SASANKA ZWYCZAJNA.doc

SASANKA ZWYCZAJNA       Anemone pulsatilla

Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis (L.) Mill.

(rodzina: jaskrowate Ranunculaceae)

Łacińska nazwa sasanki - Pulsatilla - pochodzi od łacińskiego pulso, co oznacza "uderzam, pukam, dzwonię" i odnosi się do dzwonkowatego kształtu kwiatów. Charakterystyczny ich kształt, liście silnie podzielone na wąskie łatki oraz pokrywające całą roślinę białawe włoski czynią z sasanki roślinę łatwo rozpoznawalną. To z kolei przekłada się na jej popularność i sympatię. Bo jak tu nie lubić takich kudłatych kwiatków?

Pokrój
Sasanka to naprawdę bardzo charakterystyczna roślina - cała pokryta długimi, białymi włosami. Jej pędy osiągają wysokość 10-20 cm, a podczas owocowania wydłużają się do 35 cm. Liście odziomkowe są pierzastosieczne o długich, wąskich odcinkach. Oprócz nich sasanka ma trzy siedzące liście łodygowe w okółku, także podzielone na równowąskie łatki. Liście te, pełniące funkcję przysadek, są u dołu zrośnięte.
Podziemnym (i zimującym) organem jest silne kłącze.

Kwiaty
Młode pączki pokryte są gęstymi włoskami, co chroni je przed przemarznięciem podczas niskich, wiosennych temperatur. Dzwonkowate kwiaty są osadzone pojedynczo, mają długość 3-4 cm i zawsze są zwieszone. Niezróżnicowany okwiat składa się z sześciu, zwykle szarofioletowych listków, o nieco odgiętych szczytach. Wewnątrz kryje się wiele słupków i pręcików. Kwitnie od kwietnia do maja, a czasem nawet do czerwca.
Sasanka to roślina pyłkodajna - produkująca ogromne ilości pyłku. Jej kwiaty - zaliczane do tzw. kwiatów pszczelich - są tak zbudowane, żeby ułatwić owadowi lądowanie i utrzymanie się na ich powierzchni.

Owoce
Owocem sasanki jest niełupka opatrzona aparatem lotnym - długą pierzastą ością, powstałą z przekształconej szyjki słupka. Taka budowa owocu to przystosowanie do anemochorii - rozsiewania owoców przez wiatr. Dodatkowym przystosowaniem do niej jest wydłużenie pędu po przekwitnieniu, które pozwala wyżej wynieść i w efekcie dalej rozprzestrzenić nasiona. Ponieważ w sasankowym kwiecie jest wiele słupków, a z każdego z nich powstaje niełupka, więc w efekcie mamy do czynienia z owocem zbiorowym - wieloniełupką (czyli zbiorem pojedynczych owocków).

Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe
W obrębie gatunku Pulsatilla pratensis wydziela się dwa podgatunki:

·         P. p. ssp. pratensis - kwiaty pokryte są długimi, błyszczącymi włosami, a wnętrze kwiatu jest jasnofioletowe. Liście łodygowe podzielone są na 3 odcinki, a każdy z nich na liczne łatki;

·         P. p. ssp. nigricans - kwiaty pokryte są włoskami krótszymi, które nie lśnią. Wnętrze kwiatu jest ciemne, a liście łodygowe podzielone są na niezbyt liczne łatki.

Pierwszy z tych podgatunków jest częstszy na północnym-wschodzie polskiego niżu, drugi na południowym-zachodzie. Częste są także formy przejściowe między tymi podgatunkami, a także mieszańce z innymi gatunkami sasanek - Pulsatilla patens, P. vernalis i P. vulgaris.

Zasięg i siedlisko
Sasankę łąkową spotkamy niemal w całej Europie - z wyjątkiem jej zachodniej części. Swoim zasięgiem obejmuje tereny po Skandynawię na północy, Syberię na wschodzie i Półwysep Bałkański na południu.
W Polsce jest to gatunek bardzo rozproszony na niżu, w wielu okolicach dziś już bardzo rzadki. Rośnie tu na suchych murawach, świetlistych, suchych zboczach, na słonecznych skrajach lasów i zarośli. Podobnie jak inne sasanki, również sasanka łąkowa jest u nas objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Zastosowanie
We wszystkich sasankowych organach znajduje się trująca i drażniąca protoanemonina o ostrym zapachu i smaku. Traci ona jednak swoje właściwości w trakcie suszenia. Poza tym znajdują się tu saponiny, garbniki, żywice i niewielkie ilości toksycznego białka.
Niegdyś w lecznictwie stosowane były liście, kłącza i całe ziele sasanki. Teraz jest to surowiec wykorzystywany tylko w homeopatii.