diagnoza prezentacja.doc

Całościowa diagnoza pedagogiczna

Ocena poziomu czytania;
Ocena poziomu pisania;
Diagnoza środowiska rodzinnego;
Diagnoza prognostyczna.

Diagnoza

   Termin diagnoza wywodzi się od greckiego słowa „diagnosis”, co oznacza rozróżnianie, osądzanie i funkcjonuje jako specjalistyczny odpowiednik słowa „rozpoznanie”. Zdaniem S. Ziemskiego diagnoza oznacza „rozpoznanie badanego stanu rzeczy poprzez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe, celowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju”.

 

Diagnoza – zakres pojęcia

    We współczesnym języku naukowym zakres pojęcia „diagnoza” nie ogranicza się wyłącznie do rozpoznawania stanów patologicznych, ale obejmuje wszelkie rozpoznanie jednostkowych stanów rzeczy
i ich tendencji rozwojowych w oparciu o znajomości ogólnych prawidłowości.
Pełny obraz rozpoznawanego zjawiska, poprzez ujawnienie zaburzonych mechanizmów warunkujących procesy czytania i pisania, ustalenia ich przyczyn oraz przewidywanie jego dalszego rozwoju, stwarza równoczesna, wieloaspektowa diagnoza: medyczna, psychologiczna i pedagogiczna. Taka diagnoza specyficznych trudności w uczeniu się wyznacza jej interdyscyplinarny charakter.

 

Diagnoza medyczna

   Diagnoza medyczna ma charakter selektywny. Polega na wykluczeniu ewentualnych wad narządu wzroku i zmysłu słuchu. Dostarcza nam danych składających się na obraz stanu zdrowia dziecka oraz stanu narządów zmysłów. Diagnoza medyczna opiera się na badaniach specjalistycznych i jak sama nazwa sugeruje leży w gestii lekarza specjalisty.

 

Diagnoza psychologiczna

    Różnorodność czynników warunkujących procesy czytania i pisania określają złożoność diagnozy psychologicznej, albowiem istotny będzie pomiar takich czynników, jak: inteligencja, sprawności percepcyjno – motoryczne, integracja percepcyjno – motoryczna, lateralizacja, orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, pomiar zdolności psycholingwistycznych oraz pomiar cech i struktury osobowości. Zwykle obraz diagnozy psychologicznej na podstawie przeprowadzonych badań tworzą specjaliści Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej.

 

Diagnoza pedagogiczna

    Pierwszą, a zatem leżącą w kompetencji nauczyciela, powinna być diagnoza pedagogiczna.
Jest niejako punktem wyjścia w ujawnianiu dzieci dyslektycznych.
Zwykle nauczyciele pierwsi zauważają trudności dziecka w nauce, dokonują analizy i opisu zaobserwowanych objawów specyficznych trudności w uczeniu się, sugerują konsultacje lekarskie, kierują za zgodą rodziców na badania do poradni.
Diagnoza pedagogiczna stanowi więc element szerokiego postępowania rozpoznawczego.

 

Trzy elementy diagnozy pedagogicznej

   1. rozpoznanie zjawiska;
2. ocena tego zjawiska z punktu widzenia przyjętych standardów rozwojowych;
3. prognoza rozwoju.
Wiarygodność diagnozy pedagogicznej wzrasta, kiedy stworzone są odpowiednie warunki do jej przeprowadzenia. Składa się na nie: klimat poczucia bezpieczeństwa, indywidualne podejście do diagnozowanego dziecka, atrakcyjność stosowanych narzędzi diagnostycznych. Bardzo ważny jest również sposób przeprowadzenia badania. Zadania nie mogą doprowadzić do zmęczenia i zniecierpliwienia dziecka. Zasadne więc jest sięgnięcie po techniki zabawowe.

