„POMOC PSYCHOLOGICZNA DLA DZIECI ALKOHOLIKÓW-ROBINSON”

ROZDZIAŁ I

Przypadek I-I (10 lat chłopak)

Wyznanie dyrektora cyrku.

Życie chłopca, którego ojciec pił, alkoholizował się (choroba pogłębiała się coraz bardziej). W ciągu dwóch lat pracowity i zaradny zdobył środki na odbudowę domu, który im spłonął. Ich rodzinne wspomnienia też. Ojciec zaczął pić. Najpierw poza domem, potem chował w domu butelki, potem pił już jawnie. Spędzał noce poza domem. Rola opiekuna młodszej siostry. Zawsze sprawiał wrażenie, że panuje nad sytuacją. Czuł gniew, to była reakcja na opuszczenie (przez ojca) i maskował emocje, ból i świadomość, że został odrzucony.

W sklepie, gdy ojciec się zataczał a sprzedawcy patrzyli, czuł zakłopotanie, pragnął, by nikt go nie widział. W restauracjach wstydził się za jego zachowanie i bał się, że ludzie przez to nie będą go lubić. Butelka dla ojca była ważniejsza od jego rodziny. Poczucie własnej wartości chłopaka spadło. Stał się nieśmiały, zamknięty w sobie, osamotniony, skrywał uczucia i nikomu ich nie okazywał. Stosunki między rodzicami stawały się coraz gorsze, były kłótnie, bijatyki. On był w centrum by opanować rodzinę (ROLA ARBITRA). Próbował ukryć kłótnie przed sąsiadami, zamykając drzwi i okna.

On- rola rodzinnego cyrku. OPIEKUN-ROZJEMCA-ARBITER-RODZINNY BOHATER. Gdy był dorosły: nadal odgrywał tę rolę (dyrektora cyrku), choć nie żył już w rodzinie ogarniętej alkoholem. Zaczął odczuwać boleśnie każdą sytuację z dzieciństwa. Zaczął nad sobą panować bardzo wcześnie. Po dojrzewaniu panowanie nad sobą i otoczeniem przerodziło się w obsesję. Dobre sposoby przetrwania z dzieciństwa, miał problemy w relacjach z innymi ludźmi. Problemy w pracy, stał się pracoholikiem (czerpał z niej poczucie własnej wartości, praca była jego całym życiem. Remont w osobowości i pomoc grup Anonimowych Alkoholików i Dorosłych Dzieci Alkoholików pomogły zrozumieć sposób spostrzegania świata i jego odczucia.

Jak żyć i przetrwać w rodzinie alkoholowej?

Wielu dorosłych postrzega, że powielają w swoim życiu te same destrukcyjne wzorce zachowań, jakie miały miejsce w ich rodzinach. Wpadają w alkoholizm, mają zaburzenia w jedzeniu lub stają się pracoholikami.

Przyczyna:

Dzieci alkoholików nie wiedzą, jaka powinna, jak wygląda normalna rodzina. Czerpią wizję rodziny z telewizji, radia itp.

Z powodu choroby alkoholowej cierpi cała rodzina. Im dłużej żyją z tą chorobą, tym silniejszy staje się jej wpływ i dłuższy i trudniejszy jest proces powrotu do normalności. Dzieci stają się dorosłe, odłączają się od rodziny.

Alkoholizm jako choroba rodzinna.

Alkoholizm jest chorobą rodzinną- dotyka każdego członka rodziny i wywiera niszczący wpływ. Postrzeganie alkoholowej rodziny jako układ pozwala lepiej zrozumieć tę koncepcję choroby. Specjaliści muszą zrozumieć wewnętrzne współzależności w całym układzie rodzinnym. Patrzeć na rodzinę kompleksową- każdy człowiek jest częścią układu. Gdy rodzina funkcjonuje nienagannie jakakolwiek zmiana powoduje zaburzenia funkcjonowania usiłując się przystosować do zmiany zachowania się alkoholika. Brak równowagi. Członkowie rodziny wyręczają, przejmują obowiązki alkoholika. Nie zdają sobie sprawy z tego, że choroba podstępnie zżera tkankę, jaką stanowi rodzina. Rodzina coraz bardziej staje się chora. Wszystko obraca się wokół uzależnionego rodzica(ców). Zachowania przysparzające najmniejszy stres, kontakt z zewnętrznym światem uzależniony jest od alkoholika. Sekret rodzinny.

Role pozwalające przetrwać w rodzinie alkoholowej.

Role dziecka, które obiera pozostają w dorosłości. Cel roli (wszystkich ról) to: ukrycie choroby, jaką jest alkoholizm.

Główny rozgrywający (współuzależniony):

-         jest to zawsze współmałżonek alkoholika lub jego rodzina

-         obowiązki i zobowiązania uzależnionej zostają przeniesione na osobę rozgrywającą, której rola polega na utrzymaniu kierowniczej roli wewnętrznej rodzinnego układu, by wszystko wyglądało w porządku

-         ta rola w praktyce umożliwia dalsze trwanie w chorobie

Bohater rodzinny:

-         w każdej rodzinie jest taka rola (najstarsze dziecko czuje się odpowiedzialne za cierpienia rodziny, robi wszystko by naprawić istniejącą sytuację)

-         dziecko stara się utrzymać rodzinę w normie, udaje że wszystko jest w porządku, robi by tak wszyscy myśleli

-         w szkole wyróżnia się w nauce lub sporcie

-         nie uzyskuje żadnego wsparcia od specjalistów, gdyż sprawia wrażenie dziecka odpornego, nie potrzebującego żadnej pomocy

-         pozornie wygląda na to, że niczego mu nie brakuje

-         może być najbardziej uważnym, bystrym uczniem, zasługującym na zaufanie, najpopularniejszym dzieckiem w szkole

-         przestrzega reguł

-         zajmuje czołowe funkcje w samorządzie szkolnym i zajęciach pozaszkolnych

-         ma nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności, potrzebę wykazania się, perfekcjonizm

-         te dzieci nie wiedzą co to zabawa i relaks, stają się małymi, poważnymi dorosłymi

-         dzieciństwo zdominowane przez poważne problemy

-         myślą ciągle o chorobie i o chorym rodzicu

-         mają problem z odgrywaniem swojej roli, gdy dorosną i zaczynają pracować

-         nie potrafią oderwać się od pracy, popadają w pracoholizm

-         sukcesy w pracy dochodzą do szczytu kariery

-         odsuwają na bok swoje odczucia i potrzeby

-         problem z nawiązywaniem bliższych kontaktów

-         niezdolni do wyrażania uczuć

-         stają się zgorzkniali, mają pretensję do świata, że ominęło ich dzieciństwo

-         dziecko to jest odpowiedzialne (dziecko odpowiedzialne: przypomina rodzinnego bohatera; dziecko najstarsze, przyjmuje odpowiedzialność za siebie i rodzinę; przyjmuje obowiązki dorosłego, w szkole radzi sobie świetnie, kieruje klasą, podejmuje decyzje jako dorosły; będzie miał problem z zaufaniem komukolwiek, nawiązaniu bliższych przyjaźni i rozluźnieniem kontroli), dopasowuje się (dziecko dopasowane: średnie lub młodsze, które płynie na fali, nie myśląc i nie czując, mają starsze, odpowiedzialne rodzeństwo, działają tak jak im się każe, akceptują wszystko; stosują się do tego co się wydarzy, nie angażują się emocjonalnie, nic im nie sprawia bólu, w głębi mają poczucie niskiej wartości i utratę kontroli nad własnym życiem, dziecko zagubione, nikomu nic nie mówi co się dzieje i jak się czuje) łagodzi sytuację (rozjemca: jest pocieszycielem rodziny; czuje się odpowiedzialny za troski i cierpienia rodziny, za jej emocjonalne samopoczucie; ignoruje własne potrzeby; pociesza innych, by poczuli się lepiej; są to najwrażliwsze dzieci w rodzinie; zaabsorbowany uczuciami innych; troska o wszystkich członków rodziny, gdy ich nie ma co ze sobą począć) albo odgrywa się (dziecko odgrywające się: negatywna postać; ukazuje swe urazy psychiczne, sprawia kłopoty w domu i w szkole; czuje gniew; wykroczenia przeciw prawu; niechciane ciąże; nadużywanie substancji chemicznych; przebywają w domach poprawczych; zakładach psychiatrycznych i innych placówkach opieki społecznej [największa potrzeba pomocy dla takiego dziecka])

-         następuje komunikacja tych ról

Kozioł ofiarny:

-         na nim skupiają się problemy i frustracje rodziny

-         odwraca się od rzeczywistości, od problemów rodzinnych, pakuje się w kłopoty np. bójki, narkotyki, konflikty z prawem;

-         w szkole zawsze przeszkoda, jest niegrzeczny, nauczyciele zawsze go pamiętają jako tego złego

-         demonstruje zewnętrznie swój gniew

-         rzadko im się udaje zrobić coś dobrze w pracy zawodowej, niepowodzenia

-         wybierają drogę na skróty, narażając się szefowi

-         brak zgodności we współżyciu z innymi

-         alkoholicy i narkomanii

-         są nieprzystosowani do życia w społeczeństwie

-         brak zdolności do podtrzymywania więzi społecznych- są outsiderami

-         sprawiają wrażenie dziwaków, choć są samotne, okaleczone, pełne lęku i złości

Dziecko zagubione:

-         nie sprawia rodzinie problemów

-         odizolowane od rodziny, żyje we własnym świecie, w poczuciu krzywdy i samotności

-         dzieci średnie; nie potrafią znaleźć sobie miejsca w rodzinie i szkole

-         jako dorosły nie umieją się odnaleźć, znaleźć sobie miejsca w pracy

-         nikt ich nie widzi, nie dostrzega, nie pamięta

-         ma trudności w wyrażaniu uczuć, kryje je głęboko, niekiedy odwracają gniew przeciwko sobie np. samobójstwa, narkotyki

-         w pracy trzymają się na uboczu, pracują same, praca w grupie sprawia im trudności, pracodawcy pomijają ich w podwyżkach i awansach

-         czas wolny spędzają same

-         nietrwałe, zagubione, samotne, okaleczone, nie zdolne do stawiania czoła problemom

Maskotka:

-         odwraca uwagę od rodzinnego problemu i skupia ją na sobie; zgrywając się; błaznuje

-         rola polega na tym, by ulżyć rodzinie w ciężkiej sytuacji, rozweselając ją swoim humorem i żartami

-         odwrotne uczucia siedzą w nim: smutek, strach

-         najmłodsze dzieci

-         traktują lekko poważne sytuacje, by wszyscy byli szczęśliwi, nie traktują wszystkiego zbyt serio

-         kryją się za murem śmiechu

-         rozśmiesza innych, błazen klasowy; nauczyciel nazywa go nieznośnym; może przeszkadzać

-         na zewnątrz roześmiany, wewnątrz płacze

-         w pracy: opinia kawalarzy, rozweselających wszystkich

-         np. zostają aktorami komediowymi (sukces)

-         życie społeczne: dusza towarzystwa, skupiają na sobie uwagę innych

-         z trudem radzą sobie ze stresem

-         smutne, wystraszone, niepewne; samotne

-         kłopoty z poważnymi, głębszymi związkami

Wskazówki dla osób pracujących z dziećmi i młodzieżą:

prezentuje wyższość- bohater

agresja- kozioł ofiarny                                          przeciwieństwa i zaprzeczenie prawdziwych, utajonych uczuć

wycofanie się- dziecko zagubione

dowcip- maskotka

Role stają się nieodzowną częścią ich osobowości. Cele roli przetrwać chorobę alkoholika, zakamuflowanie tej choroby przed światem, przed ludźmi, a oni mogliby przyjść z pomocą. Dzieci przyswajają sobie zasadę: „Nie mów, nie ufaj, nie czuj”...(wg Claudii Black)

Jak pomóc rodzinnemu bohaterowi?:

Wypatruj dzieci „nadmiernie kompetentnych", które robią wra­żenie, jakby funkcjonowały na maksymalnych obrotach. Zadbaj o to, aby ci potencjalni rodzinni bohaterowie byli w takim sa­mym stopniu przedmiotem uwagi, jak inne dzieci, którym być może łatwiej przychodzi wyrazić swoje potrzeby lub o coś po­prosić. Przyjście wyjątkowo odpowiedzialnym dzieciom z po­mocą w znalezieniu w życiu równowagi pomiędzy pracą a zaba­wą - to ważny i realistyczny cel. Kładź nacisk na to, by te dzieci nie poświęcały się  i nie rezygno­wały z potencjalnych korzyści, czerpanych z różnych zajęć, do­świadczeń czy interakcji, pod pretekstem, że są zbyt zajęte i przed­kładają potrzeby innych nad swoje własne. Stawiaj stale przed dziećmi zadania, odpowiadające ich zdolnościom na danym etapie rozwoju, ale pomóż im, by nauczyły się nie brać na swoje barki zbyt wiele. Unikaj niezwykle wysokich wymagań i ob­ciążania dzieci taką odpowiedzialnością, jakby były dorosłe, choć­by nawet ochoczo chciały się podjąć takich obowiązków. Daj im do zrozumienia, że nie ma niczego złego w zrelaksowaniu się i bezczynności. Upewnij je, że nie zawsze muszą się czymś wy­kazywać, by zrobić przyjemność komuś innemu i że można rów­nież zrobić raz przyjemność sobie samemu, co może oznaczać bezczynność. Dowartościowuj te dzieci za to, „kim są", a me tylko za to, „co robią". Upewnij je, że mogą liczyć na twoje bezwarunkowe po­parcie jako jednostki - a nie tylko poparcie dla czegoś, nad czym pracują lub, co osiągnęły. Powinny wiedzieć, że akceptujesz je nie­zależnie od tego, czy odniosą sukces, czy też poniosą porażkę. Okazuj, że je cenisz i darzysz uznaniem, że są kimś szczególnym, nawet, jeśli w danej chwili nie wykazują się niczym konkretnym. Naucz je większej giętkości i elastyczności, włączając do pro­gramu spontaniczne, wymyślone na poczekaniu zajęcia. Zachęć je, aby rozpoznawały swoje prawdziwe uczucia i często je wyrażały w rozmowach lub dawały im wyraz w formie arty­stycznej.

Pokieruj nimi, gdy muszą podjąć ważne lub trudne decyzje, które rodzice pozostawili do ich uznania - na przykład gdy chodzi o to, w jaki sposób i gdzie spędzać czas po szkole, czy iść na b z tą czy inną sympatią, albo jaki wybrać zawód. Wyraź radość z ich sukcesów i ciesz się ich osiągnięciami rażę z nimi, ale naucz je, że można zaakceptować również porażkę i że nie muszą być doskonałością zawsze i w każdej dziedzinie. Bądź z nimi po wielkim niepowodzeniu czy odniesionym zawodzie. Pozwól dziecku zrozumieć i zaakceptować fakt, że niepowodzenie jest częścią doli człowieczej. Zadbaj o to, by miały okazje do zabawy, relaksu i radości, a mogły nacieszyć się dzieciństwem razem z innymi rówieśnikami, a nie spędzały większości czasu z dorosłymi, przy wykonywaniu „dorosłych" czynności. Akceptuj śmiech, chichoty, nawet wygłupy, wplatając do programu zabawne opowieści lub zdarzenia. Silna motywacja do osiągania wyników, odnoszenia sukcesów i sprawiania przyjemności innym sprawia, że dzieci alkoholików nie mają szansy przeżycia dzieciństwa. Mimo że i zachowanie wcale na to nie wskazuje, dzieci alkoholików, które są bohaterami rodzinnymi, potrzebują pokierowania nimi i  nadzoru ze strony dorosłych. Potrzebny im jest również czas na zabawę, naukę, fantazjowanie i korzystanie z przywilejów dzieciństwa. Dzieciństwo stanowi mocny fundament dla dorosłego życia.  Małoletni, którzy mieli szansę być dziećmi, będą w dorosłym życiu zdrowsi, bardziej wielostronni i mniej skłonni do użalania się nad tym, co utracili.

...