Ochrona dróg oddechowych - sprzęt filtrujący.doc

Ochrona dróg oddechowych - sprzęt filtrujący

Należą do niego środki ogólnie nazywane przeciwpyłowymi, czyli takie, które chronią przed substancjami w postaci cząstek stałych - pyłów, dymów i mgieł. Są to przede wszystkim półmaski filtrujące oraz filtry montowane do części twarzowych. Prawidłowo dobrana półmaska filtrującą powinna zapewnić użytkownikowi wydajną pracę w warunkach zapylenia i wysiłku fizycznego.

Opracowując każdą półmaskę bierze się pod uwagę pewne jej specyficzne cechy:

• Skuteczność filtracji. Jest ona określona przez normę. Wszyscy producenci zmuszeni są do zapewnienia następujących skuteczności:

Podana w powyższej tabeli wartość minimalnej skuteczności filtracji dla każdej z klas wynika z normy. Zdarza się jednak, że producenci osiągają potwierdzone badaniami laboratoryjnymi lepsze wyniki skuteczności filtracji przy zachowaniu określonych w normach oporów przepływu powietrza. Pozwala to na wprowadzenie w instrukcjach obsługi zapisów zezwalających na stosowanie półmasek przy wyższych wartościach NDS. Przykładem mogą być tu ochrony klasy P3, dla których producenci często określają graniczną wartość jako 30 x NDS, a nie 20 x NDS jak mówi norma.

• Pyłochłonność. Każdą półmaskę charakteryzują opory wdechu. W trakcie użytkowania w wyniku obłożenia czaszy pyłem, zaczynają one wzrastać. Lepszą z punktu widzenia użytkownika jest ta półmaska, która wchłonie relatywnie więcej pyłu przy mniejszym wzroście oporów oddechu. O wysokiej pyłochłoności półmasek może świadczyć umieszczone na niej oznakowanie w postaci litery D. Mówi ono, że półmaska została poddana nie obligatoryjnym badaniom w jednostce notyfikowanej i pozytywnie przeszła badanie pyłochłonności pyłem dolomitowym.

• Opory wydechu. W każdego rodzaju półmasce filtrującej występują także opory wydechu, wynikające głównie z ich konstrukcji. Dzięki materiałowi filtrującemu powietrze przed dostaniem się do organizmu oczyszcza się i przez ten sam materiał musi ono wrócić do atmosfery. W trakcie wydechu pojawia się także zjawisko koncentracji dwutlenku węgla oraz pary wodnej pomiędzy czaszą półmaski a twarzą (tzw. przestrzeń martwa). Podczas brania kolejnego wydechu wchłaniana jest porcja dwutlenku węgla powodującego zmniejszenie wydajności pracy. Efekt ten można zredukować poprzez zmniejszenie przestrzeni martwej oraz zastosowanie zaworu wydechowego, który przyspiesza cyrkulację gazów.

• Dopasowanie do twarzy użytkownika. Najistotniejsze jest zgodne z instrukcją prawidłowe założenie półmaski. Zwrócić należy przy tym uwagę na dobre dopasowanie półmaski w okolicach nosa oraz prawidłowe przyleganie powierzchni stykającej się z twarzą. Niedoszczelnienie półmaski na jej obrzeżu powoduje bowiem zwiększenie tzw. przecieku całkowitego a w konsekwencji utratę efektywnej skuteczności filtracji. Szczególną utratę szczelności powoduje intensywny zarost twarzy jej użytkownika. Półmasek filtrujących nie powinny stosować także osoby, które mają głębokie blizny w miejscach przylegania czaszy do twarzy. Pracownicy używający półmasek filtrujących powinni być przeszkoleni w zakresie ich stosowania. W wypadku, gdy użytkownik nie jest w zupełności przekonany o prawidłowym dopasowaniu półmaski można to zbadać za pomocą urządzenia PORTA COUNT. Urządzenie to pozwala w bezpieczny sposób określić, czy dany model półmaski jest odpowiedni dla danego użytkownika.

Niedoszczelnienie półmaski na jej obrzeżu powoduje zwiększenie tzw. przecieku całkowitego a w konsekwencji utratę efektywnej skuteczności filtracji. Szczególną utratę szczelności powoduje intensywny zarost twarzy jej użytkownika. Półmasek filtrujących nie powinny stosować także osoby, które mają głębokie blizny w miejscach przylegania czaszy do twarzy.

• Komfort użytkowania. Jest zależny od jakości użytych, nie podrażniających skóry materiałów filtracyjnych oraz kultury stosowanej technologii produkcji. Istotnymi elementami są także stosunkowo niskie opory przepływu powietrza przez materiał oczyszczający oraz rozmiar półmaski, który ma wpływ na przestrzeń martwą i ograniczanie pola widzenia (im mniej ogranicza tym lepiej). Ważny jest także sposób pakowania wyrobu, łatwość jego przenoszenia i inne postrzegane przez użytkownika cechy.

W przypadku filtrów stosowanych z półmaskami nominalny stopień ochrony jest taki sam jak dla półmasek filtrujących (patrz tabela wyżej). Natomiast po połączeniu filtrów z maskami wskaźnik ten wyraźnie rośnie, co oznacza, że można taki zestaw stosować przy wyższych stężeniach NDS dla poszczególnych klas. Komfort użytkowania zależy przede wszystkim od części twarzowej, do której są montowa

Typowe zastosowanie półmasek filtrujących i filtrów
• Klasa P1 to przemysł rolniczy, spożywczy, kamieniołomy, cementownie, budownictwo, obróbka drewna miękkiego (iglastego), a w szczególności dla pyłów i dymów takich substancji jak: węglan wapnia, grafit, gips, kreda, cement, tynk, marmur, tlenek cynku, pyłki roślinne, celuloza, siarka, bawełna, opiłki metali żelaznych, pył węglowy - do 4 x NDS.
• Klasa P2 to przemysł górniczy, chemiczny, stoczniowy, hutniczy, obróbka drewna twardego (liściastego), a w szczególności dla takich pyłów i dymów jak: azbest, kwarc, aluminium, miedź, bar, tytan, wanad, chrom, mangan, pył węglowy - do 10 x NDS
• Klasa P3 to procesy spawania i lutowania, duże stężenia niezmiernie groźnych, mikroskopijnych pyłów respirabilnych, przy związkach zawierających: beryl, antymon, arsen, kadm, kobalt, nikiel, platynę, rad, strychninę, azbest do 20 (30) x NDS.

Podane powyżej przykłady zastosowania nie mogą być żadnym odnośnikiem doboru półmasek filtrujących czy też filtrów do półmasek wielorazowych. Dobór ten wymaga bowiem przeprowadzenia badań stanowiskowych, określenia substancji niebezpiecznej, jej NDS-u i krotności jego przekroczenia. Sprzęt filtrujący nie może być stosowany w warunkach niedoboru tlenu (poniżej 17% w powietrzu) oraz w miejscach gdzie występują pary i gazy przekraczające NDS.

Półmaski filtrujące
Na rynku można spotkać wiele półmasek filtrujących. Różnicuje je kilka cech:
1.    Kształt półmaski - spotykane są:
• półmaski kształtowe - mają nadany kształt "półkuli"
• półmaski składane w pionie
• półmaski trapezowe (składane w poziomie)
• półmaski trójpanelowe   
2.    Materiał stosowany w produkcji półmasek
• włókniny igłowane
• włókniny melt blown
• włókniny spunbond
• siatka z tworzywa wykorzystana do konstrukcji czaszy półmaski
3.    Sposób mocowania taśmy nagłowia
• taśma mocowana za pomocą różnego rodzaju uchwytów, zapinek najczęściej z możliwością regulacji jej długości i proporcji między dolną i górną częścią,
• taśma mocowana przez przyszycie,
• taśma mocowana za pomocą zszywaczy biurowych lub podobnych,
• przymocowanie taśmy za pomocą wywinięcia materiału wykorzystywanego do wytworzenia czaszy
4.    Materiał stosowany w taśmach nagłowia
• guma lateksowa w oplocie tekstylnym
• guma lateksowa bez oplotu
• inne rodzaje elastycznych materiałów
• taśmy nieelastyczne
5.    Materiał i sposób mocowania zacisków nosowych
• taśma nosowa wykonana z tworzywa sztucznego z drutem w środku mocowana na powierzchni czaszy
• taśma nosowa metalowa
• taśma nosowa ukryta wewnątrz materiału filtracyjnego
• półmaski bez taśmy nosowej o specjalnym, dostosowującym się do człowieka kształcie czaszy.

Znakowanie półmasek
Jak widać półmaski mogą różnić się wieloma elementami. Producenci stosują np. rozróżnienie klas za pomocą kodów kolorystycznych całych półmasek lub tylko ich elementów takich jak zawory, zapinki czy taśma nagłowia. Jednak bez względu na zastosowane kolory, czy też inne charakteryzujące danego producenta elementy, każda półmaska filtrująca musi być oznakowana w taki sposób, by nie było wątpliwości dotyczącej jej pochodzenia i spełniania wymagań odpowiedniej normy.
Na czaszy półmaski w sposób widoczny i trwały powinny być umieszczone znaki:
• Identyfikujące producenta,
• Identyfikujące model półmaski,
• Pokazujące klasę półmaski,
• Pokazujące numer i rok normy, której wymagania dany model półmaski spełnia,
• Znak CE i numer jednostki notyfikowanej, która prowadzi nadzór nad produktem. Zdarza się bowiem, ze certyfikat wydaje inna jednostka, a nadzór prowadzi inna.
Do każdego, najmniejszego opakowania handlowego półmasek musi być załączona instrukcja obsługi zawierająca między innymi sposób przechowywania, użytkowania oraz okres przydatności do użycia. Dane te określają producenci, a instrukcję zatwierdza jednostka notyfikowana.

Filtry
Na rynku występuje także wiele rodzajów filtrów, które mogą występować pod postacią:
• listków wkładanych do zamontowanych do części twarzowych puszek
• filtrów włókninowych łączonych do części twarzowych odpowiednimi elementami
• filtrów w obudowie plastikowej łączonych z częściami twarzowymi na wiele różnych sposobów (łączniki bagnetowe, gwintowe)

Filtry mogą być wykonane z włóknin lub splisowanego papieru.
Wymagania dotyczące oznakowania filtrów są identyczne z wymaganiami dotyczącymi półmasek filtrujących z tym, że w instrukcji użytkowania musi być określone do jakiego typu części twarzowej dany filtr jest przeznaczony.

Projekt nowej normy EN:149
Nowością, którą szykuje Unia Europejska, jest wprowadzenie w życie nowej wersji normy EN:149. Wprowadza ona podział na półmaski filtrujące do użycia jednorazowego (jedna zmiana robocza) oznaczone NR i wielorazowego (na dni kilka) oznaczone literą R. Zmiana ta jest wynikiem wprowadzenia w życie normy EN 143:2000/A1:2006 dotyczącej filtrów przeciwpyłowych, w której powyższy podział został zastosowany. Na rynku można już zakupić filtry z oznakowanie R lub NR. Przykładami mogą tu być filtry EW 952 P2 R do półmaski ETNA lub BIO S 953 P3 R, między innymi do półmasek firmy MSA. O ile wprowadzony podział może być zrozumiały w przypadku filtrów, które nie mają bezpośredniej styczności z twarzą użytkownika, a o higienę części twarzowej można łatwo zadbać, o tyle w przypadku półmasek filtrujących podział ten może budzić pewne kontrowersje.

O ile wprowadzony podział może być zrozumiały w przypadku filtrów, które nie mają bezpośredniej styczności z twarzą użytkownika, a o higienę części twarzowej można łatwo zadbać, o tyle w przypadku półmasek filtrujących podział ten może budzić pewne kontrowersje.

Zastosowanie takich samych surowców do produkcji półmasek na jeden dzień i wiele dni jest w praktyce niemożliwe. Rozwój flory bakteryjnej na półmaskach raz używanych, a później przechowywanych w torebkach foliowych w szafkach pracowniczych może być bardzo duży, ponieważ wilgoć z wydychanego powietrza, pot wsiąkający w półmaskę w trakcie pracy i drobiny naskórka z twarzy pozostające na wewnętrznej stronie półmaski to idealna pożywka dla wirusów i bakterii.
Opracowaniem nowych surowców do produkcji, między innymi, półmasek filtrujących wielorazowego użytku, zajęło się Centrum Zaawansowanych Technologii Tekstyliów Przyjaznych dla Człowieka PRO HUMANO TEX z siedzibą w Łodzi, które było koordynatorem projektu "Nowa generacja materiałów filtracyjnych z udziałem nanowłókien i modyfikatorów". Instytucją wdrażającą program jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a partnerami Politechnika Łódzka - Katedra Fizyki Włókna i Metrologii Włókienniczej, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy oraz firma Filter Service.
Projekt pozwolił opracować bioaktywne włókniny filtracyjne oraz półmaski filtrujące i filtry będące ochronami układu oddechowego przed czynnikami biologicznymi. Sprzęt ten zapewnia efektywne wychwytywanie przez warstwę filtracyjną mikroorganizmów o średnicy powyżej 0,3 µm przy jednoczesnym hamowaniu ich namnażania w czasie. Pozwala to na wydłużenie czasu skutecznej ochrony gwarantowanej przez materiał filtracyjny dla danej klasy sprzętu oraz bezpieczne, wielokrotne stosowanie wyrobów.

Adam Jabłoński
Prezes Polskiego Zrzeszenia Producentów i Dystrybutorów
Środków Ochrony Indywidualnej
Dyrektor ds. Marketingu w Filter Service Sp. z o.o.