Humanae_vitae.pdf

ENCYKLIKA PAPIE

A PAWŁA VI

O ZASADACH MORALNYCH W DZIEDZINIE

PRZEKAZYWANIA

YCIA LUDZKIEGO

Do Czcigodnych Braci Patriarchów, Arcybiskupów, Biskupów

oraz innych Ordynariuszów, zachowuj

cych pokój i wspólnot

ze Stolic

Apostolsk

, do Duchowie

stwa i Wiernych

wiata

katolickiego, jak równie

do wszystkich Ludzi dobrej woli.

Czcigodni Bracia i drodzy Synowie!

Pozdrowienie i Apostolskie Błogosławie

stwo.

Przekazywanie

ycia *

1. Bardzo doniosły obowi

zek przekazywania

ycia ludzkiego, dzi

ki któremu mał

onkowie staj

wolnymi i odpowiedzialnymi współpracownikami Boga-Stwórcy, napełnia ich zawsze wielk

rado

z któr

jednak id

niekiedy w parze niemałe trudno

ci i kłopoty. Je

eli w ka

dej epoce pełnienie tego

obowi

zku stawiało przed sumieniem mał

onków trudne problemy, to współczesny rozwój

społecze

stwa ludzkiego spowodował takie przemiany,

e powstały nowe zagadnienia, których

ciołowi nie wolno pomija

milczeniem, poniewa

odnosz

one do spraw tak

le zwi

zanych z

yciem i szcz

ęś

ciem ludzi.

NOWE ASPEKTY PROBLEMU I KOMPETENCJE

NAUCZYCIELSKIEGO URZ

DU KO

CIOŁA

2. Dokonane przemiany s

rzeczywi

cie i doniosłe, i ró

norodne. Chodzi tu przede wszystkim o szybki

przyrost naturalny. Wielu ludzi wyra

a obaw

, a

eby ludno

ść

wiata nie powi

kszała si

szybciej,

ani

eli pozwalaj

na to stoj

ce do dyspozycji zasoby, i

eby z tego powodu me. Zwi

kszyły si

trudno

ci wielu rodzin l narodów, b

cych na drodze rozwoju a

Na skutek tego władze pa

stwowe łatwo mog

nara

one na pokus

, aby zagra

niebezpiecze

stwo za

egna

nawet przy pomocy radykalnych

rodków. Ponadto nie tylko warunki pracy

* Nagłówki, których brak w tek

cie łaci

skim Encykliki, dodane s

w/g tekstu włoskiego

Z przyczyn, które le

Ŝą

u podstaw problemu etycznej regulacji pocz

ęć

, Papie

na pierwszym miejscu uwzgl

dnia tzw.

problem demograficzny. We współczesnej publicystyce wyst

puje on niekiedy w formie przewidywania,

e przy dzisiejszym

tempie wzrostu ludno

wiata za ok. 700-1000 lat liczba mieszka

ców ziemi osi

gnie takie rozmiary,

e na 1 człowieka

wypadnie zaledwie 1 m 2 powierzchni. Obliczenie to opiera si

na zawodnych podstawach i jednostronnych danych. Dlatego

Paweł VI istot

zagadnienia demograficznego umieszcza na Innej płaszczy

nie. Widzi j

w dysproporcji, jaka zachodzi

dzy produkcyjn

efektywno

gospodarki narodowej a liczb

ludno

ci, w nast

pstwie czego społecze

stwo, najcz

ęś

ciej

na skutek prymitywizmu własnej kultury rolnej, posiada "za mało"

rodków materialnych, aby zaspokoi

potrzeby "za

wielkiej" (w porównaniu z posiadanymi zasobami) ilo

ci członków społecze

stwa. Tak rozumiany problem demograficzny

nie wyst

puje we wszystkich społecze

stwach

wiata (np. nie odnosi si

do sytuacji społecze

stwa polskiego), ale ogranicza

tylko do krajów zapó

nionych w rozwoju gospodarczym. Jest bł

dem s

dzi

e nie da si

rozwi

problemu

demograficznego bez uciekania si

do metod nieetycznych.

i mieszkania, ale tak

e wzrastaj

ce wymagania w dziedzinie zarówno gospodarczej, jak te

w dziedzinie

wychowania i kształcenia młodzie

y, stwarzaj

takie sytuacje

yciowe, w których zaradzenie potrzebom

kszej ilo

ci dzieci okazuje si

dzi

sto rzecz

uci

ąŜ

liw

. a

Daj

równie

zauwa

pewne zmiany nie tylko w ocenie samej osoby kobiety i jej zada

społecze

stwie, ale tak

e w ocenie warto

ci miło

ci mał

skiej oraz znaczenia stosunków mał

skich

dla tej miło

ci.

Nale

y wreszcie zwróci

szczególn

uwag

na to,

e człowiek dokonał tak zdumiewaj

cego post

pu w

opanowaniu i racjonalnym wykorzystaniu sił przyrody,

e usiłuje rozszerzy

to panowanie: na całe

swoje tycie, a .wi

c na sw6j organizm, na swe duchowe uzdolnienia, na

ycie społeczne, wreszcie na

same prawa. rz

ce przekazywaniem

ycia. b

3. W tym stanie rzeczy narzucaj

nowe pytania: czy, bior

c pod uwag

zar6wno warunki

współczesnego

ycia, jak znaczenie stosunków mał

skich dla harmonii i wzajemnej wierno

ci mi

dzy

mał

onkami, nie nale

ałoby podda

rewizji obowi

zuj

cych dot

d zasad moralnych, szczególnie je

eli

zwa

e mo

na je zachowa

tylko za cen

wielkich, niekiedy heroicznych po

Ponadto, czy stosuj

c w tej kwestii tzw. zasad

cało

ciowo

ci, nie nale

ałoby s

dzi

e d

ąŜ

enie do

mniejszej płodno

ci, ale za to bardziej racjonalnej mo

e z działania, które fizycznie obezpładnia akt.,

uczyni

etycznie dozwolony i m

dry sposób ograniczenia urodze

? Innymi słowy, czy nie wolno

mniema

e prokreacja, jako cel odnosi si

raczej do cało

ycia mał

skiego, ni

do jego

poszczególnych aktów? Prócz tego stawia si

pytanie, czy ze wzgl

du na wi

ksze poczucie

odpowiedzialno

ci jakim si

odznaczaj

współcze

ni ludzie, nie nadszedł ju

czas, aby zadanie

przekazywania

ycia powierzy

raczej ich rozumowi i woli, ani

eli okre

lonym procesom ich

organizmów c ? .

Kompetencje Nauczycielskiego Urz

du Ko

cioła

4. Niew

tpliwie tego rodzaju zagadnienia wymagały od Nauczycielskiego Urz

du Ko

cioła nowego i

pogł

bionego rozwa

enia zasad moralnej nauki o mał

stwie, .opartej na prawie naturalnym,

wietlonym i ubogaconym przez Objawienie Bo

e d .

a Obok zagadnienia demograficznego i w bezpo

rednim z nim zwi

zku omawia Papie

sytuacje: materialn

poszczególnych

rodzin, którym warunki bytowe utrudniaj

posiadanie wi

kszej ilo

ci dzieci. W przeciwie

stwie do zagadnienia

demograficznego tego rodzaju przypadki wyst

puj

, cho

w ró

nym nasileniu, we wszystkich społecze

stwach, nawet

wysoko gospodarczo rozwini

tych, równie

stwarzaj

c dla obj

tych nimi kategorii ludzi powa

ny problem moralny.

b Nie trudno zauwa

e rejestr faktów, warunkuj

cych etyczny problem regulacji pocz

ęć

. poprzedził Papie

ich starann

analiz

, dzi

ki czemu mógł z kolei uporz

dkowa

je według bardzo przejrzystego i logicznie pomy

lanego schematu.

c najpierw procesy Społeczne, z których jeden problem demograficzny - posiada charakter tzw.

„makrospołeczny" (czyli ogólnospołeczny), drugi natomiast - problem rodziny-nale

ył wi

y do kategorii zjawisk o charakterze tzw.

„mikrospołecznym" (poniewa

odnosi si

do małych struktur społecznych). Nast

pna grupa, przemian obejmuje zjawiska z

dziedziny psychologicznej, ostatnia w odnosi si

do sfery umysłowej kultury ludzko

ci, przede wszystkim za

nauki i

techniki. Wida

w tym tendencje Papie

a do cało

ciowego uj

cia tematu, stanowi

cego punkt wyj

cia do dalszych .

rozwa

c Ojciec

w. nawi

zuje do dyskusji teologicznych referowanych we wst

pie (patrz. s. 23-25). Bli

sze informacje na ten temat

zawiera artykuł: J. Turowicz., Antykoncepcja czy ukształtowanie rodziny według my

li Bo

ej. ColI. Theol. 1966 (38), s. 53-

69.

d Termin „prawo naturalne" jest wieloznaczny. W naukach przyrodniczych, np. w biologii i fizyce. wyra

a stałe zwi

zki

zachodz

ce mi

dzy okre

lonymi kategoriami zjawisk. Nie ulega najmniejszej w

tpliwo

ci,

e zasadniczy sens terminu

„prawo naturalne" w j

zyku zarówno Encykliki, jak w ogóle Nauczycielskiego Urz

du Ko

cioła, jest sens cm etycznym

omówionym dokładniej we Wprowadzeniu (s. 13-14).

Rozwa

Zapewne nikt z wiernych nie zamierza przeczy

e w kompetencjach Nauczycielskiego Urz

cioła le

y interpretowanie naturalnego prawa. moralnego. Nie ulega bowiem w

tpliwo

ci.

e - jak to

wielokrotnie o

wiadczali Nasi Poprzednicy 1 - Jezus Chrystus, czyni

c Piotra i Apostołów uczestnikami

swojej boskiej władzy i posyłaj

c ich, aby nauczali wszystkie narody Jego przykaza

2 , ustanowił ich

zarazem autentycznymi stra

nikami i tłumaczami całego prawa moralnego, a wi

c nie tylko

ewangelicznego, ale tak

e naturalnego. Prawo bowiem naturalne jest równie

wyrazem woli Bo

ej i jego

wierne przestrzeganie jest ludziom konieczne do zbawienia 3 . Ko

ciół, wypełniaj

c to zadanie, w ka

dej

epoce, szczególnie za

sto w nowszych czasach, wydawał odpowiednie dokumenty a , omawiaj

zarówno natur

mał

stwa, jak te

nale

yte korzystanie z praw mał

skich oraz obowi

zki

mał

onków 4 .

Specjalne studia

wiadomo

ść

tego wła

nie obowi

zku kazała Nam zatwierdzi

i poszerzy

Komisj

, powołan

marcu 1963 r. przez Naszego Poprzednika,

p. Jana XXIII. Poza licznymi specjalistami z ró

nych

skie.

Komisja ta miała na celu nie tylko gromadzenie opinii i postulatów na lemat nowych zagadnie

cych tego. przedmiotu, .posiadała ona w swym gronie równie

pary mał

tycz

cych

ycia mał

skiego, a szczególnie etycznej regulacji pocz

ęć

b , ale ponadto dostarczenie

odpowiednich informacji, aby Nauczycielski Urz

d Ko

cioła mógł udzieli

wła

ciwej odpowiedzi na

oczekiwania, jakie w tej sprawie

ywili zarówno wierni jak i inni ludzie na całym

wiecie 5 . Prace tych

ekspertów, uzupełnione przez opinie i rady, jakich - ju

to spontanicznie, ju

to na Nasz

pro

1 Pius IX, encykl. Qui pluribus , Pius IX. P. M. Acta, tom 1, s. 9-10; Pius X, encykl. Singulari quadam, A. A. S. 4 (1912), s.

658; Pius XI, encykl. Casti connubii , A. A. S. 22 (1930), s. 579-581; Pius XII, przemówienie Magnificate Dominum do

biskupów całego

wiata katolickiego. A. A. S. 46 (1954), s. 671-672; Jan XXIII, encykl. Mater et Magistra , A.. A. S. 53

(1961), s. 457.

M l 28, 18-19.

3 Mt7,21.

a Jak dowodz

dokumenty przytoczone przez Papie

a na poparcie tego twierdzenia. poj

cie prawa naturalnego od dawna jest

znane oficjalnemu nauczaniu ko

cielnemu Równocze

nie jednak nie trudno byłoby wykaza

e do połowy X1X w papie

e w

swym nauczaniu zasad moralno

ci mał

skiej odwoływali si

raczej do prawa boskiego i objawionego. Dopiero z chwil

spot

gowania si

naturalistycznych tendencji w filozofii i teorii prawa odrzucaj

cych wszelkie transcendentne uzasadnienie

nauki Ko

cioła papie

e pocz

li kła

ść

coraz wi

kszy nacisk na prawo naturalne jako powszechn

i przyrodzonemu rozumowi

stwie.

4 Katechizm Rzymski Soboru Trydenckiego, cz. II; rozdz. VIII; Leon XIII, encyk1. Arcanum , Acta L. XIII. 2 (1880), s. 26-

29; Pius XI, encykl. Divini Illius Magistri . A. A. S. 22 (1930), s. 58-61, encyk1. Casti connubii . A. A. S. 22 (1930}). s. 546-

546; Pius XII, przemówienie do włoskiego Zwi

podstaw

norm obowi

zuj

cych w mał

w. Łukasza, Discorsi c Radiomessaggi di S. S.

Pio XII t. VI s. 191-192; przemówienie do Kongresu włoskiego katolickiego Zwi

zku Lekarzy i Biologów im.

zku poło

nych, A. A. S. 43 (1951). s. 853-

854; przemówienie do Kongresu Frontu Rodziny i Zwi

zku Wielodzielnych Mał

stw, A. A. S. 43 (1951). s. 857-859;

zku Hemalologów, A. A. S. 50 (1958), s. 734-735; Jan XXIII,

encykl. Mater eI Magistra . A. A. S. 53 (1961), s. 446- 447; Kodeks Prawa Kanonicznego. Kan. 1067-1068, §1; 1076, § 1-2;

Sobór Watyka

dzynarodowego Zwi

slki II, konst. pastor. Gaudium et spes , § 47-52. A. A. S. 58 (1966) s. 1067-1074.

b Termin „regulacja pocz

ęć

.' jest przyj

ty przez mora1istów polskich jako termin techniczny na wyra

enie katolickiej

doktryny o etycznych zasadach normuj

cych całokształt procesu przekazywania

ycia ludzkiego. Nie ogranicza si

zatem

wył

cznie do momentu pocz

cia, ale wyklucza wszelkie sztuczne ingerowanie w stan organów rozrodczych oraz zapewnia

ycia seksualnego, jak i normalny rozwój płodu w łonie matki. .

5 Przemówienia Pawła VI: przemówienie do

ciwy przebieg aktów

tego Kolegium, A. A. S. 56 (1964). s. 588; przemówienie do papieskiej

komisji do spraw regulacji pocz

ęć

; A. A. S. 57 (1965) s. 388; przemówienie do włoskiego Stowarzyszenia Ginekologów, A.

A. S. 58 (1966), s. 1168.

dyscyplin, dotycz

dost

przemówienie do VI Kongresu mi

wła

dostarczyli Nam liczni Nasi Bracia w episkopacie, umo

liwiły Nam lepsze rozeznanie wszystkich

aspektów tej zło

onej kwestii a . Im te

wszystkim wyra

amy za to Nasz

wdzi

czno

ść

Odpowied

Nauczycielskiego Urz

du Ko

cioła

6. Jednak

e wnioski, do których doszła Komisja, nie mogły by

uznane przez Nas za pewne i

definitywne, ani te

nie mogły zwolni

nas z osobistego obowi

zku rozwa

ania tego doniosłego

problemu b . Stało si

tak mi

dzy innymi z tego równie

powodu,

e w łonie Komisji nie osi

gni

to pełnej

zgody co do proponowanych zasad moralnych: szczególnie za

dlatego,

e przedło

ono pewne

rodki i

metody rozwi

zywania zagadnienia, niezgodne z moraln

nauk

o mał

stwie, głoszon

z niezmienn

cioła c .

Dlatego to, po dokładnym przestudiowaniu przedło

przez Nauczycielski Urz

d Ko

onej Nam dokumentacji, po bardzo starannym

przemy

leniu i rozwa

eniu zagadnienia, po gor

cych modlitwach zanoszonych do Boga, moc

powierzonego Nam przez Chrystusa mandatu, uwa

amy obecnie za stosowne da

odpowied

na te

ne pytania.

ZASADY DOKTRYNALNE

Integralna wizja człowieka

7. Problem przekazywania

ycia, podobnie jak ka

dy inny problem dotycz

ycia ludzkiego, powinien

tak rozpatrywany, aby - poza aspektami cz

stkowymi, nale

Ŝą

cymi do porz

dku biologicznego,

psychologicznego, demograficznego czy socjologicznego - uwzgl

dniał całego człowieka i całe jego po-

wołanie, obejmuj

ce nie tylko porz

dek naturalny i doczesny, ale równie

nadprzyrodzony i wieczny d .

Z uwagi na to,

e wielu obro

ców sztucznych metod ograniczania liczby potomstwa odwołuje si

wymogów miło

ci mał

skiej, czy te

odpowiedzialnego rodzicielstwa, konieczn

jest rzecz

jasno

a Wkład episkopatu katolickiego w przygotowanie Encykliki, o którym Paweł VI z wdzi

czno

wspomina, jest tylko

przedłu

eniem jego stałego uczestnictwa w zwyczajnym nauczaniu Ko

cioła na temat zasad moralno

ci mał

skiej. Biskupi

bowiem całego

wiata od dawna, w ró

nych formach, głównie jednak ze po

rednictwem listów pasterskich, wypowiadali si

w tej sprawie, jednomy

lnie pot

piaj

c antykoncepcj

. Pewne wyłomy w tym froncie zaznaczyły si

tylko w niektórych

krajach i to dopiero w ostatnich czasach. Pomijaj

c jednak wspomniane tu fakty ogólna postawa katolickiego episkopatu na

całym

wiecie dostarcza dodatkowego dowodu,

e nauka encykliki Humanae vitae nie jest ani nowa w Ko

ciele, ani tym

bardziej nauk

samych tylko papie

y, ale stanowi element powszechnej

wiadomo

ci moralnej Ko

cioła.

b Papie

cznie

usługowe. O pracy tej komisji patrz Wprowadzenie s. 7-10. Zdecydowane uwypuklenie przez Pawła VI doktrynalnej

nadrz

z naciskiem podkre

la,

e powołana przez jego Poprzednika komisja miała do spełnienia zadania wył

dno

ci Magisterium Ecclesiae w porównaniu z rol

i kompetencjami zarówno komisji, jak i innych o

rodków

badawczej my

li teologicznej (uniwersytety katolickie, teologowie) pozostaj

w jaskrawej sprzeczno

ci z tymi tendencjami w

teologii zachodniej, które teologom usiłuj

przypisa

funkcj

„nauczycieli Urz

du Nauczycielskiego"' (magistri Magisterii)

c Wida

e teologowie potrzebuj

nieodzownie doktrynalnego arbitra

u ze strony Ko

cioła Nauczaj

cego i

e w

oderwaniu od niego nie s

zdolni jednoznacznie i zgodnie okre

, jaki jest autentyczny sens dogmatycznej czy te

moralnej

cioła.

d Zasady etyki mał

skiej wynikaj

nie tylko z naturalnego, ale tak

e z nadprzyrodzonego powołania człowieka. Dlatego

argumentacja, opieraj

ca si

na elementach biologii, psychologii, zagadnie

populacyjnych czy socjologicznych jest

niewystarczaj

ca.

stanowczo

nauki Ko

okre

i na

wietli

te dwa zasadnicze elementy

ycia mał

skiego e . Zamierzamy to uczyni

przypominaj

c zwłaszcza niedawny. wysoce kompetentny wykład na ten temat II Soboru

Watyka

skiego w Konstytucji pastoralnej „ Gaudium et.Spes " a .

Miło

ść

mał

ska

8. Miło

ść

mał

ska najlepiej objawia nam sw

prawdziw

natur

i godno

ść

dopiero wtedy, gdy.

rozwa

amy,

e pocz

tek swój czerpie ona - jakby z najwy

szego

ródła z Boga, który „jest Miło

" 6 i

„Ojcem, od którego bierze nazw

wszelki ród na niebie i na ziemi" 7 .

Mał

stwo bowiem nie jest wynikiem jakiego

przypadku lub owocem ewolucji

lepych sił przyrody:

Bóg Stwórca ustanowił je m

drze i opatrzno

ciowo w tym celu, aby urzeczywistnia

w ludziach swój

plan miło

ci b . Dlatego mał

onkowie poprzez wzajemne oddanie si

sobie, im tylko wła

ciwe i

wył

czne c , d

ąŜą

do takiej wspólnoty osób, aby doskonal

c si

w niej wzajemnie, współpracowa

równocze

nie z Bogiem w wydawaniu na

wiat i wychowywaniu nowych ludzi d . Dla ochrzczonych za

mał

stwo nabiera godno

ci sakramentalnego znaku łaski, poniewa

wyra

a zwi

zek Chrystusa z

ciołem.

Jej cechy charakterystyczne

9. Gdy si

te sprawy widzi we wła

ciwym

wietle, staj

oczywiste charakterystyczne cechy i wymogi

miło

ci mał

skiej. Ich wła

ciwe zrozumienie jest rzecz

najwy

szej wagi. Jest to przede wszystkim

miło

ść

na wskro

l u d z k a, a wi

c zarazem zmysłowa i duchowa. Tote

nie chodzi tu tylko o zwykły

impuls pop

du lub uczu

, ale tak

e, a nawet przede wszystkim, o akt wolnej woli, zmierzaj

cy do tego,

aby miło

ść

ta w rado

ciach i trudach codziennego

ycia nie tylko trwała, lecz jeszcze wzrastała, tak

eby mał

onkowie stawali si

niejako jednym sercem i jedn

dusz

, i razem osi

gali sw

ludzk

doskonało

ść

d .

Chodzi nast

pnie o miło

ść

p e ł n

, to znaczy o t

szczególn

form

przyja

ni osób, poprzez któr

mał

onkowie wielkodusznie dziel

dzy sob

wszystko, bez niesprawiedliwych wyj

tków i

egoistycznych rachub, Kto prawdziwie kocha swego współmał

onka, nie kocha go tylko ze wzgl

du na

to, co od niego otrzymuje, ale dla niego samego, szcz

ęś

liwy,

e mo

e go wzbogaci

darem

e Dokładniejsze omówienie zawartej w encyklice nauki o miło

ci w mał

stwie i odpowiedzialno

ci za rodzenie i

wychowanie dzieci. Patrz Wprowadzenie s. 14-17.

a Uprzedzaj

c łatwe do przewidzenia zarzuty, jakoby. encyklika była krokiem wstecz w stosunku do nauki soboru, papie

odwołuje si

wprost do niej. Encyklika jest naprawd

wyja

nieniem i kontynuacj

nauki Soboru Watyka

skiego II w tym

przedmiocie.

lej patrz Wprowadzenie s. 20-21; 34.

6 1 J 4, 8.

Ef 3, 15.

b Mał

stwo jest instytucj

Ŝą

, a zatem prawa, które nim rz

pochodz

od Boga, a nie od ludzkiej woli. Dlatego cz

sty

zarzut:

e mał

onkowie lepiej wiedz

co jest dla nich dobre, ni

teolodzy, którzy nie

w mał

stwie, jest bezpodstawny,

bo nie chodzi tu o do

wiadczenie

ycia mał

skiego tylko o głoszenie prawa Boskiego.

c patrz Wprowadzenie s. 21.

d Istota mał

stwa okre

lona jest jako płodne zjednoczenie osób współpracuj

cych w miło

ci z Bo

ym dziełem stwórczym.

Patrz bli

ej Wprowadzenie s. 14-17 i 21.

d Miło

ść

jest ludzka, bo jest jednocze

nie duchowa i zmysłowa. B

c duchow

musi by

pełna, a zatem bezinteresowna,

musi by

równie

wierna i wył

czna. Papie

przeciwstawia rozumowy i wolny akt miło

ci czysto zmysłowemu prze

ywaniu

miło

ci, Niektórzy zwolennicy antykoncepcji widz

w prze

yciu miło

ci norm

moraln

stosunku płciowego. Analiza

przymiotów miło

ci mał

skiej wskazuje na prymat elementów moralno-duchowych nad interesowno

i zmysłowo

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: