SZOK GRAWITACYJNY
MARTWY PUNKT
DRUGI ODDECH
STABILIZACJA FUNKCJONALNA (STEADY STATE)
PUŁAP TLENOWY - VO2max
PRÓG PRZEMIAN BEZTLENOWYCH AT (ANAEROBIC TRESHOLD)
PODZIAŁ WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH
W praktyce sportowej znane są przypadki zasłabnięć lub omdleń zawodników na mecie, zwłaszcza po zakończeniu konkurencji typu wytrzymałościowego. Stany takie są wynikiem zaburzeń w krążeniu krwi i w konsekwencji niedostatecznego zaopatrywania tkanki mózgowej w tlen. Może to mieć miejsce po dużych, wyczerpujących wysiłkach, kiedy w spoczynku ustaje działanie tzw. "pompy mięśniowej" i krew niedostatecznie sprawnie jest odprowadzana z dolnych partii do serca, a stąd do obszaru mózgowia. Dochodzi w tych przypadkach do spadku ciśnienia tętniczego krwi, zblednięcia i wreszcie omdlenia. Jest to stan nazwany SZOKIEM GRAWITACYJNYM. Wystąpieniu przejawów szoku ortostatycznego można zapobiec stosując np. lekki bieg po skończeniu konkurencji.
W początkowym okresie niemal każdej pracy obserwuje się pewne opóźnienie w adaptacji funkcji fizjologicznych do wymagań wykonywanego wysiłku. Zużycie tlenu w tym okresie nie nadąża za całkowitym zapotrzebowaniem tlenowym i podobnie opóźnione jest wydalanie dwutlenku węgla. Prowadzi to w ostatecznym efekcie do wystąpienia szeregu zaburzeń, które są charakterystyczne dla tzw. "martwego punktu".
MARTWY PUNKT jest to przejściowy okres zaburzeń występujących na skutek opóźnionej adaptacji fizjologicznych mechanizmów do wymagań wykonywanej pracy. W okresie tym występuje szereg objawów o charakterze subiektywnym jak: pogorszenie ogólnego samopoczucia, uczucie silnego zmęczenia , niekiedy odczuwanie bólu mięśniowego, obniżenie zdolności spostrzegania zjawisk zewnętrznych, pragnienie przerwania pracy itd. oraz obiektywne objawy pogorszenia wydolności fizycznej, tj.: obniżona zdolność do pracy, pogorszenie efektywności oddychania tzn. spłycenie i przyspieszenie rytmu oddechowego, pogorszenie wykorzystywania tlenu z powietrza wdechowego oraz bardzo intensywne wydalanie dwutlenku węgla.
Okres wystąpienia objawów martwego punktu zależy, między innymi od tempa (intensywności) wykonywanej pracy, co ilustruje następujące zestawienie:
DYSTANS
SZYBKOŚĆ
POJAWIENIE SIĘ MARTWEGO PUNKTU
CZAS
ODLEGŁOŚĆ
400 m
8 m/sek.
30 sek.
250 m
800 m
6,9 m/sek.
80 sek.
550 m
1500 m
6,3 m/sek.
180 sek.
1150 m
3000 m
5,3 m/sek.
380 sek.
2000 m
5000 m
10000 m
Występowanie objawów MARTWEGO PUNKTU w znacznym stopniu zależy od stanu wytrenowania. Wykonywaniu wysiłków, do których organizm jest w pełni przystosowany, nie muszą towarzyszyć omówione zaburzenia. Pewien wpływ na łagodzenie (w przypadku wystąpienia) tych zaburzeń, ma prawidłowo przeprowadzona tzw. "rozgrzewka"
Kontynuowanie pracy mimo objawów martwego punktu prowadzi do pełnej mobilizacji mechanizmów adaptacyjnych, zwiększenia wydolności i ustąpienia wymienionych zaburzeń. Okres ten, który nazywamy DRUGIM ODDECHEM charakteryzuje się ustępowaniem negatywnych objawów opóźnionej adaptacji.
Drugi oddech zapoczątkowuje okres STABILIZACJI FUNKCJONALNEJ, którą charakteryzuje równowaga między zapotrzebowaniem a zużyciem tlenu, między biochemicznymi procesami rozpadu z jednej strony i syntezy z drugiej, wreszcie między produkcją dwutlenku węgla a jego wydalaniem.
Ta równowaga funkcjonalna nazywana w języku fizjologicznym "steady state" jest wyrazem przystosowania się ustroju do danego wysiłku fizycznego.
Pobór tlenu przez organizm człowieka to jeden z podstawowych parametrów diagnozujących wydolność. Najczęściej wykorzystywany jest w diagnostyce wydolności tzw. PUŁAP TLENOWY ( VO2max ) - największy możliwy pobór tlenu, który można zarejestrować w trakcie wykonania maksymalnej pracy fizycznej. PUŁAP TLENOWY można zmierzyć - jest to tzw. metoda bezpośrednia, oraz oznaczyć lub wyliczyć metodami pośrednimi.
Klasyfikacja wydolności na podstawie pomiarów maksymalnego zużycia tlenu.
(Suchanowski A., Przewodnik do ćwiczeń z fizjologii wysiłku i wypoczynku sportowego dla studentów AWF, AWF Gdańsk 1997.)
WIEK
B. MAŁA
MAŁA
ŚREDNIA
WYSOKA
B.WYSOKA
K 20 – 29
< 28
29 – 34
35 – 43
44 – 48
> 49
30 – 39
< 27
28 – 33
34 – 41
42 – 47
> 48
40 – 49
< 25
26 – 31
32 – 40
41 – 45
> 46
50 – 65
< 21
22 – 28
29 –36
37 – 41
> 42
M 20 – 29
< 38
39 – 43
44 – 51
52 – 56
> 57
< 34
35 – 39
40 – 47
cokolwiek511