Karol Kotula - POLSKI LUD EWANGELICKI w południowo-wschodniej części województwa poznańskiego.pdf - Protestantyzm - yumen

KS. KAROL KOTULA

POLSKI LUD EWAN6ELICKI

W POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ CZĘŚCI

WOJEWÓDZTWA POZNAŃSKIEGO

WARSZAWA —1929

NAKŁADEM ZWIĄZKU POLSKIEGO

TOWARZYSTW I ZBORÓW EWANGELICKICH W POLSCE

Sp. Akc. lakh Graf. Drukarnia Polska", Szpitalna 12

1. WSTĘP.

Znani są w Polsce polscy ewangelicy na Śląsku

Cieszyńskim, znani także ewangelicy Polacy w War-

szawie, wie się coś o ewangelickich Mazurach w Pru-

sach Wschodnich, ale o polskich ewangelikach w wo-

jewództwie poznańskiem wie społeczeństwo polskie

i ogół polskich ewangelików bardzo mało.

A jednak lud polski ewangelicki, zamieszkujący

dzisiejsze powiaty ostrowski, odolanowski, ostrze-

szowski i kępiński w województwie poznańskiem za-

sługuje na uwagę. Jest to lud, liczący dziś jeszcze kil-

kanaście tysięcy dusz, lud rdzennie polski, jak polscy

ewangelicy na Śląsku Cieszyńskim lub na Mazurach,

lud coprawda dziś częściowo mocno zniemczony, ale

mówiący jeszcze dziś po polsku i mający dziś jeszcze

polskie nabożeństwa.

Południowo - wschodnia część województwa,

poznańskiego, o której tu mowa, przylega od zachodu

do Śląska Średniego, a od południa do Śląska Górne-

go, a mianowicie powiatu kluczborskiego, W tych to

stronach Śląska, w księstwie brzeskiem, oleśnickiem,

wolawskiem, wrocławskiem kwitnęła niegdyś refor-

macja i rozszerzyła się wśród miejscowej polskiej

ludności. Tam w czasach, gdy w Polsce zamarła już

reformacja, wychodziły w Brzegu, Wrocławiu i in-

nych miastach religijne książki ewangelickie w pol-

skim języku. Tam obok Prus Wschodnich była przez

dłuższy czas główna siła polskiego ewangelicyzmu.

Z tą ludnością ewangelicką Śląska Średniego i po-

wiatów kluczborskiego i oleśnickiego stanowiła jed-

ną całość ludność ewangelicka powiatów odolano-

wskiego i ostrzeszowskiego, które zajmowały najdalej

na południe wysunięty koniec dawnego Wielkiego

Księstwa Poznańskiego, a przedtem zachodnie części

województwa kaliskiego i sieradzkiego. Ludność

ewangelicka tych powiatów była po części ludnością

tubylczą, która przyjęła wiarę ewangelicką w 16 i 17

wieku, kiedy ewangeliccy Leszczyńscy i Zborowscy

i inni magnaci mieli tam swoje posiadłości, przeważ-

nie jednak napłynęła z sąsiedniego Śląska podczas

szerzących się tamże prześladowań ewangelików

i w czasach późniejszych, po części nawet już po za-

jęciu tych polskich ziem przez Prusy. Aczkolwiek

kraina ta należała do Polski, wskutek czego dzieje jej

inne były niż dzieje sąsiedniego Śląska, to jednak lud-

ność ewangelicka tych zachodnich rubieży Rzeczypo-

spolitej utrzymywała ciągłe stosunki z ludnością

ewangelicką sąsiedniego Śląska, tam na Śląsk, do

Międzyborza, Sycowa, Kluczborka, Byczyny i t. d.

uczęszczała na nabożeństwa i z tych samych, co ewan-

gelicy na Śląsku, książek czerpała swoją pociechę

religijną.

Kiedy potem Śląsk przeszedł pod panowanie

Prus i kiedy po rozbiorach Polski Wielkopolska przy-

padła Prusom, wtedy cała ta polska ludność ewan-

gelicka znalazła się w państwie pruskiem. Odtąd ger-

manizacja, która na Śląsku już i przedtem robiła po-

stępy, zaczęła wśród ludności ewangelickiej coraz

większe przybierać rozmiary. I tak kwitnący tam

niegdyś polski ewangelicyzm, zaczął powoli zamierać.

Traktatem Wersalskim przyłączono do Polski

zachodnie skrawki powiatów sycowskiego i namy-

słowskiego. Te części Śląska Średniego podzielono

między przylegające powiaty odolanowski, ostrze-

szowski i kępiński. W ten sposób polska ludność

ewangelicka dawnej Wielkopolski wróciła do Polski,

a z nią razem resztki licznej, niegdyś polskiej ludno-

ści ewangelickiej Śląska Średniego, zachowane w po-

wiecie sycowskim i namysłowskim. Odtąd ludność ta

w rozszerzonych powiatach odolanowskim, ostrze-

szowskim i kępińskim dzieli wspólny los z ewangeli-

kami w Polsce.

2. WIADOMOŚCI GEOGRAFICZNE,

Geograficznie należą powiaty odolanowski,

ostrowski, ostrzeszowski i kępiński z wyjątkiem pół-

nocnej części powiatów odolanowskiego i ostrowskie-

go, leżącej na prawym brzegu Baryczy, nie do Wiel-

kopolski, lecz do Śląska. Stanowią one bowiem dalszy

ciąg wyżyny śląskiej i są od Wielkopolski oddzielone

szeroką i dawniej trudną do przebycia doliną rzeki

Baryczy.

Przeważna część obszaru, zamieszkanego przez

ludność polską ewangelicką, jest wyżynna. Jest to

t. zw. wyżyna ostrzeszowska, będąca przedłużeniem

wyżyny śląskiej. Przez środek tej wyżyny ciągnie

się pasmo wzgórz od wschodu na zachód, przecho-

dzące potem na Śląsk Średni i mające tam nazwę gór

Trzebnickich, czyli Kocich. Nie są to góry we właści-

wem tego słowa znaczeniu, lecz pagórki pochodzenia

lodowcowego. Najwyższem wzgórzem na wyżynie

ostrzeszowskiej, a równocześnie i w całem wojewódz-

twie poznańskiem, jest Kobylagóra na pograniczu

Śląska. (284 m.) W okolicy Ostrzeszowa wznosi się

najwyżej góra Bełczyna (278 m.)

Karol Kotula - POLSKI LUD EWANGELICKI w południowo-wschodniej części województwa poznańskiego.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: