Kapłan jako penitent.pdf

Ks. Marek Chmielewski

KAPŁAN JAKO PENITENT *

W szóstym roku wielkiej nowenny przed dwutysiącleciem

Wcielenia Chrystusa program duszpasterski Kościoła w Polsce

zaprasza do rozważenia sakramentów uzdrowienia, a wśród

nich szczególnie sakramentu pokuty. Ponieważ ten sakrament

jest misterium wiary dokonującym się pomiędzy Bogiem a czło-

wiekiem przez pośrednictwo kapłana, dlatego stosunkowo dużo

miejsca w refleksji nad nim poświęca się roli spowiednika, mniej

natomiast mówi się o kapłanie jako penitencie. Dotyczy to za-

równo dokumentów Kościoła takich, jak np. Konstytucja Apo-

stolska Pawła VI Paenitemini (17 II 1966) czy Adhortacja Apostol-

ska Jana Pawła II Reconciliatio et Paenitentia (2 XII 1984), jak i róż-

nych materiałów duszpasterskich oraz formacyjnych.

Tymczasem jest to bardzo ważny problem nie tylko dla sa-

mych kapłanów, ale i dla duchowego dobra całego Kościoła. Daje

temu wyraz Jan Paweł II stwierdzając: „Gdyby jakiś ksiądz nie

spowiadał się, lub spowiadał się źle, bardzo szybko odbiłoby się

to na samym jego kapłaństwie i sprawowaniu kapłaństwa, co

dostrzegłaby również Wspólnota, której jest pasterzem” (RP 31;

PDV 26; Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów „Tota Ecclesia” , 53,

dalej: TE). To, czy i jak kapłan się spowiada, jest w jakimś sensie

miarą jego duchowej postawy.

Postawiony więc problem kapłana jako penitenta rozważymy

w trzech aspektach, wynikających z określonej koncepcji ducho-

wości i specyfiki sakramentu pokuty. Przez duchowość bowiem

rozumiemy życie według Ducha Świętego, które ujawnia się jako

zespół postaw wobec wiodących wartości charakteryzujących się

——————

* Opublikowano w: „Roczniki Teologiczne” 44(1997) nr 5, s. 85-99.

odniesieniem poznawczym, przeżyciowo-motywacyjnym i prak-

tycznym 1 . Ponieważ przeżycie sakramentu pokuty angażuje sfe-

rę ludzkiej psychiki, dlatego po ukazaniu teologicznego aspektu

kapłańskiej spowiedzi przejdziemy do próby psychologicznego

opisu tego procesu, aby na tej podstawie wyprowadzić kilka

wniosków praktycznych, osadzając je na wskazaniach Kościoła.

1. A SPEKT TEOLOGICZNY

Niezmiennie aktualne są słowa z Listu do Hebrajczyków,

mówiące o tym, że każdy kapłan z ludzi jest brany i dla ludzi

ustanawiany, toteż doświadczając ludzkiej słabości „może

współczuć z tymi, którzy nie wiedzą i błądzą” (por. Hbr 5, 1-2).

Kapłan Chrystusowy podlega więc grzeszności, jak każdy z lu-

dzi, dlatego „jak każdy dobry wierny, także prezbiter ma obo-

wiązek spowiadać się ze swoich grzechów i własnych słabości”

(TE 53). W ten sposób, choć przez konsekrację sakramentalną jest

w pewien sposób wyłączony z ludu, to jednak nadal w płasz-

czyźnie antropologicznej pozostaje solidarny z grzesznikiem. Ta

solidarność z racji udziału w jedynym kapłaństwie Chrystusa

nabiera jeszcze głębszego, zbawczego wymiaru.

„Tożsamość kapłana — czytamy w Dyrektorium — wynika ze

szczególnego uczestnictwa w Kapłaństwie Chrystusa, dzięki któ-

remu wyświęcony staje się, w Kościele i dla Kościoła, rzeczywi-

stym, żywym i przejrzystym obrazem Chrystusa Kapłana, « sa-

kramentalnym uobecnieniem Jezusa Chrystusa Głowy i Paste-

rza » ” (p. 2). Ta ścisła ontologiczna więź kapłana z Chrystusem

przybiera w płaszczyźnie egzystencjalnej postać przyjaźni i mi-

łości, zgodnie ze słowami samego Pana, wypowiedzianymi w

——————

1 Zob. W. Słomka, Teologia duchowości , w: M. Chmielewski, W. Słomka, Pol-

scy teologowie duchowości , Lublin 1993, s. 231-232.

Wieczerniku: „Już was nie nazywam sługami [...], ale nazwałem

was przyjaciółmi” (J 15, 15). „Bez tej « przyjaźni » trudno byłoby

pomyśleć, iż zawierzył nam po apostołach Sakrament swojego

Ciała i krwi, Sakrament swej odkupieńczej śmierci i zmar-

twychwstania, abyśmy sprawowali ten niepojęty Sakrament w

Jego imieniu, co więcej: in persona Christi ” — pisał Jan Paweł II

do kapłanów na Wielki Czwartek 1988 roku 2 .

Kapłan Chrystusowy przeżywa ten związek ze swoim Mi-

strzem przede wszystkim jako miłość i przyjaźń doznawaną, w

następstwie której zdolny jest do świadczenia pasterskiej miłości

i przyjaźni, tak w wymiarze wertykalnym, jak i horyzontalnym.

Miłość kapłana do ludzi powierzonych jego kapłańskiej pieczy

ma być na wzór Dobrego Pasterza (por. J 10, 11-17) 3 . W tym kon-

tekście szczególnego znaczenia nabiera sakrament pokuty prze-

żywany przez kapłana jako penitenta. Misterium kapłaństwa i

kapłana zawiera się w tym, że z jednej strony jest on uosobie-

niem Chrystusa — Boga Świętego, a z drugiej — człowiekiem

grzesznym i z tej racji podlegającym surowszym sankcjom w

myśl słów: „Komu wiele dano, od tego wiele wymagać się bę-

dzie” (Łk 12, 48). Grzech bowiem jako „akt wolności człowieka”

(por. RP 14), zwłaszcza grzech śmiertelny, jest dobrowolnym i

świadomym odrzuceniem Boga, Jego prawa, ofiarowanego jako

przymierze miłości, a zarazem zwróceniem się bądź to do same-

go siebie, bądź do jakiejkolwiek rzeczywistości stworzonej, także

intencjonalnej (por. RP 17). Jest to zerwanie życiodajnej łączności

z Bogiem, rodzaj samobójstwa duchowego. W tym sensie kapłan,

który dopuszcza się grzechu śmiertelnego staje się kimś najbar-

——————

2 List Ojca Świętego Jana Pawła II do kapłanów na Wielki Czwartek 1988 roku , nr 6.

3 Zob. W. Słomka, Oblicza kapłańskiej miłości , w: Kapłan pośród ludu kapłańskiego

(„Homo meditans”, t. 14), red. W. Słomka, J. Misiurek, Lublin 1993, s. 33-41.

dziej paradoksalnym z ludzi. Staje się sprzecznością sam w sobie

i jest istotą najbardziej godną pożałowania.

Nikt, kto utracił życie, nie jest w stanie przywrócić sobie ży-

cia ani fizycznego, ani duchowego. Kapłan, choć jest urzędowym

dysponentem łaski przebaczenia i pojednania, sam z niej skorzy-

stać nie może. Nie może sam sobie udzielić przebaczenia grze-

chów i przywrócić życia duchowego. Może to uczynić tylko

Chrystus przez posługę innego kapłana. W tym objawia się mi-

łosierdzie Chrystusa, które jest szczególną postacią stwórczej i

odkupieńczej miłości, pochylającej się nad człowiekiem uwikła-

nym w zło (por. DM 6). Odkrycie miłosierdzia Boga, objawiają-

cego się w Chrystusie odpuszczającym grzechy, jest samym ją-

drem nawrócenia, jego „[...] stałym i niewyczerpalnym źródłem,

nie tylko jako doraźnego aktu wewnętrznego, ale jako stałego

usposobienia, jako stanu duszy” (DM 13).

Kapłan więc w sakramencie pokuty i pojednania doświadcza

w sposób szczególny miłości Chrystusa Dobrego Pasterza (por.

DK 18), który — jak wobec św. Piotra, tak i wobec każdego na-

wracającego się prezbitera — stawia pytanie o miłość: „[...] czy

miłujesz Mnie więcej, aniżeli ci?” (J 21, 15). Doznanie miłosier-

dzia jest zarazem zobowiązaniem do świadczenia go. Kapłan

spowiadający się, nie tylko że odzyskuje swoją tożsamość wyni-

kającą z wszczepienia w Chrystusa, ale doznając miłosierdzia

tym bardziej upodabnia się do Chrystusa Miłosiernego i może

pochylać się z miłością nad popadającym w grzech bratem we

wierze, być z nim solidarnym i stać się dla niego drogą zbawie-

nia.

Można zatem powiedzieć, że sakrament pokuty dla kapłana-

penitenta ma nie tylko znaczenie moralno-indywidualne jako

sposób odzyskania stanu łaski uświęcającej i odzyskania osobo-

wej relacji z Osobami Trójcy Świętej, „[...] która stanowi źródło

życia i działania kapłańskiego” (TE 5), a zarazem fundament je-

go osobistego życia duchowego i postępu w świętości. Kapłań-

ska spowiedź ma także wymiar charyzmatyczny w tym znacze-

niu, że za każdym razem jeszcze bardziej zacieśnia się jego więź

z Chrystusem-Kapłanem, a szczególnie wtedy, gdy bezpośrednią

okolicznością spowiedzi nie jest jednak grzech śmiertelny. Im

bardziej zjednoczony jest ze swoim Mistrzem, im bardziej po-

twierdza swoją kapłańską tożsamość, tym owocniejsza staje się

jego posługa słowa i sakramentu. „Jeśli mamy innym pomagać

do nawrócenia, musimy sami stale je podejmować w naszym ży-

ciu — uczy Jan Paweł II. — Nawracać się — to znaczy powracać

do samej Łaski naszego powołania, rozważać bezmiar dobroci i

miłości Chrystusa, który zwrócił się do każdego z nas po imieniu

i powiedział: « Pójdź za Mną » ” 4 .

Kapłańskie nawrócenie poprzez sakrament pokuty ma więc

wymiar charyzmatyczno-eklezjalny, skoro „kapłan będąc w Ko-

ściele, znajduje się także wobec Kościoła” (TE 12) 5 . Posługa sa-

kramentalnego pojednania została powierzona Kościołowi (por. J

20, 23) i aktualizuje się (tak ze strony penitenta, jak i spowiedni-

ka) w ścisłej jedności z Kościołem, czego wyrazem jest udzielanie

jurysdykcji do spowiadania 6 . Sakramentalne rozgrzeszenie jest

jednocześnie pojednaniem z Chrystusem i z Kościołem, albo —

mówiąc inaczej — ponownym wszczepieniem w Chrystusa i w

Kościół, odnowieniem zaślubin z Chrystusem i Kościołem —

„Oblubienicą Baranka”. Spowiadający się kapłan przyczynia się

——————

4 List Ojca Świętego Jana Pawła II do wszystkich kapłanów Kościoła na Wielki

Czwartek 1979 roku , nr 10.

5 Zob. D. E. Wider, Sacerdos Christi in Ecclesia Christi , w: Postawy duchowe

wobec Boga, Kościoła i człowieka („Duchowość w Polsce”, t. 2), red. M. Chmielew-

ski, Lublin 1995, s. 216-225.

6 KPK kan. 966.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: