MacLean A. - Athabaska.pdf - A.Maclean - nula2508

Ksi ka pobrana ze strony

http://www.ksiazki4u.prv.pl

MacLean Alistair

"AtHAbaska"

Wst p

Nie jest to opowie o ropie naftowej, cho dotyczy ona ropy i sposo-

bów wydobywania jej z ziemi, dlatego krótkie wyja nienie b dzie by

mo e interesuj ce i pomocne w lekturze.

Nikt dokładnie nie wie, czym jest ropa, a przede wszystkim w jaki

sposób powstała. Ksi ek technicznych i rozpraw na ten temat istnieje

bez liku - wiadom jestem, e nie znam nawet ich nikłej cz ci

- i w wi kszo ci zgodne s one ze sob , jak mnie zapewniono,

z wyj tkiem zagadnienia, które wydaje si szczególnie interesuj ce,

a mianowicie, w jaki sposób ropa naftowa stała si rop . Okazuje si , e

jest na ten temat tak wiele rozbie nych teorii, jak na temat powstania

ycia na Ziemi. Wobec tych komplikacji rozs dny laik ucieka si do

znacznych uproszcze , co niniejszym czyni , nie maj c innego wyj cia.

Do powstania ropy potrzebne były tylko dwa składniki: skały oraz

niewiarygodna obfito ro lin i prymitywnych organizmów, od których

roiło si w rzekach, jeziorach i morzach ju zapewne miliardy lat temu.

st d okre lenie "paliwa kopalne".

Biblijne okre lenie skały jako opoki dziejów stało si ródłem bł d-

nych interpretacji co do istoty i trwało ci skał. Skała - tworzywo,

z którego zbudowana jest skorupa ziemska - nie jest ani wieczna ani

niezniszczalna. Przeciwnie, podlega ci głym zmianom, ruchom i prze-

mieszczeniom, a warto pami ta , e kiedy skał w ogóle nie było.

Nawet dzisiaj geologowie, geofizycy i astronomowie ró ni si zasad-

niczo w pogl dach na to, jak powstała Ziemia; cz ciowo zgadzaj si co

do tego, e pierwotnie była roz arzonym gazem, po czym przeszła

w stan ciekły, lecz ani jedno, ani drugie nie prowadziło do powstania

czegokolwiek, w tym tak e skał. Dlatego te bł dem jest s dzi , e skały

były, s i zawsze b d .

ale nie zajmujemy si tu ostateczn genez skał, tylko skałami takimi,

jakie s obecnie. Panuje powszechna opinia, e trudno jest zbada

proces ich przeobra e , poniewa mniejsze zmiany mogły trwa przez

dziesi milionów lat, a wi ksze sto milionów.

Skały s wci niszczone i odbudowywane. Głównym czynnikiem

niszczycielskim jest pogoda, buduj cym - przyci ganie ziemskie.

Na skały oddziałuje pi czynników pogodowych. Mróz i lód roz-

sadzaj je. Unosz cy si w powietrzu pył stopniowo je łobi. Działanie

mórz, zarówno przez stały ruch fal i pływów, jak i walenie ci kich

sztormowych fal, bezlito nie niszczy lini brzegow . Niezwykle pot -

nym ywiołem niszczycielskim s rzeki - wystarczy spojrze na Wielki

Kanion Kolorado, eby doceni ich olbrzymi sił . Natomiast skały,

które unikn tych wszystkich wpływów, s przez niesko czenie długi

czas spłukiwane przez opady.

Bez wzgl du na przyczyn erozji, wynik jest ten sam: skała zostaje

rozbita na najdrobniejsze składniki, czyli po prostu pył. Deszcz i top-

niej cy nieg zabieraj ten pył do najmniejszych strumyków i najpot -

niejszych rzek, które przenosz go z kolei do jezior, mórz ródl do-

wych i przybrze nych stref oceanów. Ale pył, jakkolwiek drobny

i sypki, jest i tak ci szy od wody, ilekro wi c woda si uspokaja,

opada on stopniowo na dno nie tylko jezior i mórz, ale równie wolno

płyn cych w swoim dolnym biegu rzek, a tak e w gł bi l du - tam

gdzie zdarzaj si powodzie - jako ił.

I tak przez niewyobra alnie długie okresy do mórz trafiaj całe

ła cuchy górskie, a w trakcie tego procesu, za spraw przyci gania

ziemskiego, tworzy si nowa skała. Pył gromadzi si na dnie, warstwa

po warstwie, odkładaj c si na grubo kilku, kilkudziesi ciu, a nawet

kilkuset metrów. Warstwy najni sze, stopniowo prasowane przez stale

rosn ce ci nienie z góry, zespalaj si tworz c now skał .

Wła nie w trakcie tych po rednich i ostatecznych procesów for-

mowania si skał powstaje ropa. Jeziora i morza sprzed setek milionów

lat kipiały od ro linno ci i najprymitywniejszych organizmów wodnych.

Gin c, opadały one na dno jezior i mórz, gdzie stopniowo pokrywały je

niezliczone warstwy pyłu, wodnych yj tek i ro lin, które powoli gro-

madziły si nad nimi. Upływ milionów lat i nieustannie zwi kszaj ce si

ci nienie z góry stopniowo przemieniały rozkładaj c si ro linno

i martwe organizmy wodne w rop naftow .

Opisany tak prosto proces powstawania ropy wygl da sensownie.

Ale wła nie tu otwiera si pole dla niejasno ci i sporów. Warunki

niezb dne do powstania ropy s znane, przyczyna tej metamorfozy

- nie. W gr wchodzi prawdopodobnie jaki katalizator, ale dotych-

czas go nie wyodr bniono. Pierwotnej, czysto syntetycznej ropy, w od-

ró nieniu od jej wtórnych syntetycznych odmian, takich jak te otrzyma-

ne z w gla, jeszcze nie wyprodukowano. Musimy wi c pogodzi si

z faktem, e ropa to ropa i e jest tam, gdzie jest - w warstwach skał

znajduj cych si w ci le okre lonych punktach kuli ziemskiej, na

miejscu dawnych mórz i jezior, z których cz jest teraz l dem, a cz

le y gł boko pod terenami, które zagarn ły nowe oceany.

Gdyby Ziemia była nieruchoma, a ropa wymieszana z gł boko le -

cymi warstwami skał, to nie dałoby si jej wydoby na powierzchni .

Ale nasza planeta jest ogromnie ruchliwa. Nie istnieje nic takiego jak

stały kontynent, bezpiecznie przytwierdzony do j dra Ziemi. Kontynen-

ty spoczywaj na tak zwanych platformach tektonicznych, a te z kolei nie

maj c adnego zakotwiczenia i steru unosz si na powierzchni roz-

topionej magmy i mog w drowa bez adnego planu w dowolnym

kierunku. Co te niew tpliwie robi - maj bowiem du skłonno do

wpadania na siebie, ocierania si o siebie i nakładania si na siebie

nawzajem w sposób niemo liwy do przewidzenia, swoj niestabilno ci

przypominaj c na ogół skały. A poniewa to wpadanie na siebie i koli-

zje trwaj dziesi tki czy setki milionów lat, nie s one dla nas oczywiste,

chyba e w postaci trz sie ziemi, które wyst puj zazwyczaj wtedy,

kiedy dwie platformy tektoniczne cieraj si ze sob .

Zderzenie dwóch takich platform wytwarza niesłychane ci nienie,

z którego skutków dwa s dla nas szczególnie zajmuj ce. Przede

wszystkim ogromne siły spr aj ce powoduj wyciskanie ropy

z warstw skalnych, w których jest ona osadzona, i rozpraszanie jej

w kierunkach, na jakie pozwala ci nienie - w gór , w dół i na boki. Po

wtóre, zderzenie odkształca lub fałduje same warstwy skalne wierz-

chnie zostaj wypchni te w gór tworz c pasma górskie (ruch północ-

nej cz ci indyjskiej platformy tektonicznej stworzył Himalaje), a ni sze

odkształcaj si i tworz wła ciwie podziemne góry, fałduj c le ce

jedna na drugiej warstwy w pot ne kopuły i łuki.

Teraz wa na staje si dla nas natura samych skał, o tyle, o ile dotyczy

ona wydobycia ropy. Skały mog by porowate i nieporowate; porowa-

te - takie jak gips - przepuszczaj ciecze takie jak ropa, podczas gdy

nieporowate - takie jak granit - ich nie przepuszczaj . W przypadku

skały porowatej ropa naftowa, na któr działaj wspomniane siły spr -

aj ce, przes cza si przez ni , a wielokierunkowe ci nienie osłabnie,

i zatrzymuje si na powierzchni lub pod sam powierzchni Ziemi.

W przypadku skały nieporowatej ropa zostaje uwi ziona w kopule albo

łuku i pomimo wielkiego parcia z dołu nie mo e si wydosta na boki

ani w gór ; musi pozosta tam, gdzie jest.

W drugim przypadku do wydobycia ropy stosuje si metody uwa a- . .

ne za tradycyjne. Geologowie ustalaj poło enie kopuły i wierci si

otwór. Je li szcz cie w miar im dopisze, trafiaj na kopuł z rop ,

a nie na lit skał , i na tym ko cz si ich kłopoty - pot ne podziemne

ci nienie wypycha rop prosto na powierzchni .

Wydobycie ropy, która przes czyła si w gór przez porowat skał ,

przedstawia zgoła inny i znacznie powa niejszy problem, który roz-

wi zano dopiero w roku 1967. A i wtedy było to rozwi zanie tylko

cz ciowe. Cała kwestia polega oczywi cie na tym, e ta powierz-

chniowa przes czona ropa nie tworzy zbiorników naturalnych, ale jest

ci le zł czona z obcymi substancjami, takimi jak piach i glina, od

których musi by oddzielona i oczyszczona.

W rzeczywisto ci jest ona ciałem stałym i jako takie nale y j wykopy-

wa . Mimo e ta zestalona ropa mo e le e na gł boko ci nawet 1800

metrów, wobec ogranicze współczesnej wiedzy i techniki eksploato-

wa j mo na tylko do gł boko ci 65 metrów i tylko metodami górnict-

wa odkrywkowego. Tradycyjne metody górnicze - dr enie piono-

wych szybów i przebijanie chodników - całkowicie mijałyby si

z celem, gdy umo liwiłyby wydobycie mikroskopijnej cz stki surowca

niezb dnego do uczynienia produkcji ropy opłacaln . Ostatnia z wybu-

dowanych kopal , któr uruchomiono latem 1978 roku, przerabia dzie-

si tysi cy ton surowca na godzin .

Dwa wyborne przykłady dwóch ró nych metod wydobycia ropy

mo na znale na dalekim północnym zachodzie Ameryki Północnej.

Dobrym przykładem zastosowania tradycyjnej metody gł bokich wier-

ce jest pole naftowe w zatoce Prudhoe nad brzegiem Morza Arktycz-

nego na północy Alaski; jej nowoczesny odpowiednik, odkrywkowe

kopalnictwo ropy, mo na znale - w jedynym zreszt miejscu na

wiecie - w ród ropono nych piasków Athabaski.

Rozdział pierwszy

- Nie, to nie jest miejsce dla nas - o wiadczył George Dermott.

Jego zwaliste cielsko drgn ło i odsun ł si od stołu patrz c z niech ci

na resztki kilku ogromnych baranich kotletów. - Jim Brady oczekuje od

swoich agentów terenowych, e b d szczupli w dobrej formie wy-

sportowani. A my jeste my szczupli, w dobrej formie i wysportowani.

jeszcze desery - przypomniał mu Donald Mackenzie. Tak jak

Dermott, był pot nie zbudowanym, emanuj cym spokojem m czyzn

z ogorzał twarz o nieregularnych rysach, nieco wi ksz i mniej

spokojn ni twarz jego towarzysza. Cz sto brano ich za par byłych

bokserów wagi ci kiej. - Widz tu babki, ciasteczka i szeroki wybór

ciast - ci gn ł. - Czytałe ich broszur na temat ywienia? Pisz

w niej, e przeci tny człowiek potrzebuje w arktycznych warunkach

pi tysi cy kalorii dziennie. Ale my, George, nie zaliczamy si do

przeci tnych. W krytycznych warunkach lepsze byłoby sze tysi cy

kalorii. A jeszcze bezpieczniej bli ej siedmiu. Zjesz deser czekoladowy

z tłust mietan ?

- Szef wywiesił na ten temat informacj na tablicy ogłosze dla

personelu - rzekł z gorzk ironi Dermott. - Nie wiadomo, dlaczego

w czarnych ramkach. W dodatku podpisan .

