Niepłodność u kobiet
Najczęstszymi przyczynami niepłodności żeńskiej są: niedrożność jajowodów (30-35%) oraz zaburzenia hormonalne (25%). Przyczyną niedrożności jajowodów są zwykle zakażenia wywoływane przez mikroorganizmy przenoszone drogą płciową wywołujące takie choroby jak chlamydia czy rzeżączka. Zaburzenia hormonalne wiążą się z brakiem owulacji lub jej nieprawidłowym przebiegiem (pęcherzyk owulacyjny nie pęka, wzrasta bez komórki jajowej albo nie uwalnia jej w czasie owulacji). Mogą również być przyczyną choroby nazywanej zespołem policystycznych jajników, która objawia się nadmiarem męskich hormonów w jajniku. Powodują one obumieranie pęcherzyków i powstawanie torbieli (cyst). Zaburzenia hormonalne są powodowane przez nadmierny wysiłek fizyczny (częste są więc u sportsmenek oraz tancerek), niewłaściwe odżywianie, znaczną niedowagę (u anorektyczek), nadużywanie alkoholu, stres czy stan napięcia psychicznego towarzyszący przedłużającym się staraniom o dziecko. Ich przyczyną mogą być też zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy, przysadki mózgowej i kory nadnerczy.
Częstą przyczyną niepłodności jest też endometrioza. To choroba polegająca na tym, że fragmenty endometrium (błony śluzowej macicy) w czasie miesiączki przedostają się przez jajowody do jamy brzusznej i tam wszczepiają się w jej ściany lub inne narządy. Przy kolejnym cyklu ulegają takim samym zmianom jak błona macicy, powiększają się, powodują stany zapalne i blizny. Najmniejsze szanse na poczęcie jest wtedy, gdy endometrium osadza się w jajnikach czy jajowodach.
Inną przyczyną niepłodności u kobiet mogą być nieprawidłowości w budowie narządu rodnego. Należą do nich: macica dwurożna, przegroda macicy lub pochwy oraz wszelkiego rodzaju mięśniaki macicy i zrosty pooperacyjne w jamie brzusznej i miednicy mniejszej.
Ryzyko niepłodności żeńskiej zwiększają ciąże pozamaciczne. Jeżeli bowiem komórka jajowa zagnieździ się poza macicą, istnieje realne zagrożenie pęknięcia jajowodu, a to z kolei zagraża nawet życiu kobiety.
Czasową niepłodność kobiety powodować mogą różne leki, zwłaszcza antydepresyjne, hormonalne, a nawet leki wydawane bez recepty (np. aspiryna i ibuprofen, jeśli są przyjmowane w połowie cyklu owulacyjnego).
Trwałą niepłodność powodują natomiast radioterapia i środki przeciwnowotworowe. Powodują one nieodwracalne uszkodzenia pęcherzyków jajowych.
Niepłodność małżeńska
Jej rodzajem jest tak zwana niepłodność immunologiczna. Polega na występowaniu przeciwciał przeciw plemnikom lub składnikom nasienia w wydzielinie z dróg rodnych kobiety, lub też własnych autoprzeciwciał przeciwjądrowych u mężczyzny. Spotykamy ją w 6-12% przypadków niepłodności.
Rozpoznajemy po wykonaniu testów penetracji plemników w śluzie szyjkowym (test Simsa i Huhnera, test Kurzrocka-Millera, test kapilarny). Sposobem jej leczenia jest wyeliminowanie przeciwciał skierowanych przeciwko plemnikom. W tym celu zaleca się co najmniej 6-miesięczną wstrzemięźliwość płciową lub współżycie wyłącznie z zastosowaniem prezerwatywy.
Ominięcie bariery śluzu szyjkowego można również uzyskać, podając przygotowane w specjalny sposób nasienie przez cewnik bezpośrednio do jamy macicy (IUI - intrauterine insemination).
Niepłodność u mężczyzn
U mężczyzn przyczyną niepłodności są zwykle uszkodzenia jąder oraz zaburzenia związane z jakością plemników.
Uszkodzenie jąder może być mechaniczne lub może zostać spowodowane przez choroby, np. świnkę, chlamydię, rzeżączkę. Niepłodność mężczyzny może też wynikać ze skręcenia jąder, żylaków powrózka nasiennego, wodniaków jąder, nieprawidłowego położenia jąder lub nieprawidłowej budowy prącia. Za nieprawidłową jakość plemników odpowiada z kolei tryb życia: negatywnie wpływa nadużywanie alkoholu, stosowanie narkotyków (kokainy, morfiny, marihuany) i niektórych leków (chininy, estrogenów, kortykosteroidów, neuroleptyków i antydepresantów), noszenie obcisłych ubrań z tworzyw sztucznych (które podnoszą temperaturę jąder) oraz wiek powyżej 40 lat.
Czynnikiem ryzyka są też choroby ogólne (zwłaszcza cukrzyca, zapalenie nerek, gruźlica, choroby trzustki i wątroby) oraz nieprawidłowe funkcjonowanie przysadki mózgowej, tarczycy czy kory nadnerczy.
Diagnostyka niepłodności męskiej
Badania związane z diagnozą przyczyn niepłodności leżących po stronie mężczyzny są dużo prostsze i tańsze niż w przypadku kobiety. Nie należy więc z nimi zwlekać. Podstawowym badaniem (poza oceną prawidłowości budowy narządów płciowych) jest oczywiście badanie nasienia. Pobiera się je w wyniku masturbacji, minimum po 3 dniach wstrzemięźliwości seksualnej. Prawidłowy ejakulat ma objętość od 2 do 5 ml, na każdy ml przypada od 20 do 300milionów plemników, z czego przynajmniej 30% ma prawidłową budowę, a przynajmniej 40% wykazuje prawidłową ruchliwość, tj. ich średnia prędkość wynosi nie mniej niż 25l'm/s. Jeżeli wynik badania nie jest zadowalający, trzeba je powtórzyć po ok. 2-3 miesiącach, a w przypadku kolejnego nieprawidłowego wyniku należy podjąć dalsze czynności diagnostyczne. Podczas badania spermy zdiagnozować można również różne stany zapalne męskich narządów rozrodczych, które także mogą obniżać jego płodność.
Aby mogło dojść do sztucznego zapłodnienia w jednym ml nasienia powinno znaleźć się minimum 10 mln plemników. Jeżeli jest ich mniej, mężczyzna jest właściwie bezpłodny.
grzesiek0023