Marek Hendrykowski „Griffith, kubizm i sztuka XX wieku”
„Twórczość Griffitha z lat 1908-1914 (okres Biographu) spełnia wszelkie warunki przełomu artystycznego w wielkim stylu.”
1) kino ery przedgriffithowskiej:
wielcy reżyserzy: Georges Méliès, Ferdinand Zecca, Victorin Jasset, Robert William Paul, Cecil Hepworth, James Williamson, George Albert Smith, Albert Capellani, Edwin S. Porter, James Stuart Blackton, Luigi Maggi.
Georges Méliès – formuła opowiastki obrazkowej, swobodne korzystanie z umownych zmian miejsca akcji i przeskoków czasowych, ALE ograniczenie krępując ciągłością i jednowątkowością ekranowych zdarzeń, wymóg ich sukcesywnego związku; jedność ujęcia, sceny i epizodu – brak możliwości atomizowania przebiegu pojedynczego wydarzenia oglądanego z różnych punktów widzenia i różnicowania jego wagi względem pozostałych.
Inscenizacja – dwa style odbioru: werystyczny i fantastyczny
Zecca, Porter, Smith, Mottershaw, Hepworth, Caserini, Pastrone, Durand – zmienne kąty widzenia kamery, jej przestrzenna mobilność, zdjęcia plenerowe, bardziej zwarty montaż (krótkie, szybkozmienne ujęcia) – zagęszczenie toku filmowej opowieści i zwiększenie dynamiki akcji, ALE panowanie planów ogólnych (sporadyczne zbliżenia), zachowanie konstrukcyjnej tożsamości: ujęcia, sceny i epizodu
continuity – zasada ciągłości akcji wynikająca z montażowego następstwa serii następujących po sobie scen.
2) Griffith jako innowator
- niezwykle dynamiczny i nośny system ewolucji twórczej
- nie tylko respektowanie reguł continuity, a także wykorzystanie płynących z nich korzyści.
- „Napad na pociąg” Portera – zaczątki akcji równoległej. Istotą Griffithowskich filmów nie jest montaż akcji równoległej, czy szersze niż dotąd stosowanie ujęć zbliżonych – prawdziwym osiągnięciem jest systemowe wykorzystanie chwytów i reguł w konstrukcji montażowej filmu.
- współpraca: David Wark Griffith (reżyser) i Billy Bitzer (operator) =
a) budowa planu i kompozycja kadru,
b) dramaturgia ujęcia i sceny,
c) eksperymenty z oświetleniem i taśmą ortochromatyczną,
d) zastosowanie diafragmy iris,
e) winietowanie,
f) przenikanie,
g) ściemnienie i rozjaśnienie,
h) różne rodzaje użytych obiektywów,
i) zmienne punkty widzenia i ruchy kamery,
j) zdjęcia plenerowe,
k) scenografia,
l) rozmaite konstrukcje montażowe (z montażem akcji równoległych),
m) stopniowanie napięcia dramatycznego (klimaks, dénouemant, ratunek w ostatniej chwili),
n) frazowanie,
o) rozwinięta konstrukcja postaci oparta na zreformowanym stylu gry aktorskiej
- znak firmowy w twórczości Griffitha – zależność funkcjonalna między potencjałem dramatycznym a kompozycją estetyczną filmu
3) Griffith i przełom kubistyczny:
- przełom ten był generalną analogią twórczych poszukiwań
- czasoprzestrzeń filmu u Griffitha (jak u kubistów) zatomizowaną całością wyposażoną we własny porządek, z regułami rytmizacji włącznie.
- wypracował klasyczny dzisiaj model narracji filmowej,
- Griffith – odkrywca i prawodawca podstawowych reguł poetyki odbioru filmowego,
- Wyższy porządek systemowych właściwości poetyki wyreżyserowanych przez niego utworów, tj.: paralelizm – kompozycyjna klamra ujęcia powtórzonego na początku i na końcu, fraza montażowa – stopklatka w funkcji dramaturgicznej, rytm – ujęcie powracające w charakterze lejtmotywu, kompozycja – przepastna elipsa montażowa.
- scena filmowa staje się konstrukcją wieloujęciową, jej udowa oparta jest na odmiennie zaprojektowanej czasoprzestrzeni i zmiennych punktach widzenia kamery
4) Czasoprzestrzeń u Griffitha
Kategoria czasoprzestrzeni: tworzywo, które jeszcze nie zostało uformowane (materiał) a tworzywo, któremu nadano już określoną filmową formę. Griffith operuje przestrzenią wyobrażoną.
5) Sztuka jako doświadczenie
- twórczość Griffitha „skażona” filozofią naturalizmu i humanizmu,
- fundamentem konstrukcji świata przedstawionego ludzi i skutki ich działania – łańcuchy zdarzeń,
- akcja filmów zakorzeniona jest w świecie naturalnym i społecznym
vesper_fischer