- Zasłu eni agenci nie czytaj tablic ogłosze - powiedział Macken-

zie i wci gn ł nosem powietrze. Wyprostował swoje sto pi kilo ywej,

wagi i ruszył zdecydowanym krokiem do lady z jedzeniem. Firma¨¨

British Petroleum-Sohio bez w tpienia znakomicie dbała o swoich pra-

cowników. Tu, w Prudhoe, w rodku zimy, nad brzegiem Morza Ark-

tycznego, w przestronnej, jasno o wietlonej i dobrze klimatyzowanej

jadalni, której ciany w wielu pastelowych kolorach pokrywał dese

z pi cioramiennych gwiazd, utrzymywano za pomoc klimatyzowanego

centralnego ogrzewania przyjemnie rze k temperatur 22 oC. Ró nica

pomi dzy temperatur w jadalni a wiatem zewn trznym wynosiła 58

stopni. Gama wspaniale przyrz dzonych potraw była zdumiewaj ca.

- Nie głodz si tutaj - powiedział Mackenzie, wróciwszy z dwiema

porcjami deseru czekoladowego i dzbankiem g stej mietany. - Cie-

kawe, jak by na to zareagował który z dawnych alaska skich osad-

ników.

Na taki widok dawny poszukiwacz czy traper pomy lałby, e ma

przywidzenia. Trudno nawet powiedzie , co by go bardziej zaskoczy#o.

Oferowane tu potrawy byłyby mu w osiemdziesi ciu procentach nie

znane. A jeszcze bardziej zadziwiłby go dwunastometrowy basen i o-

szklony ogród z sosnami, brzozami, ro linami i mnóstwem kwiatów,

który przytykał do jadalni.

- Bóg jeden wie, co by o tym pomy lał nasz stary - rzekł Dermott.

- A1e mo na o to spyta jego - dodał wskazuj c id cego w ich stron

m czyzn . - Jakby ywcem wyj ty z kart powie ci Londona.

- Chyba raczej Curwooda - zaoponował Mackenzie.

Przybysz z pewno ci nie zaliczał si do elegantów. Ubrany był

w filcowe buty, barchanowe spodnie i nieprawdopodobnie wypłowiał

kurtk , do której dobrze pasowały wypłowiałe łaty na r kawach. Z szyi

zwieszała mu si para r kawic z foczego futra, a w prawej r ce trzymał

czapk z szopów. W#osy miał długie, siwe, rozdzielone na rodku

głowy, nos lekko zakrzywiony, a jasnoniebieskie oczy obrze one gł bo-

kimi bruzdami kurzych łapek, które mogły by wynikiem zbyt długiego

przebywania na sło cu, po ród niegu albo te nadmiernego poczucia

humoru. Reszt twarzy zakrywała mu wspaniała szpakowata broda

i w sy, a cały ten zarost obwiedziony był sopelkami lodu. Ze strojem

tym nie współgrał ółty, twardy kask, kołysz cy si w jego lewej r ce.

Przybysz zatrzymał si przy stole i z błysku jego białych z bów mo na

si by#o domy li , e si u miecha.

- Pan Dermott? Pan Mackenzie? - spytał i wyci gn ł r k . - Fin-

layson. John Finlayson - przedstawił si .

- Pan Finlayson. Z kierownictwa robót eksploatacyjnych - rzekł

Dermott. _

- To ja jestem kierownikiem robót - odparł Finlayson z naciskiem.

Wysun ł krzesło, usiadł i zdj ł z brody kilka kryształków lodu. - Tak,

tak, wiem. Trudno uwierzy . - Znów si u miechn ł i wskazał na swój

ubiór. - Na ogół my l , e jestem z tych, co je d na buforach.

Wiecie, włóczykijem z wagonu towarowego. Bóg jeden wie dlaczego.

Najbli szy tor kolejowy jest bardzo, bardzo daleko od zatoki Prudhoe.

To tak jak Tahiti i spódniczki z trawy. Zbli enie z natur . Zbyt wiele lat

na Stoku Pó#nocnym. - Jego dziwny, urywany sposób wysławiania si

sugerował wr cz, e jest osob , której kontakty z cywilizacj s w naj-

lepszym razie sporadyczne. - Niestety, nie mogłem zrobi tego osobi-

cie. To znaczy, powita panów. Pełna klapa.

- Pełna klapa? - spytał Mackenzie.

- Powita na lotnisku. Były kłopoty z jednym z w złów. Mamy je bez

przerwy. Temperatury poni ej zera bardzo le wpływaj na budow

cz steczek stali. Zaopiekowano si panami, mam nadziej ?

- Nie narzekamy - odparł z u miechem Dermott. - Szczerze

mówi c, nie trzeba si nami specjalnie zajmowa . Tam jest lada z jedze-

niem, a tu Mackenzie. Wodopój i wielbł d. - Dermott pohamował si ;

zacz ł mówi jak Finlayson. - No, ale jedna skarga mo e si znajdzie.

Zbyt wiele da w obiadowym menu, za du e porcje. Figura mojego

kolegi. . .

- Figura twojego kolegi sama o siebie dba - przerwał mu spokoj-

nie Mackenzie. - Za to ja mam naprawd na co si poskar y , panie

Finlayson.

- Wyobra am sobie - powiedział Finlayson; z by mu znów błys-

n ły i wstał. - Wysłuchajmy tego w moim biurze. To tylko kilka kroków

st d. - Przeszedł przez jadalni , za drzwiami zatrzymał si i wskazał

inne drzwi na lewo. - Sterownia centralna. Serce zatoki Prudhoe,

a przynajmniej jej zachodniej cz ci. Całkowicie skomputeryzowane

urz dzenie do automatycznego sterowania i kontrolowania eksploatacji

zło a.

- Przedsi biorczy chłopak z torb granatów mógłby si tu nie le

zabawi - powiedział Dermott.

- Pi sekund i unieruchomiłby całe pole naftowe. Przyjechali cie

tu, panowie, a z Houston tylko po to, eby mnie rozweseli . T dy

- powiedział Finlayson.

Wprowadził ich przez drzwi na korytarz, a potem przez drugie,

wewn trzne, do małego biura. Biurka, krzesła i szafy były bez wyj tku

pomalowane na szaro, jak na okr cie wojennym. Zaprosił ich gestem,

eby usiedli, i u miechn ł si do Mackenziego.

- Posiłek bez wina jest jak dzie bez sło ca, jak powiadaj Francuzi

- rzekł.

- Wła nie, ten teksaski kurz zalega w gardle jak aden inny. Woda

go nie bierze - powiedział Mackenzie.

Finlayson zamaszystym ruchem wskazał okno.

- Te du e urz dzenia wiertnicze s piekielnie drogie i piekielnie

trudne do obsługi - powiedział. - Ciemno jak oko wykol, powiedzmy

10 11

40o poni ej zera, a człowiek zm czony; tu człowiek zawsze jest zm czo-

ny. Prosz pami ta , e pracujemy po dwana cie godzin dziennie,

siedem dni w tygodniu. Wystarczy doda do tego par szklaneczek

szkockiej i sprz t warto ci kilku milionów dolarów mo na spisa na

straty. Albo uszkodzi ruroci g. Albo zabi si . Albo, co najgorsze,

zabi kilku kolegów. Dawniej, w czasach prohibicji, było z tym stosun-

kowo łatwo - beczka przemycona z Kanady, d in z małych statków,

tysi ce nielegalnych bimbrowni. Na Stoku Północnym jest całkiem

inaczej - schwytaj ci na szmuglowaniu ły eczki trunku i gotowe.

adnych dyskusji, adnych odwoła . Wynocha. Ale nie ma z tym

najmniejszego problemu, nikt nie b dzie ryzykował o miuset dolarów

tygodniowo dla whisky wartej dziesi centów.

- Kiedy odlatuje nast pny samolot do Anchorage? - spytał Mackenzie.

Finlayson u miechn ł si .

- Jeszcze nie wszystko stracone, panie Mackenzie - odparł.

Otworzył kluczem szafk z aktami, wyj ł butelk szkockiej, dwie

szklaneczki i nalał do nich hojnie. - Witajcie na Stoku Północnym,

panowie.

- Stan li mi przed oczami podró ni, którzy ugrz li w zadymce

nie nej w Alpach, i bernardyn brn cy ku nim z tradycyjnym rodkiem

wzmacniaj cym. Pan nie pije?

- Ale pij . Raz na pi tygodni, kiedy jad do rodziny do An-

chorage. Ta whisky jest wył cznie dla wa nych go ci. To okre lenie

chyba stosuje si do panów? - spytał Finlayson, w zamy leniu zgar-

niaj c z brody lód. - Chocia prawd mówi c dowiedziałem si

MacLean A. - Athabaska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: