowej [J. Kisielnicki 2002]. Szczególnie pragnę przedstawić

zależność pomiędzy systemem pozyskiwania i zarządzania wiedzą a systemem zarządzania

(centralizowany, versus zdecentralizowany). System sprawowanie władzy wpływa, bowiem

zarówno na procedurę pozyskiwania wiedzy jak jej udostępniania i kreowania. Nie jest moim

celem wartościowanie tych procedur, lecz wykazanie ich różnic. Uważam, bowiem, że wybór

określonego systemu sprawowania władzy przesądza równocześnie jak będziemy w

organizacji pozyskiwać wiedzę i jak nią zarządzać.

Nie mniej ważnym problemem jest rola wspomnianej już wcześnie Technologii

Informacyjnej jako narzędzia, dzięki któremu zarządzanie wiedzą rozwija się o nowe obszary

teorii i praktyki.

1. Wiedza dla zarządzania- pojęcia, rodzaje, procedury pozyskiwania

Termin wiedza rozumiany jest w literaturze w różnorodny lub zbliżony sposób. Wg

Encyklopedii PWN [ 2001] wiedza, w węższym znaczeniu to ogół wiarygodnych informacji

o rzeczywistości wraz zumiejętnością ich wykorzystywania. W społeczeństwach

współczesnych wiedza w tym znaczeniu to przede wszystkim, choć nie wyłącznie, wiedza

naukowa; zajmuje się nią głównie teoria poznania i filozofia nauki. W szerokim znaczeniu —

wszelki zbiór informacji, poglądów, wierzeń itp., którym przypisuje się wartość poznawczą

i/lub praktyczną.

W trójkącie niematerialnych wartości organizacji zajmuje miejsce pośrednie między

informacją a mądrością – patrz rysunek 1.

Jak piszą I. Nonaka i H. Takeuchi [2000 s. 81] bardzo często zamiennie stosuje się termin

wiedza i informacja. Jednak wg nich informacja jest strumieniem wiadomości, podczas gdy

wiedza jest jego wytworem, zakorzenionym w przekonaniach i oczekiwaniach odbiorcy. J.

Oleński [2001 s.222] uważa natomiast, że wiedza jest to zebrana i zakumulowana informacja.

Trudno się jednak z tym stwierdzeniem bardzo popularnym w środowisku statystyków

zgodzić. Uważam jest to pogląd zbytnio upraszczającym bardzo złożony problem. Gdyby tak

było, to można byłoby zmienić lub zmodyfikować nazwę Głównego Urzędu Statystycznego

np. na Główny Urząd Wiedzy.

Rys 1 Trójkąt niematerialnych zasobów organizacji

Relacje między danymi, informacją a wiedzą za E. Turbanem i J. Arsonem przedstawia

rysunek 2

Rys. 2 Relacje zachodzące między danymi, informacją a wiedzą

Źródło: E.Turban, J.E.Aronson, [ 2001 s.349]

Przyjmuje, że wiedza to niematerialne zasoby organizacji, związane z ludzkim działaniem,

których zastosowanie może być podstawą przewagi konkurencyjnej organizacji. Związana jest

ona są z posiadanymi zasobami: danych, informacji, procedur jak też z doświadczeniem i

wykształceniem. Wiedza bardzo silnie wiąże się z takimi czynnikami jak: kultura, etyka,

intuicja, warunki pracy, styl zarządzania. Ten ostatni, jak już wcześniej zaznaczono, ma

decydujący wpływ na sprawność systemu zarządzania wiedzą a tym samym na

konkurencyjność danej organizacji.

Zgodzić się należy z B. Wawrzyniakiem [2001 s 25], że z punktu widzenia organizacji

podstawowym problemem nie jest wiedza sama w sobie, ale jej zastosowanie w praktyce.

Idąc dalej można przyjąć, że to czy dany zasób jest zasobem danych, czy tez zasobem

informacji czy też zasobem wiedzy ujawnia się trakcie jego użytkowania. Podziały

przedstawione na rysunku 1 są nie ostre a często bardzo subiektywne. I zawsze istotne jest ich

występowanie w konkretnym kontekście.

Niekiedy uważa się, że wiedza jest tym zasobem niematerialnym, który nie zużywa się

w trakcie jej udostępniania. Pogląd ten słuszny jest tylko z punktu widzenia analizy

fizycznych nośników wiedzy. Wiedza zapisana na komputerowych nośnikach danych czy też

wiedza wypowiedziana nie zużywa się. W trakcie rozpowszechniania traci swoją wartość i

unikalność. Podobnie jak i w sytuacji zmieniających się warunków działań. Z tym problemem

styka się każdy, kto zajmuje się problematyką pozyskiwania wiedzy. Wynika to z faktu, ze

zupełnie inną wartość ma wiedza, która jest w dyspozycji jednej osoby niż ta sama wiedza,

która jest w dyspozycji wielu osób. Do problemu powrócę w dalszej części opracowania.

Istotne dla naszej analizy jest klasyfikacja zasobów wiedzy dla zarządzania organizacją.

W literaturze przedmiotu, szczególnie z zakresy filozofii często stosujemy podział na:

• Wiedzę ezoteryczną ( tajemną), która jest przeznaczona tylko dla grona

wtajemniczonych, wybrańców.

• Wiedzę egzoteryczną, czyli popularną powszechnie dostępną dla każdego, który

pragnie ją posiadać.

W powszechnym użyciu są też podziały na wiedzę ogólną i specjalistyczną- ekspercką.

Popularny jest podział na wiedzę użyteczną i bezużyteczną.

Kryteria podziału są płynne i subiektywne. Zależy bardzo od kontekstu. Dla tego, aby

przypisać określony rodzaj wiedzy do określonej kategorii należy dobrze znać potrzeby

użytkownika czy też użytkowników. Dla problematyki zarządzania szczególnie istotna jest

identyfikacja istniejących i przyszłych sytuacji decyzyjnych.

Dla tworzenia zasobów wiedzy wyróżnić można dwa podejścia, które ze względu na

narodowość ich propagatorów można nazwać: zachodnie (tradycyjne) oraz wschodnie

(japońskie).

W podejściu zachodnim preferuje się wiedzę jawną. Podejście to reprezentowane jest

między innymi przez H.A. Simona [1994] i P .Druckera [1995]. Polega na tym, że wiedza

utożsamiana jest z zapisem w bazie danych różnych postaci wiedzy lub złożonych informacji

jak: wzorów chemicznych, tablic decyzyjnych, księga jakości czy też inny zestaw reguł

postępowania. Firma konsultingowa Artur Andersen [A. Nanda 2002] ze stworzenia

sformalizowanych procedur tworzenia wiedzy zrobiła podstawowa zasadę jej

funkcjonowania. Czy zastosowanie i trzymanie się mocno tej zasady przyczyniło się do jej

upadku- to już oddzielny problem?

Dla sprawnego funkcjonowania firmy niezbędne jest obok podejścia zachodniego również

podejście japońskie. Podejście japońskie prezentowane między innymi przez I. Nonaka i H.

Takeuchi [ 2000 s.25] uważa, że wiedza sformalizowana, wyrażona w słowach i liczbach

stanowi zaledwie wierzchołek góry lodowej. Japońskie korporacje ujmują wiedzę przede

wszystkim jako „wiedzę ukrytą”, czyli coś, co nie jest wprost dostrzegalne i wyrażalne. Ta

wiedza, która wpływa na wartość organizacji jest wysoce indywidualna i trudna do

sformalizowania. Sprawia to, że trudno ją przekazać lub podzielić się z innymi. Do tej

kategorii wiedzy zalicza się między innymi intuicję, przeczucia, kulturę organizacji a więc

wszystko, co nie można wyrażać w artefaktach. Ponadto, jak cytowani autorzy piszą, wiedza

ukryta, jest głęboko zakorzeniona zarówno w indywidualnym działaniu i doświadczeniu jak i

w jednostkowych ideałach, wartościach czy emocjach i tego, co nazywamy, chociaż niezbyt

precyzyjnie „to trzeba zrobić”.

W zależności od stosowanego w organizacji systemu zarządzania zachodzą między

systemem zarządzania a typem wiedzy określone relacje – patrz tabela 1.

Tabela 1. Zależności między systemem zarządzania a typem wiedzy

Treść

Scentralizowany

system

Zdecentralizowany system

zarządzania

Wiedza jawna

Decydujący typ potrzebnej

Uzupełniający typ potrzebnej

wiedzy

dla

procesu

wiedzy

dla

procesu

decyzyjnego

Wiedza ukryta

Uzupełniający typ potrzebnej

Decydujący typ potrzebnej

wiedzy

dla

procesu

wiedzy

dla

procesu

decyzyjnego

Źródło: opracowanie własne

W tabeli 1 przedstawiono, jaki typ wiedzy jest najbardziej użyteczny z punktu widzenia

systemu zarządzania. Dla uproszczenia przyjęto dwa podstawowe systemy zarządzania a

mianowicie scentralizowany i zdecentralizowany.

Tabela ta ma za zadanie dokładniejsze sprecyzowanie wcześniej postawionej hipotezy o

zależności miedzy potrzebami w uzyskiwaniu wiedzy a systemem zarządzania.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: