Bloki i organizacje militarne po 1945.doc

www.student.e-tools.pl

Jak długo państwo będzie podstawową formą organizacyjną międzynarodowej społeczności, zadanie zachowywania światowego porządku i zapobiegania woj­nom spoczywać będzie jedynie na najsilniejszych krajach. Mają one do wyboru wiele metod. Każde wielkie mocarstwo może przejąć odpowiedzialność za sytu­ację w określonym regionie, wszystkie mogą wspólnie kontrolować sytuację na świecie, mogą wreszcie odpowiednio wyposażyć i finansować inne, mniejsze kra­je, by sprawowały nadzór w ich imieniu i z ich poręki. Po II wojnie światowej organizacja życia międzynarodowego i międzynarodowa współpraca oparte były teoretycznie na drugim z wymienionych wariantów, chociaż pierwszy miał rów­nież swoich zwolenników. Nie było jednak niezbędnych warunków do skutecznej jego realizacji, co sprawiło, że zaczęto się uciekać do trzeciego rozwiązania, uzna­wanego za dalekie od ideału i stosowanego w praktyce dość przypadkowo.

O powojennym porządku świata przyszli zwycięzcy dyskutowali jeszcze w latach wojny. Obaj przywódcy, Churchill i Roosevelt, byli zwolennikami organi­zacji regionalnych, a Churchill opracował nawet schemat takich lokalnych fede­racji, które działałyby w trzech częściach świata - w Europie, Ameryce i w rejo­nie Pacyfiku - pod nadzorem rady światowej. Każdy taki rejon byłby w dużym stopniu samodzielny. Przeciwnikiem takiego rozwiązania był Stalin. Nie dowie­rzał on Churchillowi i innym brytyjskim politykom, co wynikało także z wielo­miesięcznych targów na temat otwarcia drugiego frontu w Europie Zachodniej. Do tego dochodziła niechęć wobec propozycji Churchilla w sprawie utworzenia federacji bałkańskiej i naddunajskiej, gdyż dotyczyło to rejonów, którymi żywot­nie zainteresowany był Związek Radziecki. Stalin kreował się na zwolennika nie­skrępowanej suwerenności i bliskich związków z sojusznikami, by nie dopuścić do izolacji, w jakiej znajdował się ZSRR w okresie przedwojennym. Również na Zachodzie niektórzy politycy, jak Cordell Hull i Anthony Eden, obawiali się, że koncepcja regionalizmu prowadzić będzie do powstania oddzielnych bloków zdo­minowanych przez regionalne mocarstwa i przyczyni się do powrotu Stanów Zjed­noczonych do polityki izolacjonizmu. W październiku 1943 r. spotkali się w Mo­skwie ministrowie spraw zagranicznych trzech sojuszniczych mocarstw i przy da­leko posuniętej jednomyślności zatwierdzili zasady powojennego porządku świa­ta, opartego na doktrynie równości i suwerenności wszystkich państw. Była to podstawa do utworzenia nowej organizacji międzynarodowej, która utrwalałaby antyfaszystowski sojusz demokracji z komunizmem, obarczała uczestniczące w konferencji mocarstwa szczególną odpowiedzialnością za utrzymanie pokoju, a jednocześnie chroniła je przed jakąkolwiek ingerencja ze strony państw mniejszych, które winny były uznać ich potęgę.

ANZUS – organizacja międzynarodowa o charakterze polityczno-militarnym powstała 1 września 1951 r. w San Francisco ( układ wszedł w życie 29 kwietnia 1952 r.). Podstawę prawną funkcjonowania sojuszu stanowi Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku ( ang. Treaty Between the Goverments of New Zeland, Australia and the United States of America Concerning Security) zawarty pomiędzy Australią, Nową Zelandią i USA ( wszedł w życie 29 kwietnia 1952 r.). Nazwa organizacji pochodzi od inicjałów angielskich nazw państw członkowskich. W praktyce pakt funkcjonował w oparciu o trzy odrębne umowy o współpracy wojskowej, zawarty pomiędzy USA i Nową Zelandią, USA i Australią oraz Australia i Nową Zelandią. Głównym celem organizacji jest przeprowadzanie konsultacji w razie wystąpienia zagrożenia integralności, niezależności politycznej i bezpieczeństwa państw-sygnatariuszy paktu. Powstał z inspiracji USA w celu zapewnienia amerykańskich wpływów w pd.-wsch. Azji i w basenie Pacyfiku. W jego ramach zintegrowane zostały siły zbrojne paktu ANZAC. Z przynależności do ANZUS wynika obowiązek udzielenia pomocy wojsk. Sojusznicy mają obowiązek udzielania sobie wzajemnej pomocy wojskowej w razie napaści zbrojnej na jedno z państw członkowskich lub na terytorium wysp znajdujących się pod ich jurysdykcja na Oceanie Spokojnym. W ramach struktury ANZUS funkcjonują trzy główne organy: Rada- składająca się z ministrów spraw zagranicznych lub ich zastępców, zajmująca się przeprowadzaniem konsultacji pomiędzy państwami członkowskimi oraz uchwalaniem zaleceń o charakterze doradczym(obraduje raz w roku); Stały Komitet Koordynacyjny- formalnie złożony z zastępców ministrów spraw zagranicznych ( w praktyce zbiera się zazwyczaj na niższym szczeblu), powołany w celu przeprowadzania konsultacji na temat ważnych wydarzeń na arenie międzynarodowej; Komitet Wojskowy- złożony z przedstawicieli sztabów generalnych akredytowanych przy Radzie, zbierający się w razie potrzeby na zlecenie rządów i pełniący funkcje doradcze w zakresie współpracy wojskowej państw członkowskich. Stosunkowo słaby, w porównaniu z innymi organizacjami o charakterze polityczno-wojskowym, stopień instytucjonalizacji ANZUS wynikał z braku bezpośredniego zagrożenia na obszarze Południowego Pacyfiku oraz z faktu, że wszyscy członkowie tej organizacji współdziałali również w ramach SEATO. W praktyce podstawowym zadaniem sojuszu było zapewnienie politycznej stabilności w rejonie Południowego Pacyfiku oraz koordynacja współpracy wojskowej przez organizowanie wspólnych manewrów wojskowych i standaryzacji uzbrojenia. Jednocześnie członkostwo w sojuszu Australii i Nowej Zelandii umożliwiało stworzenie instytucjonalnych powiązań pomiędzy ANZUS i NATO. Australijskie i nowozelandzkie kontyngenty wojskowe wzięły udział w wojnie w Wietnamie. W 1972 r. Australia i Nowa Zelandia zapowiedziały zredukowanie sił zbrojnych i ograniczenie swego udziału we współpracy w ramach ANZUS. W styczniu 1985r. przerwana została współpraca wojskowa pomiędzy USA i Nowa Zelandią, a 11 sierpnia 1986r. Stany Zjednoczone zawiesiły wszystkie swoje zobowiązania dotyczące gwarancji bezpieczeństwa w stosunku do Nowej Zelandii. Bezpośrednią przyczyną tej decyzji było wprowadzenie przez Nową Zelandię zakazu zawijania do jej portów okrętów o napędzie nuklearnym lub wyposażonych w broń jądrową (1985). Obecnie więc, z punktu widzenia formalno-prawnego, współpraca w ramach organizacji opiera się na dwóch umowach dwustronnych pomiędzy Australią i Nową Zelandią oraz Australią i USA. Polityka antynuklearna Nowej Zelandii zaowocowało w latach 90. wspólnym (wraz z jej sojusznikiem Australią) przeciwstawieniem się próbom nuklearnym na Oceanie Spokojnym. Od lat 90. ANZUS praktycznie jest martwy.

