CHEMIA ORGANICZNA – REAKCJE
1.ALKANY
· Otrzymywanie
Hydrogenacja alkenów:
redukcja halogenków alkilów – hydroliza odczynnika Grignarda:
np.:
Redukcja halogenków alkilu metalem w środowisku kwaśnym:
RX + Zn + H+ ==> RH + Zn2+ + X-
Np.:
reakcja halogenków alkilu ze związkami metaloorganicznymi:
· Reakcje alkanów:
Halogenowanie
Reaktywność X2 Cl2>Br2
Reaktywność protonów: 30>20>10>H3C-H
Przykład:
alkany ulegają również spalaniu, a za pomocą pirolizy można skrócić ich łańcuchy, otrzymać wodór i alkeny.
2. Alkeny
· Otrzymywanie:
Reaktywność alkoholi i halogenków w reakcji eliminacji: 30>20>10
Dehydrohalogenacja halogenków alkilu:
Dehydratacja alkoholi:
więcej mniej
Dehalogenacja wicynalnych dihalogenopochodnych:
redukcja alkinów:
trwałość karbokationów:
30>20>10>CH3+
przegrupowują się w trwalsze
· reakcje alkenów:
addycja wodoru:
addycja halogenu:
addycja halogenowodoru
addycja kwasu siarkowego:
addycja wody:
tworzenie halogenohydryn:
dimeryzacja:
alkilowanie:
oksyrtęciowanie połączone z odrtęciowaniem:
Borowodorowanie połączone z utlenianiem:
Addycja wolnych rodników:
hydroksylowanie – tworzenie dioli wicynalnych:
reakcje podstawienia:
halogenowanie – substytucja w pozycji allilowej:
Ozonoliza:
3. Alkiny
· otrzymywanie:
dehydrohalogenacja dihalogenoalkanów:
reakcje acetylenków sodowych z pierwszorzędowymi halogenkami alkilów:
dehalogenacja tetraholegnoalkanów:
· reakcje:
Addycja wodoru:
Addycja halogenów:
addycja halogenowodorów:
Addycja wody:
powstawanie acetylenków metali ciężkich:
powstawanie acetylenków metali alkalicznych:
reakcje cyklopropanu:
Benzen
Nitrowanie:
sulfonowanie:
Halogenowanie:
alkilowanie metodą Friedla – Craftsa:
acylowanie metodą Friedla – Craftsa:
protonowanie:
a). Desulfonowanie:
b). Wymiana protonu:
Talowanie:
Nitrozowanie:
sprzęganie z solami diazoniowymi:
Redukcja Clemmensena lub Wolffa – Kiżnera:
wpływ skierowujący:
podstawniki aktywujące, kierujące w pozycje orto i para:
silnie aktywujące:
-NH2 (-NHR, -NR2), -OH
średnio aktywujące:
-OCH3 (-OC2H5 itd.), -NHCOCH3
słabo aktywujące:
-C6H5, -CH3 (-C2H5 itd.)
dezaktywujące, kierujące w pozycję meta:
-NO2, -N(CH3)+, -CN, -COOH (-COOR), -SO3H, -CHO, -COR,
dezaktywujące, kierujące w pozycję orto i para:
-F, -Cl, -Br, -I
ksyleny:
o – ksylen m – ksylen p – ksylen
Halogenki:
Wymiana –OH na –X
halogenowanie węglowodorów
addycja halogenowodorów do alkenów,
addycja halogenów do alkenów i alkinów
wymiana halogenu:
RX + I- è RI + X-
· Reakcje:
Substytucja nukleofilowa:
R:X + :Z è R:Z + :X-
Produkt
R:X + OH- è R:OH + :X-
Alkohol
R:X + H2O è ROH
R:X + :OR’- => R:OR’
Eter – synteza Williamsona
R:X + -:C≡CR’ => R:C≡CR’
Alkin
R:X + R’-M => R:R’
ALKAN (SPRZĘGANIE)
R:X + :I- => R:I
Jodek alkilu
R:X + :CN- => R:CN
Nitryl
R:X + R’COO:- => R’COOR
Ester
R:X + NH3 => R:NH2
Amina pierwszorzędowa
R:X + :NH2R => R:NHR’
Amina drugorzędowa
R:X + NHR’R“ => R:NR’R“
Amina trzeciorzędowa
R:X + :P(C6H5)3+X- => [R:P(C6H5)3]+X-
Sól fosfoniowa
R:X + SH- => R:SH
Tiol (tioalkohol)
R:X + :SR’ => R:SR’
Sulfid (tioeter)
R:X + [CH3(COOC2H5)2]- => RCH3(COOC2H5)2
gabi107