Góry Świętokrzyskie.pdf

Góry Świętokrzyskie

Ziemia świętokrzyska pod wieloma względami stanowi jeden z najciekawszych regionów

Polski. To niezwykła kraina, gdzie tradycja historyczna przeplata się z legendami pełnymi

tajemnic i niesamowitych postaci. KtóŜ z nas nie słyszał o czarownicach świętokrzyskich,

spotykających się podczas sabatów na Łysej Górze? O diabłach i zbójach, grasujących w

lasach Puszczy Jodłowej czy teŜ guślarzach, przepędzających złe uroki? Piękno Gór

Świętokrzyskich najłatwiej odkryć, wędrując szlakami turystycznymi, które prowadzą do

najciekawszych miejsc regionu. Na trasie naszej wycieczki koniecznie musi się znaleźć góra

Święty KrzyŜ (Łysa Góra), dokąd poprowadzi nas „Droga Królewska", od wieków

przemierzana przez pielgrzymów, zdąŜających ku wzniesionemu na szczycie wzgórza

sanktuarium. Trzeba odwiedzić Nową Słupię, której związane z początkami górnictwa i

hutnictwa regionu dzieje sięgają czasów prehistorycznych. Urokliwe miasteczko Bodzentyn,

niegdyś główny ośrodek handlowy ziemi świętokrzyskiej, czy teŜ połoŜona u podnóŜa Łysicy

(najwyŜszego wzniesienia Gór Świętokrzyskich) wieś Święta Katarzyna - takŜe warte są

odwiedzin. Ziemia świętokrzyska to równieŜ wyzwanie dla miłośników turystyki rowerowej:

zarówno dla osób preferujących krótkie, rekreacyjne wypady, jak równieŜ dla tych, którzy

lubią zmagać się z bardziej wymagającym terenem. Bogactwo przyrodnicze, niezwykła

historia, liczne zabytki architektury i przepiękny krajobraz zachęcają do odwiedzenia tego

Historia

Góry Świętokrzyskie to najniŜsze i - obok Sudetów - najstarsze góry na terenie Polski.

Zostały one wypiętrzone w erze paleozoicznej podczas ruchów hercyńskich, przypadających

na okres karboński; składają się z kilkunastu górskich pasm. Poszczególne z nich,

poprzecinane rozległymi dolinami, leŜą równolegle względem siebie i w większości biegną z

północnego zachodu na południowy wschód. NajwyŜszy szczyt Gór Świętokrzyskich to

Łysica, wznosząca się na wysokość 612 m n.p.m.; pozostałe większe wzniesienia to

Szczytniak (554 m n.p.m.), Klonówka (473 m n.p.m.) oraz Święty KrzyŜ (595 m n.p.m.), od

którego wzięła się nazwa całych gór, a później takŜe województwa.

W celu ochrony tych terenów w 1950 r. załoŜono Świętokrzyski Park Narodowy . Wstęp

na teren parku jest płatny (bilety: normalny 5 zł, ulgowy 2,5 zł). Bilet upowaŜnia do pobytu

na terenie parku przez cały dzień. Istnieje równieŜ moŜliwość zakupienia biletu

uprawniającego do pobytu na cały tydzień (normalny 10 zł, ulgowy 5 zł). SprzedaŜ biletów

odbywa się przy bramie wejściowej w Nowej Słupi, przy źródełku św. Franciszka w Świętej

Katarzynie, przy galerii widokowej na gołoborzu, w muzeum ŚPN na Łysej Górze oraz w

siedzibie dyrekcji Parku w Bodzentynie (ul. Suchedniowska 4; tel.: +48 41 3115106,

http://www.swietokrzyskipn.org.pl ).

Zaczątkiem Świętokrzyskiego Parku Narodowego był rezerwat ścisły na Chełmowej Górze,

który powstał juŜ w roku 1920 w celu ochrony modrzewia polskiego. Teren Parku obecnie

obejmuje część Pasma Łysogórskiego, Pasma Klonowskiego oraz częściowo doliny Czarnej

Wody i Wilkowską, uroczysko Serwis-Dąbrowa oraz skarpę Zapusty koło Rudek. Na

obszarze parku znajduje się pięć rezerwatów ścisłych : wspomniana „Chełmowa Góra" ,

„Czarny Las" w dolinie Czarnej Wody (załoŜony w celu ochrony lasów jodłowych),

„Mokry Bór" u podnóŜa Góry Psarskiej (z borem sosnowym o charakterze bagiennym),

rezerwat „Święty KrzyŜ" (utworzony w celu ochrony zbiorowisk leśnych z udziałem jodły

i buka zwyczajnego) oraz rezerwat „Łysica" , obejmujący partie lasu jodłowo-bukowego i

gołoborza. W Świętokrzyskim Parku Narodowym przewaŜają zbiorowiska leśne - oprócz

lasów jodłowo-bukowych charakterystyczne dla tego obszaru są bory mieszane, sosnowo-

dębowe, z udziałem modrzewia, świerka i buka. W niŜszych partiach górskich występują lasy

liściaste, a na terenie Doliny Wilkowskiej - bory bagienne. Na terenie Parku spotkać moŜemy

wiele chronionych gatunków roślin, w tym śnieŜyczkę przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko,

pióropusznik strusi, bluszcz pospolity, pełnik europejski, widłaki, lilię złotogłów oraz inne.

Występuje tu ok. 150 gatunków ptaków, wśród nich orlik krzykliwy, cietrzew, bocian czarny.

Spośród ssaków moŜemy spotkać sarny, dziki, jelenie i łosie. W celach edukacyjnych na

terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego wytyczono pięć specjalnych ścieŜek , które

zostały poprowadzone przez najwaŜniejsze i najciekawsze miejsca Parku. Są to następujące

ścieŜki: przyrodnicza na Chełmowej Górze, „Huta Szklana - Święty KrzyŜ", „Stawy

Biskupie" w Bodzentynie, ścieŜka historyczna na Łysej Górze oraz przyrodniczo-historyczna

„Łysica". Pracownicy Świętokrzyskiego Parku Narodowego przygotowali bogatą ofertę

warsztatów skierowanych do dzieci i młodzieŜy szkolnej. Więcej informacji moŜna znaleźć

na stronie http://www.swietokrzyskipn.org.pl.

Szlaki piesze

W poznaniu najciekawszych miejsc Gór Świętokrzyskich pomogą kaŜdemu turyście szlaki

piesze. Oto szczególnie warte polecenia:

Szlak czerwony : Gołoszyce - Święty KrzyŜ - Święta Katarzyna - Masłów - Tumlin -

Miedziana Góra - Kuźniaki. Jest to szlak prowadzący głównym pasmem Gór

Świętokrzyskich, przebiegający przez najciekawsze miejsca regionu. Trasa interesująca ze

względu na walory przyrodnicze (wiedzie przez tereny Świętokrzyskiego Parku

Narodowego), kulturowe i krajobrazowe. Długość: 105 km.

Szlak niebieski : Chęciny - Kielce - Słowik - Daleszyce - Widełki - Łagów. Trasa ta prowadzi

pasmami Zgórskim, Posłowicko-Dymińskim, Daleszyckim i Orłowińskim, połoŜonymi po

południowej części regionu. NajwyŜsze wzniesienie na szlaku to Góra Stołowa (424 m

n.p.m.). Szlak częściowo przebiega przez obszar Cisowsko-Orłowińskigo Parku

Krajobrazowego. Długość: 69 km.

Szlak czarny : Nowa Słupia - Góra Chełmowa - Grzegorzewice - Kunin - Skoszyn - góra

Szczytniak. Trasa biegnie do rezerwatu na Górze Chełmowej (351 m n.p.m.). Szczególną

atrakcją przyrodniczą są występujące na Szczytniaku gołoborza. Długość: 16 km.

Szlak zielony : Łagów - Wał Małacentowski - Kobyla Góra - Nowa Słupia. Trasa prowadzi w

większości przez teren zalesiony; najwyŜszym wzniesieniem na szlaku jest Kobyla Góra (391

m n.p.m.). Długość: 15 km.

Informacje praktyczne

Informacja turystyczna

Planując wyjazd w Góry Świętokrzyskie, warto odwiedzić stronę portalu turystycznego

województwa świętokrzyskiego: http://www.swietokrzyskie.travel. Znajdziemy tu oferty bazy

noclegowej na terenie całego województwa, dane teleadresowe punktów gastronomicznych

oraz wiele innych praktycznych informacji. Strona zawiera opisy najciekawszych miejsc i

zabytków w regionie, jak równieŜ gotowe propozycje wycieczek tematycznych. Informacje

moŜna równieŜ zdobyć w Punkcie Informacji Turystycznej w Nowej Słupi (ul.

Świętokrzyska 18; tel.: +48 41 3177626).

Dojazd

Całe województwo oplecione jest gęstą siecią dróg krajowych i wojewódzkich. Do

większości miejsc na terenie Gór Świętokrzyskich dojechać moŜna autobusem PKS lub

środkami komunikacji prywatnej (patrz dane teleadresowe informacji komunikacyjnej w

sekcji „Kielce").

Noclegi

Centrum Edukacyjne , Wólka Milanowska; tel.: +48 41 3177502, tel./faks: 3177064,

http://www.centrumedukacyjne.wczasywpolsce.pl. Ośrodek oferuje jedynki, dwójki, trójki i

czwórki. Do dyspozycji gości takŜe sala konferencyjna, sale komputerowe, stołówka. Nocleg

ok. 40 zł.

Centrum Konferencyjno-Szkoleniowe „Gołoborze" , Rudki, ul. Górnicza 3; tel./faks:

+48 41 3177483, http://www.goloborze.noclegiw.pl. Jedynki i sale zbiorowe (równieŜ jako

dwójki). Dodatkowo bar, sauna, boiska sportowe, wypoŜyczalnia rowerów. Od 40 do 100 zł.

Informacji na temat noclegów w gospodarstwach agroturystycznych udzielają m.in.:

Świętokrzyska Federacja Agroturystyki i Turystyki Wiejskiej „Ziemia Świętokrzyska" ,

Kielce, al. IX Wieków Kielc 3; tel.: +48 41 3441873; Stowarzyszenie Agroturystyczne

Gminy Daleszyce „śeremie" , Daleszyce, ul. Chopina 25; tel.: +48 41 3072251,

http://www.agro.kie.pl ;

Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Łagów , Łagów, ul. Barska 21; tel.: +48 41 3074398,

3074383, http://www.lagow.agrowakacje.pl ; Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej „W

krainie latających czarownic" ; tel.: +48 41 3112264, 2722781,

http://www.czarownice.com.pl ;

Świętokrzyskie Towarzystwo Agroturystyki „Łysogóry" ; tel.: +48 41 3178185,

http://www.lysogory.agrowczasy.com.

Kielce

Wizytę w regionie świętokrzyskim warto rozpocząć od stolicy województwa - Kielc,

połoŜonych na skraju najstarszego masywu Gór Świętokrzyskich. Zlokalizowane w kotlinie,

otoczonej od strony północnej Pasmem Masłowskim (z najwyŜszym wzniesieniem -

Klonówką, 473 m n.p.m.), a od południa pasmami Posłowickim i Dymińskim (najwyŜszy

szczyt - góra Telegraf, 408 m n.p.m.). W granicach administracyjnych miasta znajdują się

takŜe Pasmo Kadzielniańskie, fragment Pasma Zgórskiego oraz zachodnia część Grzbietu

Szydłowskiego. Od strony północnej miasto sięga do zalesionego Pasma Dąbrowskiego.

Osada nad rzeką Silnicą powstała juŜ w XI w. i niemal do początku swojego istnienia aŜ do

XVIII w. była własnością biskupów krakowskich. Pierwotną osadę o charakterze targowym

załoŜono w miejscu, gdzie obecnie znajduje się kościół pw. św. Wojciecha; niegdyś stał tu

drewniany kościółek.

W 1364 r. Kielce otrzymały prawa miejskie, a ponad wiek później, w 1496 r. - herb z rąk

Fryderyka Jagiellończyka, kardynała i biskupa krakowskiego. Na godle znajduje się złota

korona na czerwonym tle, pod nią dwie, równieŜ złote, litery: CK - Civitas Kielcensis -

„Społeczność Kielc".

Legenda o powstaniu Kielc

Legenda wiąŜe powstanie Kielc z księciem Mieszkiem, synem Bolesława Chrobrego. OtóŜ

podczas polowania w gęstwinach Puszczy Świętokrzyskiej ksiąŜę w pogoni za zwierzyną

zgubił swych towarzyszy. Strudzony poszukiwaniem orszaku, zasnął na leśnej polanie i miał

sen, w którym został napadnięty przez zbójców. Udało mu się pokonać złoczyńców, jednak

walka mocno nadweręŜyła jego siły. Zmęczony potyczką i spragniony Mieszko skorzystał z

propozycji jednego z rannych rozbójników i wypił podany przez niego płyn. Napój jednak

okazał się tak gorzki, Ŝe zmusił księcia do gorączkowego poszukiwania wody, mogącej

złagodzić piekący ból. Wtedy Mieszko ujrzał wśród drzew jasną postać i rozpoznawszy w

niej św. Wojciecha, padł przed nim na kolana. Święty nakreślił na murawie pastorałem szlak,

z którego trysnęła czysta, źródlana woda. W tym momencie ksiąŜę obudził się i zobaczył w

pobliŜu strumień. Po wypiciu paru łyków oŜywczego płynu poczuł powracające siły. Zadął w

róg i w odpowiedzi usłyszał głosy swoich towarzyszy. OdjeŜdŜając z polany, ksiąŜę dostrzegł

leŜące w leśnej murawie olbrzymie kły, naleŜące prawdopodobnie do dzika. Uznawszy je za

znak Opatrzności, obwieścił swoim towarzyszom, Ŝe w tym miejscu wybuduje gród z

kościołem. Słowa dotrzymał - na polanie powstał modrzewiowy kościółek pw. św. Wojciecha

i osada, której na pamiątkę znalezienia ogromnych kłów nadano nazwę Kielce. Strumień

wody, dzięki któremu Mieszko odzyskał siły, nazwano Silnicą.

Dynamiczny rozwój miasta w XVI i XVII w. związany był z eksploatacją i przetwarzaniem

występujących w najbliŜszych okolicach rud miedzi, Ŝelaza i ołowiu. W tym czasie Kielce

otrzymały przywilej organizowania dwóch jarmarków rocznie, powstało wiele cechów

rzemieślniczych, wzniesiono ratusz oraz Pałac Biskupów Krakowskich. W czasie potopu

szwedzkiego miasto doznało duŜych zniszczeń, zamarł handel i znacznie spadło wydobycie

metali. W XVII w. Kielce podniosły się z upadku i wróciły do dawnej świetności - powstało

wtedy seminarium duchowne i szkoła średnia, a pod koniec wieku działalność rozpoczęły

nowe kopalnie i cegielnie. W 1795 r. w wyniku III rozbioru miasto dostało się w ręce

Austriaków, wchodząc w skład Galicji Zachodniej. W pięć lat później ogromny poŜar strawił

niemal wszystkie zabudowania w centrum miejscowości, jednak dość szybko zdołano je

odbudować. Początek XIX w. przynosi ponowny rozwój gospodarczy Kielc. W 1816 r. w

inicjatywy Stanisława Staszica utworzono pierwszą w Polsce szkołę techniczną - Szkołę

Akademiczno-Górniczą. Mimo to juŜ w połowie wieku w wyniku reformy administracyjnej

miasto zdegradowano do roli ośrodka powiatowego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.

Kielce stały się stolicą województwa kieleckiego, a w latach 30. jego tereny włączono do

obszaru Centralnego Okręgu Przemysłowego.

Z II wojny światowej Kielce wyszły ze znacznie zmniejszoną liczbą mieszkańców.

Powojenna historia miasta jest znaczona tragicznymi wydarzeniami (pogrom ludności

Ŝydowskiej w 1946 r. - tzw. pogrom kielecki), ale takŜe intensywnym rozwojem miasta -

powstały wtedy liczne nowe zakłady przemysłowe, osiedla i Politechnika Świętokrzyska. W

1999 r. Kielce ustanowiono stolicą województwa świętokrzyskiego; obecnie miasto

zamieszkuje ponad 200 tys. mieszkańców.

Warto zobaczyć

Jednym z najwaŜniejszych zabytków miasta jest barokowy

Pałac Biskupów Krakowskich , wybudowany w latach 1638-41 za sprawą biskupa Jakuba

Zadzika. Budowla powstała według projektu włoskiego architekta, Jana Trevano,

sprowadzonego do Polski przez króla Zygmunta III Wazę; jej głównym budowniczym był

równieŜ Włoch, Tomasz Poncino. Pałac zbudowany został na planie prostokąta, łączącego się

w naroŜach z 8-bocznymi wieŜami. Patrząc na fasadę główną, warto zwrócić uwagę na trzy

arkady, nad którymi znajdują się trzy duŜe weneckie okna, a w dachu - trzy lukarny.

Przypuszcza się, Ŝe zastosowana w układzie architektonicznym zasada trójdzielności została

zlecona przez fundatora, aby podkreślić jego niechęć do arian, nieuznających Trójcy Świętej.

Nad wejściem widnieją trzy herby: na środku „Orzeł" z epoki Wazów, z lewej „Korab" - herb

biskupa Zadzika, a z prawej „Trzy Korony" - herb Kapituły Krakowskiej. Od 1816 r. w

północnym skrzydle pałacu mieściła się Szkoła Akademiczno-Górnicza - pierwsza w kraju

wyŜsza uczelnia techniczna. Obecnie w budynku swoją siedzibę ma Muzeum Narodowe

(Pałac Biskupów Krakowskich, pl. Zamkowy 1. Kasa biletowa tel.: +48 41 3442318,

3444014, http://www.muzeumkielce.net ; czynne śr.-nd. 9.00-16.00, wt. 10.00-18.00; bilety:

normalny 10 zł, ulgowy 5 zł) - moŜna w nim oglądać m.in. zabytkowe wnętrza z XVII i

XVIII w. oraz zbiory dawnego oręŜa. Znajduje się tu takŜe galeria malarstwa polskiego z

okresu XVIII-XX w. Wśród zgromadzonych dzieł znajdują się obrazy m.in. Piotra

Michałowskiego, Juliusza Kossaka, Józefa Brandta, Józefa Chełmońskiego i Jacka

Malczewskiego. Od strony zachodniej pałacu znajduje się ogród w stylu włoskim, od

niedawna udostępniony dla zwiedzających.

Na wprost Pałacu Biskupów Krakowskich znajduje się

Bazylika Katedralna . Z miejscem jej lokalizacji związane są najstarsze dzieje miasta. Tutaj

w 1171 r. powstał romański kościół kolegiacki, ufundowany przez biskupa krakowskiego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: