Elżbieta Niedzielska

Wrocław 1993

RECENZENT Józef Szczepaniak

REDAKTOR WYDAWNICTWA

Andrzej Szubert

KOREKTOR

Maria Wiszewska-Sroka

Poradnik jest przeznaczony dla studentów i pracowników nauki

Maszynopis pracy zatwierdzono do druku 1 VI 1993 r.

WYDAWNICTWO AKADEMII  EKONOMICZNEJ WE WROCŁAWIU

Nakład 2000 egz. Format A-5. Ark. wyd. 3,6. Ark. druk. 4,5.

Papier offset., kl. III, 80 g. Zakład Graficzny AE we Wrocławiu

Zam. 168/93

Scan by ka_ga

Spis treści

PRZEDMOWA              3

1. METODYKA PISANIA PRAC AKADEMICKICH              5

1.1. Uwagi wstępne              5

1.2. Prace promocyjne              6

1.2.1. Praca magisterska (dyplomowa)              6

1.2.2. Prace promocyjne wyższych stopni              7

1.3. Małe formy naukowe              9

1.4. Pomoce dydaktyczne              9

1.5. Raporty badawcze              10

2. METODYKA RECENZOWANIA PRAC AKADEMICKICH              12

2.1. Uwagi wstępne              12

2.2. Recenzje wydawnicze              12

2.3. Recenzje kwalifikacyjne              13

2.3.1. Recenzja pracy magisterskiej (dyplomowej)              13

2.3.2. Recenzja pracy doktorskiej              14

2.3.3. Recenzja pracy habilitacyjnej              14

2.3.4. Recenzja dorobku profesorskiego              15

2.3.5. Superrecenzja              16

2.4. Recenzje kolaudacyjne              16

3. PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI              17

DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA PRAC AKADEMICKICH              17

(W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH)              17

3.1. Uwagi wstępne              17

3.2. Formułowanie tytułu pracy              17

3.3. Układanie spisu treści              18

3.4. Opracowanie literatury              20

3.5. Komponowanie tekstu pracy              22

3.6. Przedstawianie materiału ilustracyjnego              23

3.7. Zapewnienie formalnej poprawności pracy              24

3.8. Profesjonalne recenzowanie              27

LITERATURA ZALECANA              28

ZAŁĄCZNIKI              29

Przykład strony tytułowej pracy magisterskiej              29

Przykład strony tytułowej pracy dyplomowej              30

Przykład spisu treści pracy magisterskiej              31

Przykład spisu treści pracy dyplomowej              32

Przykłady opisu bibliograficznego dzieła w wykazie literatury              33

Przykłady szeregowania alfabetycznego pozycji w wykazie literatury*              35

Jak należy, a jak nie należy pisać (wybrane przykłady)              36

Skrócony zestaw znaków korektorskich*              38

PRZEDMOWA

Trzy podstawowe warunki, tj. wiedza, metodyka i praktyka, umiejętnie skojarzone gwarantują każdemu autorowi pracy akademickiej - dowolnego rodzaju i przeznaczenia - prawidłowe i efektywne wykonanie całego zadania. Kolejność wskazanych elementów nie jest przypadkowa. W i e d z a, rozu­miana jako ogół wiadomości teoretycznych i aplikacyjnych istotnych w danej dyscyplinie nauki, jest wymogiem absolutnie podstawowym w twórczym pro­cesie pisania prac naukowych, dydaktycznych, badawczych czy opiniodawczych. Jeśli wiedza ta ma zostać racjonalnie w nim spożytkowana, to niezbędne staje się zastosowanie pewnego wzorca, normującego w sposób formalny bądź zwy­czajowy ogólne zasady i szczegółowe zalecenia co do pisemnego przekazu treści od nadawcy-autora do odbiorcy-czytelnika. Wzorzec ten to w uproszczeniu metodyka kompozycji dzieła, odnosząca się do systematyzacji mate­riału, strukturalizacji treściowej zagadnień, prezentacji wyników badań włas­nych oraz analizy i syntezy wątków merytorycznych. Jeżeli proces kojarzenia wiedzy z szeroko pojętą metodyką ma zapewnić bezpośredni i komunikatywny przekaz informacji pisemnej, to autor opracowania musi wykazać się także znajomością praktyki - stosowania środków, narzędzi i zasad służą­cych tworzeniu i redagowaniu przygotowywanej pracy. Wiedza i metodyka bez wsparcia praktycznego to czysta abstrakcja, która nie pozwala na ostateczną materializację rezultatów myśli i dociekań autora do tej postaci dzieła, z którą pośrednio lub bezpośrednio styka się czytelnik. Dopiero więc zespolenie wie­dzy, metodyki i praktyki dobrze rokuje pod względem naukowym, dydaktycz­nym, badawczym i opiniodawczym.

Opracowanie ma charakter poradnika, którego cel jest bardzo skromny: metodyczne i praktyczne wsparcie autorów prac akademickich, przede wszys­tkim (choć nie tylko) ekonomicznych, wiele bowiem wskazówek ma jednak szersze, żeby nie rzec uniwersalne odniesienia. Opracowanie nie jest więc samouczkiem pisania i redagowania określonej kategorii pracy, np. magister­skiej, który to temat doczekał się już wielu użytecznych propozycji; nie jest też specjalistycznym podręcznikiem, traktującym procesy przygotowania rozmai­tych tekstów w kategoriach naukoznawczych. Jest to poradnik adresowany do tych autorów, którzy dobrze wiedzą, co pisać z zakresu swej specjalności naukowej, nie mają jednak wystarczającego rozeznania w metodyce i praktyce pisania i recenzowania prac akademickich.

Temu pragmatycznemu celowi w pełni podporządkowano strukturę we­wnętrzną opracowania, mianowicie ujęto ją w trzy względnie niezależne roz­działy. Dwa pierwsze przedstawiają w sposób uporządkowany i syntetyczny metodykę pisania prac akademickich oraz metodykę recenzowania tych prac. Rozdział trzeci, zawierający praktyczne wskazówki przygotowania prac akade­mickich w pytaniach i odpowiedziach, to w istocie mały zestaw porad pisania i recenzowania, ujętych w formę pytań i krótkich odpowiedzi, ilustrowanych niekiedy przykładami, zarówno pozytywnymi, jak i, dla kontrastu, negatywny­mi.

Opracowanie jest dedykowane zwłaszcza młodszym pracownikom nauki, którzy podejmują próby pisarskie różnego rodzaju, począwszy od referatów i artykułów poprzez pomoce dydaktyczne aż do pracy doktorskiej czy rozprawy habilitacyjnej, i nie zawsze są w pełni świadomi istoty różnic metodyczno-kompozycyjnych między poszczególnymi kategoriami dzieł akademickich.

Adresatami poradnika mogą być również ci naukowcy, którzy po raz pier­wszy przystępują do opracowania recenzji i dlatego nie mają jeszcze zupełnej jasności, w czym tkwi sedno różnic międzygatunkowych.

Dużą i bezpośrednią korzyść z tej lektury będą mogli odnieść także słucha­cze wyższych lat studiów. Właśnie z myślą o nich metodykę pisania i recenzo­wania pracy magisterskiej i dyplomowej wydzielono w odrębne fragmenty, wskazówkom praktycznym nadano poręczną formę pytań i odpowiedzi, pod­powiadających właściwy kierunek i sposób postępowania, a przykłady techniki prezentacji wybranych elementów kompozycyjnych zamieszczono w załączni­kach.

1. METODYKA PISANIA PRAC AKADEMICKICH

1.1. Uwagi wstępne

Współczesna wiedza, ujęta w ramy poszczególnych dziedzin nauki i tworzą­cych je dyscyplin naukowych, stanowi praktycznie nieskończony obszar docie­kań teoretycznych i eksperymentów badawczych, służących w swym wymiarze globalnym rozwojowi cywilizacji ludzkiej, a w aspekcie indywidualnym spotę­gowaniu twórczych możliwości samorealizacyjnych (w kwestiach "być" i "mieć") jednostki ludzkiej. Charakterystyczną cechą wielu dyscyplin naukowych, wśród nich także dyscyplin (i subdyscyplin) ekonomicznych, jest to, że ich istota tkwi głęboko nie tylko w samym przedmiocie i naturze badań, lecz również w sposobie opracowania i pisemnego dokumentowania rezultatów działalności ściśle naukowej, badawczej czy dydaktycznej.

Ten szczególny charakter nauki przejawia się m.in. w sposobie organizacji oraz funkcjonowania warsztatu badań n a u k o w y c h każdego autora piszącego i publikującego różne prace akademickie. Warsztat taki nie jest bynajmniej tworem statycznym, jest bowiem tworzony mozolnie, często metodą prób i błędów, rozwijany stopniowo, przekształcany i unowo­cześniany za pomocą nowych, poprzednio autorowi nie znanych - bądź z różnych przyczyn (obiektywnych czy subiektywnych) przezeń nie stosowanych - kanonów metodycznych i rozwiązań praktycznych. Własny warsztat badawczy bywa często organizowany niemal "z marszu" zarówno przez studenta, który w pewnym momencie przekształca się w magistranta (dyplomanta na studiach zawodowych), jak i przez nauczyciela akademickiego ubiegającego się o pier­wsze szlify naukowe. Niemniej jednak proces doskonalenia warsztatu trwa nieustannie w trakcie bieżącego posługiwania się nim i - co ciekawe - jest to na ogół w mniejszym stopniu rezultat pogłębionych studiów literatury metodycznej, w większym zaś wynik bezpośrednich doświadczeń i prób pisarskich. Stwierdzenie to jest prawdziwe zarówno w stosunku do studenta, który musi przygotować pracę magisterską czy dyplomową, do młodego asystenta przymie­rzającego się do pierwszego referatu, jak i w odniesieniu do dojrzałego pracow­nika nauki mającego już na swoim koncie wiele prac ogłoszonych drukiem. Sedno sukcesu tych ludzi, sukcesu na miarę ich indywidualnych zamierzeń, tkwi w twórczym transformowaniu cudzych rad (pisanych i mówionych) na własne potrzeby, wyznaczone przez swoiste cechy podejmowanego przedsięwzięcia.

Wzgląd na komunikatywność rozważań oraz ograniczone ramy poradnika skłaniają do wyboru kilku podstawowych kategorii przedsięwzięć pisarskich, które będą w tym rozdziale przedmiotem szczegółowych wskazań metodycz­nych. Podział opracowań służących różnym celom - naukowym, poznawczym i utylitarnym - jest w dużej mierze umowny i uproszczony, ma jednak tę zaletę, że skupia uwagę czytelnika na tych formach, które w praktyce akademickiej występują najczęściej i mają największe znaczenie. Są to:

-prace promocyjne: magisterskie (dyplomowe) i wyższych stopni,

- małe formy naukowe,

-pomoce dydaktyczne,

-raporty badawcze.

Na początku przedstawimy krótką ogólną charakterystykę wymienionych kategorii opracowań.

Prace promocyjne są szczególną kategorią opracowań ze względu na ich "ciężar gatunkowy", mierzony liczbą i jakością stawianych im wymagań kwalifikacyjnych. Do prac promocyjnych zaliczamy w tym poradniku: a) pracę magisterską (dyplomową), b) pracę doktorską, c) pracę habilitacyjną, d) tzw. książkę profesorską. Są to prace rygorowe, pisane w celu uzyskania określone­go stopnia (np. magistra) lub dla otrzymania określonego tytułu naukowego (profesora).

Małą formą naukową będziemy nazywać:

a)  artykuł przeznaczony do druku (w pracy zbiorowej, w czasopiśmie, w serii wydawniczej),

b) referat lub komunikat, który będzie wydrukowany w materiałach konfe­rencyjnych,

c)  małą monografię przewidzianą do wydania za pomocą tzw. ścieżki szyb­kiego druku.

Są to czasami opracowania o orientacji mieszanej (naukowo-badawczo-dydaktycznej), zawsze jednak z wyraźną przewagą pierwiastka naukowego. Małe formy są na ogół poligonem doświadczalnym prac promocyjnych.

Pomoce dydaktyczne są jedyną kategorią opracowań jawnie dedykowaną określonej kategorii czytelników, a w związku z tym dość ściśle dostosowaną do programu studiów i wymagań danej dyscypliny naukowej. Trzy podstawowe rodzaje pomocy dydaktycznych są bezpośrednio powiązane z określoną formą i trybem prowadzonych zajęć, mianowicie:

a)  podręcznik i skrypt uzupełniają wykład;

b)  materiały do ćwiczeń pomagają w ich dobrej organizacji;

c)...