PEDAGOGIKA OGÓLNA – WYKŁAD 1(05.10.2010) – dr Marcin Wasilewski
· „Pedagogika ogólna” – Teresa Hejnicka – Bezwińska
· „Pedagogika podręcznik akademicki” – Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski
· Międzynarodowy podręcznik pedagogiki, „Pedagogika” - Bogusław Śliwerski (I tom-wprowadzenie do pedagogiki, frag. Książki „Pedagogika ogólna” Benner, IV tom- Lech Witkowski „Pedagogika filozoficzna”
· Janusz Gnitecki – „Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej”
PRZEDMIOT I ZADANIA PEDAGOGIKI OGÓLNEJ
Etymologia terminów „pedagogika” i „pedagog”
Termin pedagogika pochodzi od greckich wyrazów: pais – chłopiec, i ago-prowadzę. Wyrazem paidagogos w starożytnej Grecji posługiwano się dla określenia człowieka (był nim najczęściej niewolnik), pod którego opieką pozostawał chłopiec w drodze do szkoły, w szkole oraz w drodze powrotnej do domu. Z czasem pedagogami nazywano osoby pełniące jakieś funkcje edukacyjne. Współcześnie pedagogami określa się osoby zajmujące się pedagogiką jako dyscypliną naukową i szeroko pojętą edukacją.
Ewolucja przedmiotu pedagogiki
Pedagogika w swoich zainteresowaniach badawczych zajmowała się początkowo działalnością wychowawczą świadomie organizowaną specjalnie do tego celu powołanych instytucjach. Stopniowo jednak ulegał rozszerzeniu zakres czynników uwzględnianych w dociekaniach naukowych. Obok czynników instytucjonalnych zaczęto coraz bardziej uwzględniać czynniki pozainstytucjonalne, np. środowisko rodzinne, rówieśnicze, geograficzne, społeczne, kulturalne, środowisko pracy, a ponadto środki masowego przekazu – radio, prasę, telewizję, teatr. Dążono przy tym do określenia na ile ww. czynniki przeszkadzają, a na ile pomagają w działalności instytucji wychowawczych. Powstała koncepcja pedagogiki środowiska szkolnego.
Pedagogika najpierw zajmowała się badaniem wychowywania dzieci i młodzieży szkolnej. Później jednak rozszerzyła przedmiot swoich badań na okres życia dorosłego (tzw. wiek poszkolny). Wyłoniła się w związku z tym nowa subdyscyplina pedagogiczna zwana andragogiką, czyli pedagogiką człowieka dorosłego.
Dyferencjacja pedagogiki
Wyodrębnienie się różnych subdyscyplin i specjalizacji w obrębie pedagogiki związane jest m.in. z faktem przekształcenia się i rozszerzenia przedmiotu jej badań. Zmiana przedmiotu badań pedagogicznych następowała w związku z postępem wiedzy o człowieku i o świecie, w którym on bytuje.
Problematyka pedagogiki
Pierwotnie pedagogika zajmowała się odpowiedzią na pytanie: kim jest człowiek w świecie, w którym on żyje „tu i teraz” i w związku z tym podstawowym przesłaniem pedagogiki było dostosowanie człowieka do świata aktualnie istniejącego. To w czasie późniejszym stopniowo pojawiły się w jej obrębie pytania: kim ma być człowiek, w perspektywie odległej i w związku z tym, do jakich wartości należy go wdrażać w prospektywnym(skierowanym na przyszłość) programie rozwoju.
Za sprawą optymistycznie formułowanych założeń filozofii materialistycznej(marksistowskiej, pragmatycznej) i idealistycznej (egzystencjalnej, personalistycznej) zaczęto coraz częściej stawiać pytanie typu: kim się człowiek staje pod wpływem działania i w związku z tym, jakie działania i w jakich warunkach ma on podejmować, aby skutecznie realizować założone cele. W tych trzech ujęciach badawczych rozpatrywany był niejako oddzielnie w:
· Perspektywie empirycznej
· Perspektywie aksjologiczno-światopoglądowej
· Perspektywie prakseologicznej(nauka o skutecznym działaniu)
Pedagogika rzadko starała się rozpatrywać te 3 perspektywiczne spojrzenia na człowieka. Tymczasem człowiek w rzeczywistości edukacyjnej przebywa równocześnie w:
1)sferze faktów „tu i teraz”
2) sferze wartości
Brak równoczesnego ujmowania tych trzech sfer, w których przebywa człowiek w rzeczywistości edukacyjnej, doprowadził do licznych antynomii oraz rozbieżnych i przeciwstawnych stanowisk. Antynomie te wzrosły na sile w warunkach załamania się dotychczas głoszonych prawd o człowieku i świecie, w którym on bytuje. Zwłaszcza prawdy zapośredniczone w perspektywie aksjologiczno – światopoglądowej – ze względu na swoją z góry ustaloną, utrwaloną i narzuconą intencjalność – są niebezpieczne dla rozwoju indywidualności ludzkiej.
Współcześnie możliwości naukowego rozwoju pedagogiki upatruje się m.in. w neutralizacji światopoglądowej refleksji pedagogicznej, w jej względnej niezależności od aktualnej sytuacji aksjologiczno – światopoglądowej i tzw. przesądzeń ideologicznych.
ZADANIA PEDAGOGIKI JAKO NAUKI
Pedagogika zajmuje się jednocześnie empirycznym wyjaśnianiem fenomenologiczno-hermeneutyczną interpretacją i prakseologiczną skutecznością dokonywania zmian w jednostce jako indywidualności ludzkiej w perspektywie całożyciowej edukacji z punktu widzenia źródeł i warunków ich zaistnienia oraz wartości nadających sens.
DZIEDZINY PEDAGOGIKI
· Dziedzina pedagogiki zajmująca się wyjaśnianiem zmian w jednostce w rzeczywistości edukacyjnej to pedagogika empiryczna
· Dziedzina pedagogiki zajmująca się interpretacją zmian w jednostce z punktu widzenia wartości nadającym im sens to pedagogika hermeneutyczna
· Dziedzina pedagogiki zajmująca się skutecznością dokonywania zmian w jednostce to pedagogika prakseologiczna
· Dziedzina pedagogiki zajmująca się równocześnie wyjaśnianiem, interpretacją i skutecznością dokonywania zmian w jednostce z perspektywy całożyciowej edukacji to pedagogika ogólna.
monbo