     W działaniu  rozpoznawczym  chodzi  o  precyzyjne ustalenie zarówno  symptomów zaburzeń danej osoby, jak i jej warunków środowiskowych. Zadaniem pedagoga będzie już nie tylko  ujawnienie zestawu  specyficznych  błędów  popełnionych  przez dziecko  podczas czytania i  pisania,  co  miało  miejsce we wstępnej  diagnozie pedagogicznej  lecz dokonanie profesjonalnej identyfikacji i interpretacji błędów. Ogromne znaczenie ma również diagnoza środowiska rodzinnego dziecka.  Ostatnim  etapem postępowania diagnostycznego jest konstrukcja.  Nauczyciel w  oparciu  o  analizę danych  zebranych  ze wszystkich  rodzajów diagnozy dokonuje oceny badanego zjawiska i przewiduje kierunki jego rozwoju. Dopiero tak całościowo ujęta diagnoza daje szansę opracowania konstruktywnego programu rewalidacji, indywidualnego dla każdego przypadku

     Dokonanie prawidłowej diagnozy determinowane jest  przyjęciem  odpowiednich założeń teoretycznych i metodologicznych.  Przede wszystkim kwalifikacja specyficznych zaburzeń funkcji  poznawczych  jako  przejawów dysleksji  rozwojowej jest  możliwa przy spełnieniu trzech głównych warunków, które muszą wystąpić jednocześnie:

      ¨ warunek dydaktyczny- realizacja obowiązującego programu:  przyjęcie odpowiednich metod  nauczania, a więc dziecko  jest  poddawane systematycznemu  nauczaniu  szkolnemu według obowiązujących programów i metod nauki czytania i pisania;

      ¨warunek intelektualny- norma intelektualna, czyli dziecko  prezentuje co najmniej przeciętny poziom sprawności intelektualnej;

      ¨warunek społeczny- środowisko, głównie rodzinne, stymulujące rozwój  poznawczy dziecka, czyli brak zaniedbań wychowawczych.

inne ograniczenia w  zakresie określania występujących  trudności  w  uczeniu  się czytania i  pisania

   Ponadto  trzeba mieć świadomość,  iż występują też inne ograniczenia w  zakresie określania występujących  trudności  w  uczeniu  się czytania i  pisania jako  zaburzeń dyslektycznych, chociaż część z nich stanowi pochodną powyższych warunków. Ograniczenia te dotyczą:

    ¨dzieci do 10 r. ż., gdyż dopiero opanowują trudną sztukę czytania i pisania,

    ¨dzieci upośledzonych umysłowo, bowiem przyczyną ich trudności w nauce czytania stanowi globalny deficyt możliwości intelektualnych,

    ¨dzieci  z zaniedbywanych środowisk  wychowawczych,  gdyż źródłem  trudności jest brak stymulacji rozwojowej i motywacji do nauki,

     ¨dzieci niedowidzących, niedosłyszących, niewidomych i nie słyszących  gdyż przyczyną niemożności  opanowania umiejętności czytania i pisania jest  tu  poważne zaburzenie strukturalne lub  funkcjonalne analizatora wzrokowego  lub  słuchowego, stąd  objawy mogą wskazywać na dysleksję,  jednakże patomechanizm  występujących  u nich  zaburzeń jest odmienny,

    ¨dzieci z zaburzeniami neurologicznymi (epilepsja, porażenie mózgowe),  gdyż przyczynę ich trudności w nauce czytania i pisania stanowią rozległe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a nie parcjalny deficyt w jego obrębie.

    Bardzo  istotne jest, aby w diagnozie dysleksji  wziąć pod  uwagę dynamikę jej symptomów, które wykazują swoją specyfikę:

     ¨w wieku po niemowlęcym i przedszkolnym obserwujemy objawy ryzyka dysleksji,  które mogą przejawiać się w  zaburzeniach rozwoju mowy, w opóźnieniu rozwoju ruchowego i zaburzeniach  lateralizacji,

     ¨w młodszym wieku szkolnym obserwowalne są izolowane trudności   w  nauce czytania i  pisania,  przy czym  najpierw  występują trudności  w  czytaniu,  zaś trudności  w  pisaniu utrzymują się znacznie dłużej lub nie ustępują,

     ¨w klasach starszych widoczne są uogólnione trudności w   nauce, czyli następuje ich generalizacja,  przez transfer zaburzeń czytania i pisania na inne przedmioty,  w  których te umiejętności są ważne,

   ¨w  późniejszych   okresach  rozwojowych  i
w rozwoju   kariery szkolnej  zauważa się niepowodzenia szkolne i związany z nimi negatywizm szkolny, brak aspiracji edukacyjnych, czasem  odsiew  szkolny,  stanowiący podłoże pojawiania się wtórnych zaburzeń emocjonalnych  i  zaburzeń osobowości,  co  może powodować odległe skutki  w formie różnych patologii społecznych, niedostosowania społecznego i przestępczości.

    Na podstawie zidentyfikowanych symptomów charakterystycznych dla danego okresu rozwojowego  można określić,  czy zaburzenia dziecka mają charakter  dyslektyczny i jakie ewentualnie patomechanizmy stanowią ich  podłoże.  Przy czym  należy mieć na uwadze, iż w młodszym  wieku  szkolnym,  przedszkolnym  i  niemowlęcym  można mówić jedynie o  symptomach ryzyka dysleksji,  zaś dopiero w  późniejszych  okresach  rozwojowych  o symptomach zaburzeń dyslektycznych.

Całościowa diagnoza pedagogiczna

  Całościowa diagnoza pedagogiczna obejmuje:
- ocenę poziomu czytania;
- ocenę poziomu pisania;
- diagnozę środowiska rodzinnego;
- diagnozę prognostyczną.

 

Ocena poziomu czytania

    Badanie opanowania umiejętności czytania dotyczy oceny znajomości liter, sprawdzenia umiejętności czytania głośnego oraz rozumienia tekstu.
Pierwszym krokiem w pedagogicznym działaniu rozpoznawczym jest sprawdzenie znajomości liter.
Próba zwykle dokonywana jest w następującej kolejności:
1. uczeń nazywa wskazywaną literę;
2. uczeń wskazuje odpowiednik literowy wymawianej litery;
3. uczeń kopiuje litery.
Sprawdzian umiejętności czytania odbywa się za pomocą tekstu bezsensownego oraz tekstu wiązanego.

 

   Tekst bezsensowny służy do badania tempa czytania. Przy pomocy tekstu wiązanego bada się technikę i tempo czytania, analizuje rodzaj popełnianych błędów oraz sprawdza stopień rozumienia tekstu. stosuje się również próbę cichego czytania, która wydaje się bardziej miarodajna podczas sprawdzania rozumienia tekstu, albowiem dziecko czytając, głównie koncentruje się na treści.

 

Ocena poziomu pisania

    Ocena poziomu pisania dokonywana jest zwykle poprzez trzy formy pisemnych sprawdzianów: przepisywanie, pisanie ze słuchu i pisanie z pamięci. Każda z tych form w różnym stopniu angażuje procesy percepcyjno – motoryczne i intelektualne.
Pedagogiczne postępowanie diagnostyczne w tym zakresie ma na celu ujawnienie dysgrafii i dysortografii.
Staje się to możliwe poprzez wnikliwą identyfikacje i interpretację błędów popełnionych podczas realizacji trzech prób pisania oraz ocenę poziomu graficznego pisma.
Rozpoznawczy etap diagnozy pedagogicznej w obrębie analizy błędów popełnionych podczas czytania i pisania ma na celu wysnucie wniosków i włączenie ich do interdyscyplinarnej diagnozy, dającej podstawy stworzenia obrazu prognozy co do dalszego rozwoju dziecka.

 

Diagnoza środowiska rodzinnego

    Włączenie diagnozy środowiska rodzinnego do pedagogicznego postępowania rozpoznawczego uzasadnione jest rolą jakie ono odgrywa w rozwoju dziecka. Istnieje więc potrzeba uchwycenia tych elementów środowiska rodzinnego, które zaburzają rozwój zdolności, czy utrwalają istniejące deficyty.
Do przeprowadzenia diagnozy środowiska rodzinnego służą takie techniki, jak: wywiad z rodzicami dziecka, rozmowa z dzieckiem, techniki projekcyjne.

