21
JAN PAWEŁ II JAKO WZORZEC
OSOBOWY DLA WSPÓŁCZESNEJ
MŁODZIEŻY .
1. Wstęp.
Jan Paweł II jest jedną z najbardziej znanych osób na świecie . Miliony ludzi uczestniczy w spotkaniach z nim podczas odbywanych pielgrzymek. Miliardy widziały go na ekranie telewizora , na okładkach ilustrowanych magazynów , na znaczkach pocztowych , kolportowanych do najodleglejszych zakątków planety. Wielu słyszało jego mocny a zarazem ciepły i tajemniczy głos – głęboko przemyślało jego wypowiedzi , dotyczące wskazań sytuacji człowieka w współczesności. Ta postać w bieli , wsparta na pięknym pastorale, stała się symbolem dobra , największym autorytetem moralnym , głosem sumienia świata. Jan Paweł II często powtarza , że miarą każdego człowieka są owoce jego pracy [1]. Wypowiedź ta jest w pełni lustrzanym odbiciem sylwetki Karola Wojtyły. Posiada on na pewno osobowość wykraczającą poza zasięg dokonań zwykłych ludzi. Pracował w ciszy i samotności i do tego momentu był przypisany tylko jednej rzeczywistości w wymiarze wąskim , lokalnym , wymiarze jednego narodu. Nagle jednak okazuje się , że jego własna praca nad sobą , nad własnym doskonaleniem się , była pracą dla całego świata, dla wszystkich ludzi .W tym momencie stracił kontrolę nad skutkami swych dotychczasowych działań , zaczął żyć autonomicznym istnieniem symbolu.
W tym też momencie wszystkie wcześniejsze dokonania , wszystkie wydarzenia z życia nabrały innej treści , stały się jakby koralikami różańca. Świat nagle odkrył postać wspaniałą , pełną harmonii , wzór osobowy i ideał w postępowaniu. Ludzie masowo zaczęli interesować się i odkrywać poszczególne fakty z biografii. Natychmiast powstała cała masa książek i publikacji na ten temat.
Życie takich ludzi jak Karol Wojtyła staje się publiczną własnością , jest na różne sposoby interpretowane , dokonuje się analiz i syntez , jest pociechą dla biednych i skromnych , staje się publicznym autorytetem dla grup społecznych , także wzorem w życiu i wytyczną ukierunkowań dla ludzi młodych.
Od początku swego pontyfikatu Jan Paweł II szczególną bliskością otacza młodych. W szeregach papieskich wypowiedzi przebija się troska o młode pokolenie i oto by młodości nie zmarnować , by nadać jej odpowiedni kierunek i kształt. Trwałym elementem pontyfikatu są spotkania Jana Pawła II z młodzieżą całego świata. Zależy mu na nich szczególnie. Dlaczego ? . Być może , by młodzi doświadczyli miłości wypływającej od Chrystusa , po to aby sami mogli się nią obdarowywać i wszystkich dookoła , po to , aby wychować kształtujące się sumienia, sumienia wrażliwe , kontrolujące wzorowo funkcjonujące i rozwijające się osobowości , po to , aby ukazać im drogę prawdy , dobra i przebaczenia , którą trzeba kroczyć przez życie.
Można śmiało twierdzić , że postać Jana Pawła II jest wzorcem osobowym. Samo pojęcie wzoru osobowego bardzo często kojarzy się nam z takimi pojęciami jak : „bohater” , „przekład” , „model” ‘ . Nie należy go jednak z nimi utożsamiać. Różnica ta tkwi w tym , że wzór osobowy w większym stopniu implikuje wartościowanie , nosi znamiona pewnej doskonałości osoby oraz pobudza do naśladowania. Porównując to określenie wzoru osobowego z postacią Jana Pawła II dostrzegamy urealnienie owego pojęcia w osobie Papieża.
Każdy wzór osobowy jest też zjawiskiem o charakterze społecznym , tzn. zawsze występującym w relacji do kogoś. Być uznanym za autorytet to być kimś , z czyim zdaniem lub postępowaniem ktoś inny się liczy. Należy też tutaj zaznaczyć , że wzór osobowy zawsze staje przed człowiekiem jako osoba respektująca jego wolność i wolny wybór.
Człowiek będący wzorem osobowym posiada dojrzałą osobowość, czyli normę psychiczną i wypełnia pozytywnie wszystkie warunkujące ją kryteria , ale zarazem normę tę przewyższa , pociągając innych swoim przykładem oraz niejako zmuszając do opowiedzenia się wobec niej.
Naśladowanie to cecha różnicująca wzór osobowy od ideału osobowego. Do ideału się dąży , wzór natomiast się naśladuje. Ideał posiada pewne pożądane przymioty , wzór je zaś uosabia. Ideał jest bardziej powiązany z pojęciami wartości i ideami , wzór osobowy przeciwnie , dotyczy konkretnej osoby i konkretnego jej życia w którym te wartości się ujawniają , są reprezentowane i w nich żyją.
Wzór osobowy nie zakłada stanu absolutnej doskonałości , nie może być tylko teoretycznym zbiorem idealnych cech , szczegółowych norm czy zasad postępowania człowieka , lecz zawiera w sobie przede wszystkim wymiar „bycia sobą” i ukazuje go wśród różnych sytuacji i uwarunkowań .
Obok posiadania wymiaru osobowego i reprezentowania sobą określonych wartości , wzór osobowy ma również wymiar społeczny i kulturowy. Jest ściśle powiązany ze społecznością w której dojrzewał , z systemem uznawanych przez nią wartości .Wzór osobowy może niejako pokonać czas i przestrzeń i być wiecznie żywy w tym sensie , że pamięć o nim przenoszona z pokolenia na pokolenie nadal uaktualnia tą osobę [2].
Reasumując , wzorem osobowym jest realna osoba , która przez swoją osobową doskonałość wzbudza w innych , będących z nią w interpersonalnej komunikacji , osobisty pociąg do naśladowania jej oraz identyfikacji z przeżywanymi i urzeczywistnianymi przez nią wyższymi duchowo - moralnymi wartościami. Takie rozumienie wzoru osobowego w tej pracy zostanie przyjęte za obowiązujące i będzie się przeplatać jako zasadniczy punkt odniesienia.
Pojawia się jednak pytanie , jaki jest odbiór wśród ludzi młodych tego wzorca osobowego ?. Jak zapatrują się młodzi na słowo głoszone przez Papieża jak je interpretują , z czym się identyfikują a z czym nie , kim jest w ich własnym odczuciu ten , wielki Polak , czy stanowi odwoławczą prawdę i odnośnik do codziennego postępowania i decyzji podejmowanych w codziennym życiu ?.
Istnieje mnogość wzorców osobowych w dzisiejszym święcie. Są nimi idole muzyki rockowej , aktorzy filmowi , sportowcy , politycy . Młodzi interesują się nimi w mniejszym bądź większym stopniu. Postać Papieża jest w większości przypadków przeciwieństwem tych autorytetów. Czy tak naprawdę w dzisiejszych czasach pełnych rozchwiania wartości , fałszowania prawdy o człowieku , zdoła się przebić głos nawrócenia . Czy młodzież tak naprawdę korzysta z postaci Ojca Świętego w sensie tym , że jest on dla niej wzorem do naśladowania ? – to jedne z wielu pytań na które ma za zadanie odpowiedzieć niniejsza praca. Czy synteza otrzymanych wyników okaże się być jednobrzmiącym wnioskiem , że postać Jana Pawła II to wzorzec osobowy i autorytet do którego odwołuje się w swych codziennych decyzjach życiowych i postępowaniu współczesna młodzież polska.
Znaczenie wzoru osobowego w oddziaływaniu wychowawczym i rozwoju człowieka.
1.1 Pojęcie wzoru osobowego.
Problem wzoru osobowego , ideału osobowego , autorytetu czy osobowości dojrzałej wielokrotnie był analizowany. Dotyczył on zarówno pojedynczego człowieka , jak i osób żyjących we wspólnocie i w społeczeństwie wobec których wzory osobowe stanowiły punkt odniesienia i drogowskaz , by życie czynić bardziej dojrzałe , lepsze a przez to wartościowsze . Obecnie , kiedy stwierdza się przyspieszony rozwój osobowości , zmianę mentalności i pozycji społecznej u dzieci i młodzieży , jak też i u osób dojrzałych i starszych problem staje się szczególnie aktualny[3]. Trzeba więc nie tylko umieć dostrzec wzór osobowy i naśladować go , ale również stawać się tym wzorem . Wzór osobowy umiejscawia się w pewnym sensie w relacji do wszystkich kategorii ludzi , niezależnie od wieku , funkcji spełnianej w społeczeństwie , miejsca zamieszkania i epoki.
Pojęcie wzoru osobowego jest spokrewnione z takimi pojęciami jak : „bohater” , „przykład” , „model”, czy „stereotyp”[4] . Nie należy go jednak z tym utożsamiać . Podobnie nie jest on tożsamy z pojęciami „autorytet” , „ideał osobowy” i „osobowość dojrzała” . Różnica między pierwszą grupą pojęć a wzorem osobowym tkwi w tym , że ten ostatni w większym stopniu implikuje wartościowanie , nosi znamiona pewnej doskonałości osoby oraz pobudza do naśladowania[5] . Wobec drugiego zaś rzędu pojęć wzór osobowy , będący zarówno „autorytetem” , „ideałem osobowym” i posiadając „osobowość dojrzałą” do nich się nie ogranicza , lecz je przekracza.
Każdy wzór osobowy jest , podobnie jak autorytet , zjawiskiem o charakterze społecznym , tzn. zawsze występuje w relacji do kogoś . Być uznanym za autorytet , to być kimś , z czyim zdaniem , czy postępowaniem ktoś inny się liczy.[6] Podstawowa różnica dotyczy wymiaru wolności . Autorytet można komuś narzucić siłą np. autorytet władzy , wzór osobowy zaś staje zawsze przed człowiekiem jako osoba respektująca jego wolny wybór.
Człowiek , będący wzorem osobowym , posiada dojrzałą osobowość, czyli normę psychiczną i wypełnia pozytywnie wszystkie warunkujące ją kryteria , ale zarazem tę normę przewyższa , pociągając innych swoim przykładem , oraz niejako zmuszając do opowiedzenia się wobec niej.
Naśladowanie to cecha różnicująca wzór osobowy od ideału osobowego. Do ideału się dąży , wzór natomiast się naśladuje . Ideał posiada pewne pożądane przymioty , wzór je zaś uosabia .[7] Ideał jest bardziej powiązany z pojęciami wartości i ideami , wzór osobowy przeciwnie , dotyczy konkretnej osoby i konkretnego jej życia , w którym te wartości się ujawniają , są respektowane i w nich żyją.
Zdaniem J.Ryłko „ wzór osobowy nie zakłada stanu absolutnej doskonałości , nie może być tylko teoretycznym zbiorem idealnych cech , szczegółowych norm czy zasad postępowania człowieka , lecz zawiera w sobie przede wszystkim wymiar „bycia sobą” i ukazuje go wśród różnych sytuacji i uwarunkowań”. [8]
Obok posiadania wymiaru osobowego i reprezentowania sobą określonych wartości wzór osobowy ma również wymiar społeczny i
kulturowy. Jest ściśle powiązany zarówno ze społecznością , w której dojrzewał , z systemem uznawanych przez nią wartości , wytworzonych stosunków międzyludzkich oraz relacji społecznych , ekonomicznych , politycznych , jak również z tą społecznością , która poprzez relację wobec siebie formuje i niejako współtworzy nawet po swojej śmierci.
Wzory osobowe stanowią najczęściej realnie żyjące osoby w określonym czasie i przestrzeni. Mogą one ten czas i przestrzeń przekraczać , zawsze jednak dotyczy to osoby . Ten personalny wymiar stanowi cechę pierwszorzędną omawianego wzoru.
Istnieje pewne niebezpieczeństwo związane z pojawieniem się we współczesnej kulturze „autorytetów bezosobowych” , które poprzez „ ukrytą indoktrynację motywowaną głównie względami komercyjnymi , obniżają krytycyzm , propagują konsumpcyjną filozofię życia , kreują „niepotrzebne” potrzeby , a czasem wręcz postawy nihilistyczne”[9]. Tymczasem współczesny człowiek posiada zapotrzebowanie na prawdziwe autorytety moralne , którymi są wzory osobowe.
1.1 Psychologiczne rozumienie wzoru osobowego .
Psychologia i pedagogika to dwie główne dyscypliny , które czynią proces wychowawczy i rozwój osobowy , z którymi ściśle wiąże się istnienie i oddziaływanie wzorów osobowych , jednym z najważniejszych przedmiotów swojej refleksji naukowej.[10]
W badaniach psychologicznych wzory osobowe nie stanowią przedmiotu zasadniczego. Pojawiają się jako problem drugorzędny. Ich występowanie można dostrzec przy refleksji dotyczącej osobowości dojrzałej , podczas
analizowania wzajemnych relacji między wartością i wartościowaniem , przy omawianiu psychologicznych mechanizmów wychowania , mechanizmów obronnych i psychologicznych nacisków społecznych oraz na terenie psychologii rozwojowej.
Nie można analizować pojęcia wzorca osobowego bez odwołania się do pojęcia „dojrzała osobowość”. Pojęcie to może być rozumowane dwojako : w znaczeniu statycznym , gdzie używane jest na określenie idealnego wzorca oraz w znaczeniu dynamicznym rozumianym jako proces zmian wspomagających rozwój osobowości .[11] W pierwszym , interesującym nas znaczeniu psychologia podejmująca problem osobowości dojrzałej , służy wprost określaniu , a przez to propagowaniu idealnego wzorca , jakim człowiek powinien się stawać i do jakiego powinien dążyć.
Kryteria dojrzałej osobowości wynikają z danej teorii osobowości , a ustalane są w toku procesu poradnictwa psychologicznego i na podstawie badań empirycznych.[12] Niezależnie jednak od różnorodności teorii osobowości i powiązanych z nimi różnych koncepcji dojrzałej osobowości , podawane w nich kryteria przyczyniają się do propagowania a nawet kreowania wzorców osobowych. Przy współudziale wolnego wyboru wzorce te mogą przekształcić się we wzory osobowe.
Dojrzała osobowość jest ściśle powiązana z postawami i wartościami. Konkretyzacja poszczególnych wartości w określonych dobrach , których nosicielami są wzory osobowe , skłania do zajmowania odpowiednich postaw. Wzór osobowy staje się nosicielem wartości . Im większa z nim więź i więcej pozytywnych relacji jest w jego stronę , tym większa pewność , że wartość zostanie przyjęta i stanie się ważna ze względu na nią samą. [13] Wzór osobowy oddziałuje na postawę , będącą niejako przedmiotem jego oddziaływań. Relacja ta jest związana w sposób negatywny lub pozytywny ze wszystkimi komponentami składającymi się na postawę. Wpływ wzoru osobowego jest widoczny szczególnie w kształtowaniu się postaw religijnych i ma swoje szerokie uwarunkowanie środowiskowe. Tutaj wpływ na postawę człowieka wywiera nie tylko jakaś konkretna osoba ale najbliższe otoczenie : rodzina , środowisko rówieśnicze , a także świadectwo osób znaczących dla danej jednostki ludzkiej.
Wzory osobowe są narzędziami wychowawczymi. Jako sygnały wychowawcze wyrażające się np. w stawaniu świadomie lub nieświadomie przez wychowawcę siebie samego lub innej osoby za wzór , sprawiają uruchomienie mechanizmów wychowania. Pierwszym z nich , mocno charakterystycznym dla oddziaływania wychowawczego przez wzory jest tzw. impriting , czyli „reakcja piętna” czy też „tworzenie pierwowzorów”. [14] Mechanizm ten , wykryty najpierw u zwierząt , a później u człowieka , służy jako przykład bardzo wczesnego oddziaływania wzoru na dziecko. W okresie tym istnieje jeszcze kilka mechanizmów , jednak rozważając kategorię młodzieży skupmy się na mechanizmach istniejących i ujawniających się w tym okresie życia człowieka. Właśnie wtedy pojawia się w rozwoju funkcja symboliczna , która rozpoczyna u człowieka młodego podobny do naśladownictwa mechanizm transmisji , który nazywany bywa modelowaniem , a skutkiem którego jest przejęcie zachowań stanowiących symboliczne równoważniki zachowania modelu . Wzór osobowy , stawiany jako model , może oddziaływać poprzez swoje pro społeczne i altruistyczne zachowanie. To z kolei wpływa na zahamowanie niepożądanego rozwoju osobowego człowieka młodego i ukierunkowanie go na czynności i zachowania twórcze , które również zależą od nawiązania pozytywnej relacji uczuciowej z modelem.[15]
Innym mechanizmem wychowawczym , w którym zauważa się oddziaływanie wzoru jest identyfikacja. Jest to najczęściej tendencja podświadoma lub nie do końca uświadamiana do „bycia takim samym” jak ktoś, kto jest przedmiotem pozytywnych uczuć o dużym nasileniu , ideałem , wzorem postępowania . Nie jest ona mechanicznym naśladowaniem zewnętrznych zachowań innej osoby ( wzoru) , lecz do jej istoty należy włączenie do własnej osobowości jej cech nadając im swój własny i nowy charakter.[16] Wzory te mogą być zarówno realne jak i fikcyjne np. bohaterowie literaccy , filmowi lub telewizyjni. Bardzo ciekawe wydaje się stwierdzenie , iż identyfikacja przebiega nie tylko na zasadzie mniejszych lub większych podobieństw , ale również na zasadzie dysonansu poznawczo-motywacyjnego, który istnieje między realnym obrazem siebie ( kim jestem) a idealnym (kim chciałbym być) . W tym przypadku nawet cechy kontrastowe , mogą być jej podstawą , gdyż jednostka w procesie upodobnienia się do wzoru osobowego dąży do wyrównania lub skompensowania swoich braków , czy też aktywizuje silnie sferę swoich marzeń na płaszczyźnie wyobraźni .[17]
Zjawisko identyfikacji może przybierać różne postacie. Może to być identyfikacja z osobą znaczącą np. z aktorem , bohaterem filmowym , politykiem , osobą znaczącą , itp. Najczęściej dotyczy ona jednej lub zespołu cech , występujących u osoby znaczącej.
Identyfikacja może występować w przypadku osoby utraconej , będąca wtedy rekonstrukcją tego obiektu i jego cech . Występuje ona u dzieci odrzuconych przez rodziców. Przyjmują wtedy one skalę wartości utraconych rodziców i zachowują się tak jak wcześniej życzyli sobie tego ich rodzice.
Identyfikacja może również zaistnieć w przypadku osoby agresora. Jest to specyficzna odmiana identyfikacji budowana na unikaniu kary i zakazach. Jest to korzenie takich zachowań jakie wymaga osoba karząca. Jest ona oparta na karze i strachu a nie na miłości , która respektuje wolność.[18]
Psychologia bada również okresy wpływu poszczególnych wzorów osobowych zachodzące podczas rozwoju człowieka. Wzory osobowe zaznaczają swój wpływ już od najmłodszych lat. Wiek młodzieńczy cechuje oddziaływanie wzorów takich jak aktorzy , sportowcy , politycy , itd. [19] Bardzo interesujące dla omawianego wpływu wzorów osobowych są wyniki badań Cz.Cekiery nad subkulturami młodzieży. Okazuje się ,że u podnóża patologii leży m.in. kryzys wzorców osobowych .Młodzież będąca w subkulturach neguje istniejące wzorce osobowe jako bunt przeciwko temu co zastałe. Stanowią oni negatywny przykład skutków , do jakich doprowadzić może brak właściwych wzorów osobowych w rozwoju osobowym człowieka . [20]
1.2 Pedagogiczne znaczenie wzoru osobowego.
W pedagogicznym ujęciu wzorów osobowych należy szukać w powiązaniu z celami kształcenia i wychowania oraz z osobami , które stają się nośnikami wiedzy i wartości , jak też inicjatorami wyzwalania u wychowanków pozytywnych reakcji . Pedagogika przez wzór osobowy rozumie istniejące dawniej lub obecnie osoby lub ich wizerunki literackie , filmowe , telewizyjne i inne wyzwalające naśladownictwo.[21] Szerszą definicję wzoru osobowego podaje W. Okoń . Stwierdza on , że jest to „ w ogólnym znaczeniu opis lub wyobrażenie jakiejś osoby , której cechy bądź czyny uważa się za godne naśladowania ; może być to konkretna osoba historyczna lub żyjąca współcześnie , bądź postać fikcyjna , np. wzięta z literatury , filmu , widowiska, czy też zestaw właściwości człowieka lub norm postępowania składających się na wzór idealny pod jakimś względem .[22]
Autor przypisuje wzorowi funkcję regulacyjną , której jednak przyznaje niewielki zakres oddziaływania. Łączy go również z mechanizmem modelowania , będącego przyswajaniem tych wartości i wzorów zachowań , które wiążą młodych ludzi z historią , współczesnością i przyszłością własnego kraju i narodu .[23]W definicji tej zarysowują się jakby dwa wymiary w świetle których ujmować można wzory osobowe. Pierwszy , dotyczy zestawu właściwości i norm postępowania człowieka , składających się na powstanie idealnego wzoru , do osiągnięcia którego należy zmierzać. Drugi odnosi się do konkretnych osób istniejących realnie w historii lub współcześnie , jak też do postaci wymyślonych , których cechy lub czyny uważa się za godne naśladowania. Pierwszy - w sposób szczególny dotyka problemu kształcenia i wychowania , drugi - zaś zadań środowisk wychowawczych.
W pedagogice idealny wzór osoby sprowadzany bywa do ideału wychowawczego , który oznacza przełożenie określonych celów kształcenia i wychowania na całościową wizję osobowości .[24] Jest to ściśle powiązane ze światem wartości , które są podstawą poszczególnych ideałów wychowawczych. W pedagogice przyjmuje się tutaj obiektywizm aksjologiczny, zaś w ujęciu chrześcijańskiego wychowania aksjologię chrześcijańską.
1.3. Chrześcijańskie ujęcie wzoru osobowego .
Badaniem wzorów osobowych zajmują się te dziedziny , które w swej refleksji podejmują problem osoby oraz wielorakich oddziaływań osób na siebie. W ostatnich latach ze względu na kryzys autorytetu osobowego , którego miejsce zajmują autorytety bezosobowe , lansowane przez mas media , zwłaszcza telewizję , magię muzyki pop , narzucający określony sposób
myślenia i wartościowania oraz specyficzny styl życia, problem badań nad istnieniem , rodzajem i oddziaływaniem wzorców osobowych rozwijających a nie zubożających osobowość człowieka , wydaje się szczególnym znakiem czasu i potrzebą chwili obecnej. [25] Istnieje biblijne zakorzenienie wzorów osobowych rzutujące w bezpośredni sposób na kreację chrześcijańskiego wzoru osobowego. Pismo Święte uznaje się za wyjątkową kopalnię wzorów osobowych.[26] To one pouczają , przekonują i napominają , pociągając reprezentowanymi przez siebie wartościami i skłaniając do ich osiągania.
Natchnieni pisarze w dwojaki sposób zapoznają czytelnika z wzorami osobowymi. Odbywa się to w sposób bezpośredni i pośredni. Bezpośrednie przedstawienie wzorów osobowych występuje wtedy , gdy Pismo Święte wprost wskazuje na poszczególne postacie , przedstawiając je jako wzory godne do naśladowania. Pośredni sposób dotyczy zaś sytuacji , kiedy choć danej postaci nie charakteryzuje się , oceniając jej życie i wskazując na jej cnoty godne naśladowania , to jednak samo jej życie i działalność , które są opisane w Biblii , umieszczają ją w szeregu osób , określonych mianem wzoru osobowego.[27]
Teologia moralna ukazuje wyższość pozytywnych oddziaływań wzorów osobowych na zachowanie moralne człowieka nad normami moralnymi i to nie tylko wyrażonymi w formie abstrakcyjnej i ogólnej , ale nawet w formie zachęty i upomnienia. Większa jest również ich siła motywacyjna , niezbędna dla osobowego i moralnego rozwoju .[28] Wywierając wpływ na człowieka przed podjęciem realizacji działania , wzory inspirują do dokonania właściwych wyborów oraz rodzą wewnętrzny i zewnętrzny entuzjazm.
Bardzo ważnym osiągnięciem teologii moralnej , jest dokonanie systematyzacji wzorów osobowych. W świetle badań omawianej dyscypliny , grupę wzorów ogólnoludzkich należy podzielić na wzory :
- empiryczne , powstające spontanicznie i będące odzwierciedleniem
faktycznego stanu relacji i życia we wspólnocie oraz społeczeństwie ;
- wzory etyczne , które są efektem stanowienia oraz konkretyzacją
najwyższych osiągnięć człowieczeństwa ;
- wzory idealne , które są jakby odbiciem doskonałości absolutnej i mogą
dotyczyć również orientacji poza chrześcijańskich .[29]
W chrześcijańskiej koncepcji wzoru osobowego teologia moralna odwołuje się do osoby najdoskonalszej , którą jest Jezus Chrystus. Akcentuje takie cechy Jezusa , jak podobieństwo do Ojca , Jego pełna odpowiedź Bogu , jego związek z kulturą ludzką i z realiami życia , Jego otwartość na rozwój i zmianę.[30] Jezus jest także podstawą , na której opierają się inne wzorce osobowe , szczególnie święci.
Chrześcijańska koncepcja wychowania podkreśla znaczenie wartości obiektywnych w tworzeniu ideału wychowawczego. W procesie wychowania według L. Jeleńskiej , dostarczanie wychowankowi odpowiednich wartości należy do zadań zasadniczych.[31] Podawanie wzoru jest działaniem pierwszoplanowym w procesie wychowania a efektem jest dążenia do osobowości doskonałej , w tym przypadku chrześcijańskiej osobowości doskonałej , którą cechuje : „otwartość na prawdę , wartości idealne (życiowe , społeczne i duchowe) , wszelkie dobro , piękno przyrody i sztuki , głębię bytu - religię (sacrum).[32] Idealna osobowość odnosi się zarówno do świętości , jak i do pełni bytu (pełni formy osobowego istnienia , prawdy i piękna osoby), a jako wzór stawia się Jezusa Chrystusa , do którego winien każdy człowiek dążyć.
1.4. Funkcjonowanie wzoru osobowego w rozwoju człowieka.
Współczesna pedagogika opiera swe zapatrywania , dotyczące rozwoju wychowawczego człowieka , na trójczynnikowej teorii rozwoju :
1/ wewnętrzne (geniczne) , obejmujące dziedziczność biologiczną i wrodzoność pewnych cech nabytych ; 2/zewnętrzne (środowiskowe) , stanowiące wszelkie wpływy zewnętrzne środowiska - tak celowe jak i niezamierzone ;
3/ osobowościowe ( duchowe) , składające się na duchowość człowieka , cechującą się rozumnością , zdolnością do wartościowania i oceniania przeżyć, wolnością , twórczością oraz otwartością na głębię metafizyczną .[33]
Ze wskazanych czynników druga grupa , dotycząca wpływu środowisk wychowawczych na rozwój osobowościowy człowieka , jest głównym miejscem oddziaływań wzorów osobowych. Wśród tych środowisk największą rolę odgrywają rodzina i szkoła.
W środowisku rodzinnym , najbardziej naturalnym i pierwotnym , wyjątkowy wpływ na wychowanie człowieka wywierają wzory osobowe , jakimi są matka i ojciec. Uznanie ich za wzory osobowe jest jednym z czynników identyfikacji z rodzicami . Dziecko ceni w sobie te ideały i wartości, które reprezentują sobą rodzice , podziwia ich mądrość życiową , postawę wobec innych ludzi , ich charakter , sposób postępowania w pewnych sytuacjach. Dzieci oczekują do rodziców stałego zestawu wartości ,
które umożliwiłyby im kierowanie swoim zachowaniem oraz życie w harmonii z innymi osobami.
Bardzo cenne jest też stwierdzenie konieczności połączenia uznania wartości z
ich przeżywaniem , a to z kolei ma się objawiać w dobrym przykładzie widocznym u rodziców na co dzień. Wzór osobowy jaki oni stanowią jest nie tylko doświadczalny w dzieciństwie i w okresie młodzieńczym , ale również
„kopiowany” przez dziecko w dalekiej przyszłości. Brak właściwych postaw rodziców , w stosunku do dziecka , wywołuje w jego osobowości zaburzenia , które objawiają się agresywnością , kłótliwością , nieposłuszeństwem , brakiem skoncentrowania , trudnością wchodzenia w relację z innymi .[34]
Rodzina jest więc zasadniczym środowiskiem wychowawczym. Sukces dokonującego się w niej procesu wychowania zależy w dużej mierze od samych rodziców , którzy winni stawać się prawdziwymi wzorami osobowymi.
Innym środowiskiem w którym uwidacznia się szczególny wpływ wzorów osobowych jest szkoła z nauczycielem. Nauczyciel jako ktoś „obcy” jako wzór powinien być ...
justi1986