ZABURZENIA WIEKU DZIECIĘCEGO - ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ Z DEFICYTEM UWAGI
CO TO JEST ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest zaburzeniem wystę-pującym u znacznego odsetka dzieci, częściej u chłopców niż u dziewczynek. Jego etio-logia dotychczas nie została w pełni wyjaśniona, jakkolwiek wiadomo, iż znaczącą rolę odgrywają w niej czynniki genetyczne .
Objawy zespołu (nadruchliwość, impulsywność i zaburzenia koncentracji uwagi), stano-wią wyzwanie dla rodziców i nauczycieli, a samemu dziecku niejednokrotnie ogromnie utrudniają naukę szkolną i nawiązywanie prawidłowych relacji z rówieśnikami. Mogą też rzutować na całe przyszłe życie dziecka .
Z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej często współwystępują specyficzne trudności w uzyskiwaniu umiejętności szkolnych takie jak dysleksja, dysgrafia i dyskal-kulia , co dodatkowo pogarsza sytuację szkolną dziecka .
Nadpobudliwość można sprowadzić do odmiennej pracy mózgu , która uniemożliwia dziecku kontrolowanie swoich zachowań , a więc kontrolowanie uwagi i ruchów . Dziecko nadpobudliwe nie ma czegoś za dużo . Ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania .
Tak rozumiana nadpobudliwość jest pewną stałą cechą dziecka , która może się zmieniać w zależności od sytuacji . Trzy grupy objawów są charakterystyczne dla nadpobudliwości to :
- nasilone zaburzenia uwagi, czyli niemożność jej skoncentrowania
- nadmierna impulsywność
- nadmierna ruchliwość
Dziecko nadpobudliwe jest nieuważne , impulsywne i nadpobudliwe zawsze lub prawie zaw-sze . W zależności od wymagań i tolerancji otoczenia objawy mogą być mniej lub bardziej przeszkadzające i utrudniające życie dziecka i jego otoczenia .
Nadpobudliwość nie jest cechą , na podstawie której można łatwo podzielić dzieci na zdrowe i chore .
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zaburzeniem przekazywanym z pokolenia na pokolenie, czyli uwarunkowanym genetycznie .
Osoby cierpiące z powodu ADHD mogą mieć specyficzne wzorce pracy mózgu . Dotyczy to zwłaszcza pracy kory przedczołowej obu półkul mózgowych, struktur głębokich, spoidła wielkiego oraz objawów u dzieci nadpobudliwych .
U osób z ADHD istnieje prawdopodobnie zaburzona równowaga pomiędzy dwoma podsta-wowymi przekaźnikami - noradrenaliną i dopaminą .
RODZAJE NADPOBUDLIWOŚCI
1. DSM - IV - ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ Z ZABURZENIA-MI KONCENTRACJI UWAGI ( Klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiat-rycznego )
2. ICD - 10 - ZESPÓŁ HIPERKINETYCZNY ( Międzynarodowa Statystyczna Klasy-fikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych , rewizji 10 )
KLASYFIKACJA DSM - IV - sześć lub więcej objawów zaburzeń koncentracji uwa-gi musi utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację ( funkcjonowanie ) dziecka bądź w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.
ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI:
- dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych , pracy lub w czasie wykonywania innych czynności - popełnia błędy wynikające z niedbałości
- często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach;
- często wydaje się , nie słuchać tego co się do niego mówi;
- często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnianiem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciw-stawiania się lub niezrozumienia instrukcji;
- często ma trudności z zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć;
- nie lubi , ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego - jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domowych;
- często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia;
- łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców;
- często zapomina o różnych codziennych sprawach;
NADRUCHLIWOŚĆ:
- dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu;
- wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siędzenia;
- często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach , gdy jest to za-chowanie niewłaściwe - w szkole, w pracy, w domu;
- często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem;
- często jest w ruchu " biega jak nakręcone ";
- często jest nadmiernie gadatliwe;
IMPULSYWNOŚĆ:
- często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości;
- często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej;
- często przerywa lub przeszkadza innym ( wtrąca się do rozmowy lub zabawy );
KLASYFIKACJA ICD - 10
G1. BRAK UWAGI:
- częste niezwracanie bliższej uwagi na szczegóły lub częste beztroskie błędy w pracy szkolnej, pracy lub w innych czynnościach;
- częste niepowodzenia w utrzymaniu uwagi na zadaniach lub czynnościach związanych z zabawą;
- często wydaje się nie słyszeć co zostało do niego powiedziane;
- częste niepowodzenia w postępowaniu wg instrukcji albo w kończeniu pracy szkolnej, pomocy w domu lub obowiązków w miejscu pracy (ale nie z powodu zachowania opozycyj-nego, ani niezrozumienia poleceń);
- często upośledzona umiejętność organizowania zadań i aktywności;
- częste unikanie lub silna niechęć do takich zadań , jak praca domowa wymagająca wyt-rwałego wysiłku umysłowego
- częste gubienie rzeczy niezbędnych do niektórych zadań lub czynności, jak wyposa-żenie szkolne, ołówki, książki, zabawki lub narzędzia;
- często łatwa odwracalność uwagi przez zewnętrzne bodźce;
- częste zapominanie w toku codziennej aktywności;
G2. NADMIERNA AKTYWNOŚĆ:
- często niespokojnie porusza rękoma lub stopami, albo wierci się na krześle:
- opuszcza siedzenie w klasie lub w innych sytuacjach, w których oczekiwane jest utrzymanie pozycji siedzącej
- często nadmiernie rozbieganie lub wtrącanie się w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe ;
- często przesadna hałaśliwość w zabawie lub trudność zachowania spokoju w czasie wypoczynku;
- przejawia utrwalony wzorzec nadmiernej aktywności ruchowej, praktycznie nie mody-fikowany przez społeczny kontekst i oczekiwania;
G3. IMPULSYWNOŚĆ:
- często udziela odpowiedzi zanim pytanie jest dokończone;
- często nie umie czekać w kolejce lub doczekać się swej rundy w grach lub innych sy-tuacjach grupowych ;
- często przerywa lub przeszkadza innym ( wtrąca się do rozmów lub gier innych osób);
- często wypowiada się nadmiernie bez uwzględnienia ograniczeń społecznych ;
W ICD - 10 rozpoznajemy zespół hiperkinetyczny , w DSM - IV określamy podtyp tego zaburzenia
- podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi - dziecko nie może się skupić, potrafi natomiast pozostać w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja;
- podtyp z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej - nasz mały bohater biega w kół-ko, to tzw " żywe srebro ", na którego aktywność nie wpływa ani sytuacja, ani potrzeba. Odpowiednio zmotywowany potrafi skupić się dłużej .
- typ mieszany - czyli " dwa w jednym " . U dziecka występują zarówno nasilone objawy niepokoju ruchowego, słaba kontrola impulsów oraz objawy zaburzeń koncentracji uwagi .
Czym młodsze dziecko, tym wyraźniejsze objawy nadruchliwości i kłopotów z kontrolą impulsów, czym starsze - na pierwszy plan wysuwają się problemy z koncentracją uwagi .
U chłopców częściej występuje podtyp mieszany lub z przewagą nadpobudliwości , zaś u dziewczynek - podtyp z zaburzeniami koncentracji uwagi .
Gdy otoczenie jest wyrozumiałe dla zachowania dziecka nadpobudliwego i potrafi mu pomóc bez interwencji specjalistów, ADHD może zostać nierozpoznane do momentu gdy dziecko znajdzie się w środowisku, w którym jego reakcje nie będą lub nie mogą być akceptowane .
Chłopcy w porównaniu z dziewczynkami są bardziej agresywni i ruchliwi. U dziewcząt zdecydowanym problemem są zaburzenia koncentracji uwagi, kiedy u chłopców problemem jest częściej nieumiejętność usiedzenia w miejscu oraz kontrolowania swojego zachowa-nia. Częściej u dziewcząt niż u chłopców nie rozpoznaje się zespołu nadpobudliwości psy-choruchowej.
Impulsywność dzieci nadpobudliwych prowadzi do tego, że działają one nie przewidując konsekwencji swojego działania, co z kolei powoduje, że nie są w stanie dostosować się do zasad panujących w domu. Dzieci nadpobudliwe mają kłopot z zastosowaniem zasad w praktyce, choć zwykle doskonale je znają i chcą przestrzegać. Przypominanie im o umo-wach, zakazach, czy uczenie przestrzegania zasad trzeba powtarzać wielokrotnie w ciągu dnia – dzień po dniu.
Dzieci z ADHD są także bardziej niż rówieśnicy ruchliwe i żywe. Szczególnie w sytu-acjach, w których wymaga się od nich długiego i spokojnego siedzenia. Nie można pow-strzymać ruchliwości dziecka. Można jedynie sprawić, by jak najmniej przeszkadzało wszystkim w życiu.
Opracowała: mgr Anna Kowalska
Na podstawie: Książki dla rodziców, nauczycieli i lekarzy „Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci” Tomasza Walończyka, Artura Kołakowskiego i Magdaleny Skotnickiej
4
joluska67