 

Diagnoza prognostyczna

    Ostatnim, a zarazem najtrudniejszym etapem pedagogicznego postępowania diagnostycznego jest diagnoza prognostyczna.
Polega ona na przewidywaniu tego, jak dane zjawisko może lub powinno się rozwijać. Stanowi konfrontację wszystkich spostrzeżeń i wniosków interdyscyplinarnego badania dziecka, które ujawnia specyficzne trudności w uczeniu się.
Dzięki szerokiemu zestawowi danych z poszczególnych diagnoz uzyskuje się podstawę do kontynuowania pełnej, realistycznej prognozy. Czynność ta wymaga z jednej strony wnikliwej analizy uzyskanych wyników badań, a z drugiej łączenia różnych elementów w precyzyjne wnioski.
Bowiem tylko wnikliwie przeprowadzone podsumowanie wyników diagnozy pedagogicznej, psychologicznej i lekarskiej stanowi właściwe podłoże do wyznaczenia drogi terapeutycznej dziecka, gwarantującej trafność doboru indywidualnych działań korekcyjno – kompensacyjnych dla tegoż dziecka.
Całościowo i właściwie ujęta interdyscyplinarna diagnoza indywidualnego przypadku daje szansę na powodzenie terapii pedagogicznej.

   Pełna diagnoza pedagogiczna opiera się na:

n                    obserwacji zachowań dziecka w sytuacjach zadaniowych i społecznych

n                    rozmowach z dzieckiem  ( w miarę możliwości)

n                    wywiadach z rodzicami ( wywiad powinien zawierać interesujące nas pytania dotyczące dziecka, jego „historii” i funkcjonowania w rodzinie)

n                    analizie wytworów dziecka

n                    badaniach diagnostycznych np. testach

n                    szczegółowej i wnikliwej analizie dokumentów dziecka

Cechy diagnozy

    Wszechstronna diagnoza powinna być:

n                     pozytywna -> ujawniać nie tylko to, co okaleczone czy zaburzone, ale akcentować to, co jest siłą i mocną stroną dziecka,

n                     profilowa -> umożliwiać dostrzeganie dziecka w złożoności danych o jego funkcjonowaniu psychofizycznym z możliwością prezentacji graficznej,

n                     rozwojowa -> ujmować funkcjonowanie dziecka w jego „stawaniu się” – analizować dynamikę rozwojową, określać, jakiego rodzaju zmiany rozwojowe stwierdza się w naturalnych warunkach edukacyjnych, a także pod wpływem zaplanowanych oddziaływań rehabilitacyjnych,

n                     kompleksowa -> obejmować możliwie pełny zakres informacji o dziecku, jego procesach intelektualnych, emocjonalnych, percepcyjnych, wykonawczych, wrażliwości społecznej,

n                     ukierunkowująca proces wspomagania i korygowania  rozwoju (wskazania diagnostyczne) służyć konstruowaniu programów usprawniająco – korygujących rozwój dziecka,

n                     prognostyczna -> pozwalać choć w zarysie, orientacyjnie przewidywać osiągnięcia dziecka w różnych zakresach jego  funkcjonowania szkolnego

n                     nieinwazyjna -> nie stwarzać sztucznych sytuacji badawczych, ale wykorzystywać naturalne sytuacje procesu nauczania i z niego czerpać informacje o dziecku

   Diagnoza obrazuje:

n                   tempo

n                   rytm

n                   dynamikę rozwoju dziecka

  Tempo rozwoju może być:

n                   opóźnione

n                   normalne

n                   przyspieszone

   Rytm rozwoju może być:

n                   harmonijny

n                   nieharmonijny

   Dynamika rozwoju może być:

n                   zahamowana

n                   przyspieszona

n                   cofnięta

   Posiadając wiedzę o uczniu uzyskaną podczas przeprowadzonej przez nas diagnozy pedagogicznej możemy dokonać kompleksowej oceny rozwoju dziecka i przystąpić do konstruowania indywidualnego programu edukacyjno – terapeutycznego IPET.

   Zadania umieszczone w programie powinny:

n                    mieścić się w sferze najbliższego rozwoju dziecka

n                    ćwiczyć funkcje najbardziej zaburzone

n                    wykorzystywać mocne strony dziecka

n                    sprawiać dziecku przyjemność, być atrakcyjne, zachęcać do zdobywania wiedzy

n                    uwzględniać zasadę „małych kroków”

n                    umożliwiać odnoszenie sukcesów ( nawet drobnych)

n                    nie mogą być ani zbyt łatwe, ani zbyt trudne

   Prawidłowo skonstruowany program  usprawniania powinien obejmować wszystkie sfery rozwojowe dziecka:

n                   percepcyjną

n                   motoryczną

n                   poznawczą

n                   społeczno – emocjonalną