Piaget - Studia z psychologii dziecka (6).docx

J. Piaget – „Studia z psychologii dziecka”

R. 1 Rozwój umysłowy dziecka

1. Porównanie rozwoju psychicznego do procesu organicznego wzrostu – dążenie do równowagi - ciało rozwija się do osiągnięcia względnie stałego poziomu, tj. zakończeniem wzrostu i dojrzałością narządów, a życie umysłowe ewoluuje w kierunku ostatecznej równowagi osiąganej przez dorosły umysł :>

Rozwój:

§          postępujące zdobywanie równowagi

§          przechodzenie od słabej do wyższej równowagi

§          inteligencja - niestałość i niekoherencja myślenia dziecka vs. systematyzacja rozumu dorosłego

§          wzrost równowagi uczuć wraz z wiekiem

§          stopniowa stabilizacja stosunków społecznych

2.      Opis ewolucji dziecka i dorastającej młodzieży w kategoriach równowagi :

- rozwój umysłowy jest konstrukcją ciągłą (metafora coraz to solidniejszej budowli lub mechanizmu, którego części coraz lepiej się dopasowują)

Struktury zmienne – określają kolejne formy/stany równowagi:

interesy (przeciwieństwo zainteresowania) zmieniają się w zależności od poziomu umysłowego; wyjaśnienia przyjmują różne postacie w zależności od stopnia intelektualnego rozwoju

Mechanizm stały – zapewnia przejście z każdego stanu na poziom następny:

na każdym poziomie działanie zakłada zawsze zainteresowanie, które je wywołuje (np. potrzeba fizjologiczna, afektywna, intelektualna); inteligencja zawsze dąży do zrozumienia/wytłumaczenia

struktury zmienne 

3.     Struktury zmienne – wykazują różnice/przeciwności jednego poziomu zachowania wobec drugiego:

Formy organizacji czynności umysłowej:

§         dwa aspekty: motoryczny/intelektualny i afektywny

§         dwa wymiary: indywidualny i społeczny (międzyosobniczy)

4.     Okresy/fazy rozwoju (6):

Pierwsze trzy fazy  - okres niemowlęctwa (do wieku 1,5 – 2 r.ż., tj. przed rozwojem mowy i myślenia w ścisłym sensie)

1.     odruchów albo konstruktów dziedzicznych oraz pierwszych tendencji instynktowych (pokarmowych) i pierwszych emocji

2.     pierwszych nawyków ruchowych i pierwszych zorganizowanych spostrzeżeń oraz pierwszych zróżnicowanych uczuć

3.     inteligencji sensoryczno-motorycznej – praktycznej (poprzedzających mowę), elementarnych regulacji afektywnych i pierwszych zewnętrznych fiksacji afektywnych

4.     intuicyjnej inteligencji, spontanicznych uczuć międzyosobniczych i społecznych stosunków podporządkowania się dorosłemu (2 – 7 r.ż.)

5.     konkretnych operacji intelektualnych (początki logiki) oraz moralnych i społecznych uczuć współdziałania (7 – 11/12 r.ż.)

6.     abstrakcyjnych operacji intelektualnych, kształtowania się osobowości oraz afektywnego i intelektualnego wchodzenia społeczeństwo dorosłych (okres młodzieńczy)

Charakterystyka:

§         w każdej z faz pojawiają się specyficzne struktury, co pozwala odróżnić jedną od drugiej (stanowi szczególną formę równowagi)

§         pozostaje jednak istota faz poprzednich (substruktury), na których podstawie mogą powstawać nowe cechy

§         każda z faz odpowiada poziomowi zachowania, który jest bardziej lub mniej elementarny

§         każdej fazie odpowiadają cechy tymczasowe i drugorzędne, które zmieniają się w toku dalszego rozwoju w zależności od potrzeb dalszej organizacji

§         rozwój umysłowy posuwa się w kierunku coraz większego zrównoważenia

5. Funkcjonalne mechanizmy wspólne wszystkim fazom:

§         każde działanie odpowiada jakiejś potrzebie (każdy ruch/myśl/uczucie); wykonywanie działań wewnętrznych, czy zewnętrznych może się odbywać tylko pod wpływem pobudki, wyrażającej się potrzebą (np. elementarną, pytaniem, zainteresowaniem)

§         Clapadère – potrzeba jest zawsze przejawem zachwiania równowagi (pojawia się, kiedy coś w ciele lub umyśle ulega modyfikacji i trzeba przystosować zachowanie do tej zmiany

§         działanie kończy się z chwilą zaspokojenia potrzeb – przywrócenie równowagi między bodźcem wzbudzającym potrzebę a organizacją umysłową sprzed jej pojawienia się (np. jedzenie, rozwiązanie problemu, osiągnięcie celu)

§         działanie w każdej chwili zakłócane jest przez zmiany w świecie zewnętrznym i wewnętrznym

§         nowe zachowanie = przywrócenie równowagi + dążenie do równowagi trwalszej niż równowaga stanu poprzedzającego zakłócenie

§         każda ze struktur umysłowych powstałych dzięki rozwojowi można uważać za nową formę równowagi (+ kolejna stanowi postęp w stosunku do poprzedniej)

§         każda z potrzeb jest związana z organizacją określonego poziomu (np. widok tego samego przedmiotu wywoła inne reakcje u dzieci w różnym wieku)

6. Potrzeby i zainteresowanie wspólne dla wszystkich faz wieku:

Każda potrzeba zmierza do tego by:

§         asymilować świat zewnętrzny w dostępne już struktury (wcielić osoby i rzeczy w aktywność własną podmiotu)

§         dostosowywać struktury do przemian jakim podlegają, zmieniać siebie odpowiednio do każdej zewnetrznej zmiany

= dąży się do asymilowania środowiska (inkorporowania świata w siebie) dzięki strukturom/organom psychicznym, które mają coraz rozleglejszy zakres działania (od postrzegania i ruchu aż do wyższych operacji)

+ adaptacja – równowaga asymilacji i przystosowań (rozwój umysłowy – coraz doskonalsza adaptacja do rzeczywistości)

7.  Etapy adaptacji – noworodek i niemowlę:

Okres najbardziej decydujący dla całego późniejszego rozwoju psychicznego (zdobywanie przez spostrzeżenia i ruchy całego otaczającego świata!) – rewolucja kopernikańska w miniaturze - w 18 miesięcy/2 lata (niebywałe! :p) – od sprowadzania wszystkiego do własnego ciała aż do odczuwania świata jako zewnętrznego wobec siebie

Opis w aspekcie :

§         Inteligencji – trzy fazy: odruchową, organizacji spostrzeżeń i nawyków, inteligencji sensoryczno-motorycznej

§         Życia afektywnego

a) narodziny:

§         życie umysłowe sprowadza się do ćwiczenia aparatów odruchowych (dziedziczne, instynktowne, np. jedzenie :>)

§         odruchy te nie są bierne, ale przejawiają aktywność świadczącą o istnieniu wczesnej asymilacji sensoryczno-motorycznej

ssanie à coraz lepsze ssanie à praktyczne wyróżnianie i rozpoznawanie à generalizacja własnych działań („nie muszę ssać jedynie cycka, ale mogę też swój palec” à ssanie każdego napotkanego przedmiotu à koordynacja ruchów rąk ze ssaniem à wprowadzanie palca do ust (już od 2 miesiąca)

=

asymilowanie do ssania części swojego świata – świat jest z natury rzeczywistością do ssania

b) integrowanie w nawyki i zorganizowane spostrzeżenia

§         regularne ssanie palucha, ruch zwracania głowy w kierunku dźwięku, śledzenie poruszającego się przedmiotu

§         od momentu, kiedy dziecko zaczyna się uśmiechać (5 tydzień +), zaczyna rozpoznawać osoby (ale nie ma oddzielonego Ja od świata zewnętrznego, nie ma też pojęcia osoby)             

§         3 – 6 miesiąc (ok. 4,5 miesiąca)  - niemowlę chwyta to, co widzi à (wraz z manipulowaniem) udoskonalenie zdolności tworzenia nowych nawyków

§         punktem wyjścia nowych zespołów ruchowych i percepcyjnych (na początku jedność – schematy sensoryczno-motoryczne) jest cykl odruchowy; nie jest odtwarzany, ale włącza w siebie nowe elementy i poprzez różnicowanie tworzy z nimi większe całości

reakcja okrężna – odtwarzanie nowych ruchów, bo doprowadziły do rezultatu, który można włączyć do schematu (dziecko powtarza coś, co doprowadziło do interesującego je skutku:P); podstawowa rola w rozwoju sensoryczno-motorycznym; bardziej rozwinięta forma asymilacji

c)  inteligencja sensoryczno – motoryczna (praktyczna):

§         inteligencja pojawia się znacznie wcześniej niż mowa i zinterioryzowana mowa (myślenie wewnętrzne za pomocą znaków słownych)

§         inteligencja praktyczna – dot. manipulowania przedmiotami; posługuje się postrzeżeniami i ruchami zorganizowanymi w „schematy działania” a nie słowami i koncepcjami

przykłady:

o        pod koniec 1 r.ż. – zbliżenie przedmiotu przez pociągnięcie serwety, na której on stoi

o        ok. 18 miesiąc - chwycenie patyka, żeby zbliżyć oddalony przedmiot

§         tworzenie się aktów inteligencji:

o        mnożenie i różnicowanie zachowań (większa elastyczność pozwala na wzięcie pod uwagę doświadczenia); zarzucenie reprodukowania ruchów (reakcja okrężna:>) na rzecz zmieniania ruchów w zamierzony sposób, żeby zobaczyć rezultat (np. rzucanie klockami w różne strony)

o        wzajemna samokoordynacja poprzez własną asymilację pomiędzy poszczególnymi schematami – jedne wyznaczają cel całemu działaniu a inne służą jako środki; w kontakcie z nowym przedmiotem dziecko będzie wcielało go do każdego ze swoich schematów działania (np. rzucać, potrząsać) – rozumienie przedmiotu poprzez jego zastosowanie à dzięki tej koordynacji rodzi się inteligencja praktyczna