SEATO ( ang. South East Asia Treaty Organization- Organizacja Paktu Południowo-Wschodniej Azji)- sojusz polityczno-wojskowy, w skład którego wchodziły: Australia, Filipiny, Francja, Nowa Zelandia, Pakistan, Stany Zjednoczone, Tajlandia i Wlk. Brytania. Fundamentem tego sojuszu był układ z 8 września 1954r., który zobowiązywał sygnatariuszy do wzajemnej współpracy i pomocy w wypadku agresji. Niniejsze porozumienie obejmowało zarówno obszar państw członkowskich, jak i Półwysep Indochiński: Wietnam, Kambodżę i Laos. Główną przyczyna zawarcia tego przymierza było umocnienie się komunistów w Wietnamie, dzięki zwycięstwu nad Francuzami w maju 1954 r.. Struktury SEATO: 1) polityczne- Rada, w skład której wchodzili ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich;2) wojskowe- Grupa Doradców Wojskowych oraz Komitet Ekspertów Bezpieczeństwa; 3) gospodarcze- Komitet Ekspertów Gospodarczych odpowiadający za współpracę gospodarczą członków paktu; 4) Sekretariat- z siedzibą w Bangkoku. Wraz z innymi paktami militarnymi SEATO tworzyło globalny system obronny, którego nadrzędnym celem było powstrzymywanie ekspansji międzynarodowego komunizmu na świecie. Najbardziej spektakularną akcją wojsk SEATO była obrona Tajlandii w 1962 r. przed zbrojną próba zdobycia wpływów przez komunistów. Niedługo potem (1967) w skutek tarć francusko-amerykańskich, spowodowanych odmiennymi koncepcjami postrzegania roli Stanów Zjednoczonych jako gwaranta międzynarodowego ładu, doszło do rozłamu w pakcie- Francja i Pakistan wycofały się ze struktur wojskowych SEATO. W 1974 r. także Australia i Nowa Zelandia zrezygnowały z udziału w SEATO, argumentując to rozwojem tendencji odprężeniowych na świecie oraz reorientacją swojej polityki, która stawiała sobie za cel przekształcenie Oceanii w strefę  bezatomową. Słabość SEATO, która w konsekwencji doprowadziła do rozpadu paktu, była uwarunkowana zbyt rozbieżnymi w praktyce interesami jego członków, a także faktem, iż większość liczących sie państw azjatyckich nie przystąpiła do tego aliansu (m. in. Indie, Indonezja, Malaje, Birma). 30 czerwca 1977 r. na konferencji w Bangkoku formalnie rozwiązano SEATO, w wyniku sprzeczności interesów między USA i Francją.

Afryka i Organizacja Jedności Afrykańskiej:

Po drugiej wojnie światowej powstał szereg międzynarodowych organizacji regionalnych. Wśród nich jest Organizacja Jedności Afrykańskiej. Jej cele ogólne to maksymalnie szeroka współpraca państw afrykańskich na podstawie jedności działania. Afryka nie była i nie jest monolitem. Północ kontynentu - to część arabska, a środek i południe - to Czarna Afryka.

Państwa tego kontynentu są krańcowo odmienne. Różnią się strukturą etniczną, społeczno-kulturową, stanem bogactw naturalnych, systemem politycznym i gospodarczym. Afryka przez wieki była terenem ścierania się interesów wielu państw europejskich.

W 1945 roku w Afryce były tylko 4 niepodległe państwa: Egipt, Etiopia, Liberia i Związek Południowej Afryki. W ciągu kilkunastu lat kolonie przekształciły się w niepodległe państwa. Jednak trudno je nazwać całkowicie niepodległymi, gdyż kolonizatorzy stosowali zasadę "odejść, aby pozostać”, utrzymując wpływy głównie ekonomiczne. Sprawują więc kontrolę nad wydobyciem surowców, ustalają ich ceny, wprowadzają bariery celne, monopolizują rynki, udzielają pożyczek na własnych warunkach. Utrzymują też kontrolę nad środkami masowego przekazu i przepływem informacji.

W wielu krajach afrykańskich przez dziesiątki lat do dziś włącznie, ważna rolę w życiu społeczno-politycznym odgrywali i odgrywają wojskowi. Ich dziełem są częste zamachy stanu, zmieniające rządy cywilne lub instalujące reżimy wojskowe. Ułatwia to fakt, że armia jest najlepiej zorganizowaną siłą w państwie. Afryka jest kontynentem najmniej ustabilizowanym. Wynika to z zacofania gospodarczego, braku kadr, niedorozwoju oświaty, służby zdrowia, dużego zadłużenia i analfabetyzmu. Młode, niepodległe państwa afrykańskie nadal poszukują modelu rozwoju, sprawdzającego się w lokalnych warunkach afrykańskich - adekwatnej do potrzeb organizacji politycznej i gospodarczej. W latach 70-tych negatywny wpływ na sytuację w wielu państwach odegrała rywalizacja radziecko-chińska o wpływy na wybór ustroju i wcielenie w życie socjalistycznych rozwiązań. Sytuacje pogarszała globalna rywalizacja ZSRR-USA rzutująca na bieg spraw afrykańskich. To wszystko nie sprzyjało stabilizacji i normalizacji stosunków. I na tym tle powstała i działała Organizacja Jedności Afrykańskiej.

W Afryce można było spotkać idee panafrykanizmu, propagujące geogra­ficzną, ekonomiczną i kulturową wspólnotę Afryki.

Panafrykanizm nie był kierunkiem ideowo jednolitym. Jednym z modnych przez pewien okres kierunków ideologicznych był ruch negritude o wyraźnie nacjonalistycznym charakterze. Głosił on poczucie jedności czarnej ludności afrykańskiej w walce narodowowyzwoleńczej.

W kwietniu 1958 roku odbyła się w Akrze I konferencja 7 niepodległych państw Afryki, w której wzięły udział: Etiopia, Liberia, Maroko, Egipt, Sudan, Tunezja, Ghana. Powołała ona do życia „grupę afrykańską ONZ”.

W kwietniu 1960 roku w Addis-Abebie odbyła się II konferencja Niepod­ległych Państw Afrykańskich. 25 maja 1963 roku 39 państw podpisało Kartę Organizacji Jedności Afrykańskiej. Do roku 2002 członkami OJA były wszystkie państwa afrykańskie oraz od 1982 r. Demokratyczna Republika Sahary (re­prezentowana przez ruch wyzwoleńczy POLISARIO). Na znak protestu przeciwko przyjęciu do OJA tej Republiki wystąpiło z niej w 1984 r. Maroko. Członkiem OJA może być każde niepodległe państwo afrykańskie. W doku­mentach OJA stale powraca motyw walki z rasizmem i kolonializmem.

Cele OJA zostały określone następująco: umacnianie jedności i solidarności państw afrykańskich, koordynowanie i pogłębianie ich współpracy, obrona suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości, popiera­nie współpracy w duchu Karty Narodów Zjednoczonych i Deklaracji Praw Człowieka. Określono zasady: „równości wszystkich państw członkowskich”, „nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw”, „poszanowania suwerenności i integralności terytorialnej każdego z państw oraz niezaprzeczalnego prawa do niezawisłości”. Ważną zasadą OJA jest „pokojowe rozstrzyganie sporów drogą rokowań, mediacji, koncyliacji i arbitrażu” oraz „nieprzystępowanie do żadnych bloków”.

Państwa afrykańskie uczestniczą w światowym ruchu państw niezaanga­żowanych, stanowiąc w nim liczną grupę.

Struktura organizacyjna OJA jest następująca: najwyższym organem jest Zgromadzenie Szefów Państw i Rządów (zbiera się corocznie), następnym organem jest Rada Ministerialna (co pół roku). Pracą organizacji kieruje Sekretariat Generalny. Wielkie nadzieje wiązano z powołaniem Komisji Mediacji, Koncyliacji i Arbitrażu, gdyż trzeba było załatwiać powstające mię­dzy państwami różne spory. Powołano również cały szereg innych komisji spełniających różne funkcje.

OJA jest organizacją regionalną, stanowiącą część systemu bezpieczeń­stwa ONZ.

Główny cel OJA- likwidacja kolonializmu – został w zasadzie osiągnięty, państwa afrykańskie uzyskały niepodległość. OJA okazywało pomoc ruchom niepodległościowym, chociaż powstawały spory, które z rywalizujących ruchów należy popierać. Tak było np. w Angoli.

Mimo wielu słabości OJA odgrywała i nadal odgrywa pozytywną rolę w łagodzeniu i rozwiązywaniu sporów pomiędzy państwami afrykańskimi. Najbardziej doniosłym zadaniem organizacji jest dążność do uśmierzania konfliktów granicznych oraz problemu uchodźców. OJA uczy się rozwiązywania w życiu codziennym złożonych problemów Afryki, jej dziełem jest powstanie Afrykańskiego Banku Rozwoju, budowa dróg transsaharyjskich i wiele innych spraw. Nierealne okazały się pomysły utworzenia unii panafrykańskiej- ze wspólnym rządem na czele. Obecnie wobec licznych konfliktów OJA jest bezradna. Zmniejszyło się zainteresowanie wielkich mocarstw Afryką w momencie wygaśnięcia rywalizacji między nimi. OJA miała zamiar tworzyć panafrykańskie siły pokojowe, lecz zamiar ten nie został zrealizowany. Długa jest droga do stabilizacji społecznej, gospodarczej i politycznej krajów afrykańskich. Będzie to wymagało czasu, środków i pomocy rozwiniętych państw świata. Organizacja ta znalazła się w latach 90-tych w znacznym kryzysie, wynikającym w dużej mierze z głębokich podziałów politycznych i ideologicznych pomiędzy współczesnymi państwami afrykańskimi. Zakończyła działalność 8 lipca 2002 roku. Jej miejsce zajęła Unia Afrykańska w swoich założeniach po części wzorująca się na Unii Europejskiej.

Współpraca nordycka: Rada Nordycka i Nordycka Rada Ministrów:

We współpracy nordyckiej uczestniczy pięć państw Europy Północnej: Da­nia, Finlandia, Islandia, Norwegia i Szwecja oraz trzy terytoria autonomiczne: duńskie Wyspy Owcze i Grenlandia oraz fińskie Wyspy Alandzkie. Obecna współ­praca nordycka jest rezultatem długiego procesu rozwojowego rozpoczętego jesz­cze na początku XX stulecia; obejmuje następujące dziedziny: sprawy prawne, kultura, sprawy socjalne, gospodarka, transport, łączność i ochrona środowiska. Jej podstawę prawną tworzy układ między pięcioma państwami zawarty w Hel­sinkach w marcu 1962 r., który po zrewidowaniu w marcu 1993 r. rozszerzył współpracę nordycką o działania na rzecz pogłębienia uczestnictwa w procesie integracji europejskiej oraz o sprawy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

W lutym 1953 r. rozpoczęła działalność Rada Nordycka (RN) jako organ złożony z przedstawicieli parlamentów i rządów Danii, Finlandii (od 1955 r.), Islandii, Norwegii i Szwecji, poszerzony później o reprezentantów władz ustawo­dawczych i wykonawczych terytoriów autonomicznych w ramach delegacji duń­skiej i fińskiej. Rada Nordycka stanowi najwyższy organ decyzyjny we współ­działaniu pięciu państw, może inicjować przedsięwzięcia, wydawać zalecenia i prezentować stanowiska wobec rządów państw uczestniczących i całej Nordyckiej Rady Ministrów. Przedstawiciele rządów uczestniczący w pracach Rady nie mają prawa głosu. Organami RN są: Zgromadzenie Plenarne (które od 1996 r. odbywa przynajmniej jedną sesję rocznie), Prezydium i stałe komitety; pracę RN wspo­magają sekretariaty krajowe usytuowane przy parlamentach krajów członkow­skich. Od początku lat dziewięćdziesiątych działalność Rady Nordyckiej koncen­truje się na trzech głównych kierunkach współpracy: wewnątrz-nordyckiej, euro­pejskiej i z regionami przyległymi.

W lipcu 1971 r. została utworzona Nordycka Rada Ministrów (NRM) jako forum współpracy międzyrządowej pięciu państw Europy Północnej. Zakres działa­nia tej Rady nie został sprecyzowany i obejmuje w zasadzie wszystkie dziedziny polityki państw członkowskich. Po wejściu Danii do Wspólnoty Europejskiej w 1973 r., gdy inne państwa nordyckie pozostały w EFTA, Rada Nordycka i Nor­dycka Rada Ministrów więcej uwagi zaczęły poświęcać utrzymaniu spoistości subregionu. Podobnie po przystąpieniu Szwecji i Finlandii do Unii Europejskiej w 1995 r. Finlandia zaczęła (w listopadzie 1997 r.) lansować koncepcję "Północ­nego wymiaru UE", a Norwegia stała się jednym z najbardziej aktywnych państw we współpracy nordyckiej. Natomiast w wyniku głębokich przemian w krajach Europy Środkowej i Wschodniej stwarzających nowe wyzwania dla państw nor­dyckich obie ich struktury wielostronne podjęły współpracę z regionami przyle­głymi oraz zdecydowały się na włączenie do zakresów swojego działania polityki zagranicznej oraz kwestii bezpieczeństwa.

Nordycka Rada Ministrów pracuje na sesjach odbywających się co najmniej dwa razy w roku. W zależności od przedmiotu obrad uczestniczą w nich szefowie różnych resortów prowadzących "sprawy wewnętrzne" (np. ochrony środowiska, transportu itp.) oraz ministrowie do spraw współpracy nordyckiej i członkowie Stałych Komitetów Krajowych do spraw współpracy nordyckiej. W ramach NRM nie zbierają się ani premierzy, ani ministrowie spraw zagranicznych czy ministro­wie obrony; spotykają się oni przy innych okazjach. W 1993 r. wzmocniono znacze­nie Nordyckiej Rady Ministrów ustanawiając ogólną odpowiedzialność szefów rządów za jej funkcjonowanie i wprowadzając przewodnictwo Rady, które zmie­nia się corocznie między rządami państw uczestniczących. Decyzje NRM są po­dejmowane jednomyślnie; obowiązują wszystkie państwa członkowskie, a pew­ne z nich muszą być ratyfikowane przez parlamenty narodowe. Za bieżącą koor­dynację współpracy międzyrządowej i przygotowanie spotkań ministrów do spraw współpracy nordyckiej odpowiada, działająca w ramach Rady, Komisja Współ­pracy Nordyckiej. NRM przedstawia corocznie sprawozdania oraz programy działania na przyszłość Radzie Nordyckiej.

Za bieżące zarządzanie współpracą nordycką jest odpowiedzialny- zlokalizowany w Kopenhadze-Sekretariat Nordyckiej Rady Ministrów, na którego czele stoi Sekretarz Generalny. Sekretariat jest także odpowiedzialny za ogólne kierowanie Nordyckimi Biurami Informacyjnymi w Sant Petersburgu, Tallinie, Rydze i Wilnie.

Organizacja Państw Amerykańskich (OPA)

1. Geneza powstania:

Proces powstawania Organizacji Państw Amerykańskich (Organization of Ame­rican States - OAS; Organisación de los Estados Americanos - OEA) stanowił ewenement, a zarazem wzorzec w historii tworzenia się organizacji regionalnych o celach ogólnych. Wpłynęła na to jego długotrwałość, złożoność oraz osiągnięte rezultaty.

Pierwsza ze wspomnianych cech wiąże się z niezwykle długim okresem, w ciągu którego doszło do pełnego ukształtowania się organizacji. Pod tym względem proces ten jest wręcz wyjątkowy. Próby jej tworzenia wiążą się z 1826 r. Wtedy to bowiem w okresie kształtowania się państw latynoame­rykańskich i rodzącego się latynoskiego panamerykanizmu, pierwszy ówczesny premier Wielkiej Kolumbii - S. Boliwar - wystąpił na kongresie republik amerykańskich w Panamie z inicjatywą utworzenia konfederacji. Postulował on między innymi utworzenie Zgromadzenia Ogólnego oraz wspólnej armii dla obrony integralności terytorialnej państw członkowskich. Projekt ten nie został wówczas zrealizowany. Podobnym fiaskiem zakończyło się także 10 na­stępnych prób podejmowanych przez nowo powstałe kraje Ameryki Połud­niowej i Środkowej w tym planów, z którymi wystąpiły Meksyk (w latach 1831, 1838 i 1840) oraz Peru (1847/1948 i 1864). Źródła porażek wspomnianych inicjatyw badacze tej problematyki upatrują jednak często w zupełnie odmien­nych przyczynach.

Łączy się je na przykład z negatywnym stosunkiem Stanów Zjedno­czonych do tej idei. Zaabsorbowane konfliktami wewnętrznymi, słabe gospo­darczo i militarnie nie czuły się zdolne do sięgnięcia w tym okresie po przywództwo w ewentualnie powstałej strukturze.

W pełni dogodne warunki do rozwoju organizacji powstały w dwóch ostatnich dziesięcioleciach XIX w.

Za początek jej działania uważa się 1889 r. Wówczas to rząd amerykański doprowadził do zwołania w Waszyngtonie I Konfederacji Państw Amerykańskich. Uważa się również, że kongres panamski i podpisany na nim układ „O trwałym sojuszu, lidze i konfederacji” za akty inspirujące tworzenie organi­zacji. Mocno akcentuje znaczenie przemian jakie zaszły w 1902 r. w działaniu organizacji, która od tego momentu „rozwinęła się w wielką organizację międzynarodową”.

Utworzone struktury systematycznie się rozbudowywały, zwiększały zakres swoich kompetencji i dostosowywały też w związku z tym swoje nazewnictwo do osiąganych etapów organizacyjnych. Na II Konferencji Panamerykańskiej (Meksyk 1902 r.) zmieniono więc nazwę Biura na Międzynarodowe Biuro Republik Amerykańskich. W końcu w 1910 r. na IV Konferencji w Buenos Aires na dłuższy czas nazwę jej ustalono na Unię Panamerykańską.

Okres II wojny światowej i jej skutki rozpoczęły nowy etap - etap współ­działania. Konieczne stało się dostosowanie polityki poszczególnych państw i samej organizacji zarówno do nowej roli Stanów Zjednoczonych w świecie, jak i zagrożeń, które niósł ze sobą powojenny układ sił na arenie między­narodowej. Szczególnie zaś musiano uwzględniać ekspansywną politykę ZSRR oraz wzmożoną działalność ruchów rewolucyjnych. Dlatego już na Posiedzeniu Konsultatywnym Ministrów Spraw Zagranicznych odbytym w Panamie na przełomie września i października 1939 r. podjęto decyzję o utworzeniu 300-mi­lowej „strefy bezpieczeństwa” okalającej półkulę zachodnią, wprowadzając tym samym w krąg zainteresowań organizacji sprawy sensu stricto militarne. Jeszcze bardziej ujawniło się to w Hawanie (1940), gdzie na kolejnym posiedzeniu konsultatywnym tegoż organu przyjęto XV Rezolucję, zwaną Deklaracją o po­mocy wzajemnej. Przygotowano w ten sposób grunt do stworzenia pełnego międzyamerykańskiego systemu polityczno-wojskowego i przeprowadzenia generalnej reorganizacji istniejących struktur. Jego powstanie miało zapewnić Stanom Zjednoczonym polityczne zaplecze w Ameryce Łacińskiej, niezbędne do utrzymania dotychczasowej pozycji i bardzo pomocne w działaniach na forum tworzonej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Z kolei rządom państw tego regionu dawało gwarancje otrzymania realnej pomocy w przypadku zagrożenia zewnętrznego (agresją) lub wewnętrznego - ruchem rewolucyjnym.

Decyzja o realizacji nowego etapu stosunków międzyamerykańskich zapa­dła na IV Konferencji ministrów spraw zagranicznych w Meksyku (marzec 1945 r.). W przyjętym tam dokumencie, tzw. Akcie z Chapultepec, który podpisało 20 państw, ustalono zasady postępowania w przypadku zagrożenia pokoju i wybuchu wojny oraz sformułowano cele, zasady i strukturę organizacji międzyamerykańskiej, w jaką postanowiono przekształcić już istniejącą de facto unię prawnoadministracyjną. Pierwszą grupę zagadnień, dotyczącą stworzenia sojuszu militarnego, oma­wiano dokładnie na konferencji w Persepolis (15 lipca-2 września 1947 r.). Jej efektem było wyrażenie zgody przez państwa w niej uczestniczące na podpisanie wielostronnego sojuszu militarnego obejmującego półkulę zachodnią. Umowę tę - Międzyamerykański Traktat o Pomocy Wzajemnej (Tratado Interamerica­no de Asislencia Reciproca - TRIAR) - podpisano 2 września 1947 r. w Rio de Janeiro. Drugą grupę spraw stanowiły szeroko ujmowane kwestie utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w regionie, sposobów rozstrzygania sporów, współpracy gospodarczej i kulturalnej. Przyjęcie określonego systemu ich rozwiązywania oraz powołanie niezbędnych do tego struktur miało tutaj znaczenie zasadnicze. W związku z tym na zwołanej w 1948 r. IX Konferencji Panamerykańskiej w Bogocie dokonano gruntownej reorganizacji mechanizmu i struktur współpracy państw amerykańskich. Jej zasadniczym elementem było przekształcenie Unii Panamerykańskiej w Organizację Państw Amerykańskich i uchwalenie tzw. Karty z Bogoty. Po złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych przez wszystkie 21 republik amerykańskich, które wcześniej ją przyjęły (30 kwietnia 1948 r.), weszła w życie 13 grudnia 1951 r.

W swojej pierwotnej wersji Karta OPA składała się z XVIII rozdziałów i 118 artykułów. Konstytuowała OPA jako organizację międzynarodową typu rządowego i miała formę wielostronnej umowy międzynarodowej. Na III Nad­zwyczajnej Konferencji Międzyamerykańskiej w Buenos Aires, odbytej w lutym 1967 r., wprowadzono do niej istotne zmiany dotyczące znów przede wszystkim jej struktury. Zaczęły one obowiązywać od 20 lutego 1970 r. Odtąd Karta OPA składała się ze wstępu, XXV rozdziałów i 150 artykułów. Ponowne poprawki postanowiono wprowadzić w grudniu 1985 r. i od tego momentu rozpoczął się proces ich ratyfikacji.

Uchwalenie i przyjęcie Karty OPA zakończyło proces tworzenia się głów­nych zrębów systemu międzyamerykańskiego w jego uwspółcześnionej formie i powstania jednej z najważniejszych organizacji regionalnych na świecie.

2. Istota, cele, zasady i struktura organizacji:

Istotę i cele powołania organizacji określają art. 1 i 2 Karty Organizacji Państw Amerykańskich. Według zawartych w niej postanowień OPA jest organizacją regionalną w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych. Granice regionu, który obejmuje swoim działaniem, nie są przy tym związane z kryteriami z zakresu geografii fizycznej i etniczno-kulturowej. Można więc mówić przede wszyst­kim o regionie w sensie politycznym, a w zasadzie polityczno-międzynaro­dowym.

Wypełniając zobowiązania regionalne zgodnie z Kartą Narodów Zjedno­czonych, Organizacja Państw Amerykańskich określiła swoje zadania nastę­pująco:

a) umacniać na kontynencie pokój i bezpieczeństwo;

b) zapobiegać przyczynom ewentualnych trudności i zapewniać pokojowe rozstrzyganie sporów mogących wynikać pomiędzy państwami członkowskimi;

c) organizować wspólne działania tych państw w przypadku agresji;

d) dążyć do rozwiązywania zagadnień natury politycznej, prawnej i gospodarczej, które mogą powstać między nimi;

e) popierać, poprzez wspólne działania, ich rozwój gospodarczy, społeczny

...