Zajęcia 4 – Vasta, Haith, Milles. „Psychologia dziecka” (222-226, 257-259).
Podstawowe pytanie – czy ludzie przychodzą na świat z wrodzonymi i zorganizowanymi schematami percepcji, czy muszą one dopiero zostać rozwinięte?
Pytanie Molyneux - czy niewidomy od urodzenia człowiek, który nauczy się rozpoznawać dotykiem kulę i sześcian, gdy odzyska wzrok – będzie w stanie je rozpoznać?
Stanowisko empiryczne (John Locke) odpowiada – nie. Do zrozumienia związków pomiędzy widzeniem i dotykiem niezbędne jest doświadczenie.
Stanowisko natywistyczne – ludzie potrafią powiązać ze sobą zmysły dzięki dziedzictwu genetycznemu.
Trzy procesy biorące udział w percepcji:
a) odbieranie wrażeń – wykrywanie i różnicowanie informacji zmysłowej
b) spostrzeganie – interpretowanie wrażeń (może obejmować rozpoznawanie i identyfikację)
c) uwagę – odnosi się ona do selektywnej percepcji.
Teorie rozwoju sensorycznego i percepcyjnego
Teoria uczenia się (Rakic, Locke, Edelman, Hebb)
Podkreśla znaczenie doświadczenia w rozwoju. Dziecko buduje wrażenia percepcyjne poprzez skojarzenia. Niemowlę najpierw postrzega elementy, potem łączy (kojarzy) je w całość.
Argument potwierdzający teorię: pozwala nam wyjaśnić fakt, że kiepsko rozróżniamy na początku twarze ludzi odmiennych ras, lub wychwytywanie różnic w języku (u Japończyków – różnica między l i r).
Badania nad centralnym układem nerwowym pokazują, że doświadczenie wpływa na funkcjonowanie komórek sensorycznych. Nieaktywizowane w dzieciństwie komórki giną w trakcie 1 roku życia.
Teoria ekologiczna (Gibson).
Podkreśla naturalne wyposażenie niemowlęcia. Skupia się na tym, jak nasze narządy zmysłów są przystosowane do pobierania energii.
Gibsonowie twierdzą, że „obiekty mieszczące się w otaczającym świecie wydzielają naturalnie ustrukturalizowaną energię fizyczną, która może być percypowana w całości”.
Rozwój percepcyjny = zwiększanie wrażliwości na strukturę energii, i wzrastanie umiejętności określania, które cechy przedmiotów i ludzi pozostają stałe, a które się zmieniają.
Argument potwierdzający teorię: gdy niemowlęta patrzą na ludzi, to są w stanie dostrzec brak synchronizacji między ruchem warg mówiącego a słyszanym dźwiękiem.
Teoria poznawcza (Bruner, Piaget)
Podkreśla rolę wiedzy w interpretowaniu świata.
Badanie Brunera: biedne i bogate dzieci patrzyły na monetę. Potem wybierały krążek, który miał być tak duży, jak moneta. Biedne dzieci wybierały większy krążek. Miało to potwierdzać fakt, że wartość przypisywana danym obiektom może wpływać na to, jak je spostrzegają – dla dzieci biednych moneta miała większą wartość.
Teoria zakłada, że procesy poznawcze wyprzedzają percepcję – spostrzegamy obiekt dopiero po skategoryzowaniu go.
Piaget – sposób spostrzegania świata przez dziecko zależy od jego poziomu rozwoju poznawczego.
W wieku niemowlęcym następuje integracja poszczególnych dróg percepcji. Wpływ ten ujawnia się również w wieku szkolnym i dorosłym.
Koncepcja przetwarzana informacji zakłada, że docierająca informacja sensoryczna przechodzi szereg zmian, w miarę jak jest przetwarzana przez mózg.
Stawiane pytania:
Jak zmieniają się z wiekiem procesy przetwarzania informacji?
Jaki jest związek pomiędzy tymi zmianami a ilością informacji, jakie dziecko jest w stanie przetworzyć?
Rozwój uwagi
Sposoby spostrzegania zachodzą aktywnie (!). Percepcja dziecka zależy od jego intencji, celów, skłonności oraz poziomu uwagi i czuwania.
Odruch orientacyjny (opisany po raz pierwszy przez Sokołowa): noworodek który słyszy łagodne dźwięki o niskiej częstotliwości, zmieniające się dźwięki lub widzi poruszające się światła, wykazuje zmiany zachowania optymalizujące gotowość do odbierania bodźców – przerywa wykonywanie czynności, otwiera szeroko oczy, serce zaczyna bić wolniej.
Odruch obronny - jeśli stymulacja jest zbyt intensywna lub gwałtowna niemowlę zamyka oczy, wykazuje podniecenie, bicie serca staje się szybsze.
Wydaje się, że są to dwie najwcześniejsze postaci pozytywnej negatywnej uwagi.
Noworodek będzie patrzył na źródło dźwięku, odwracał głowę pod wpływem stymulacji policzka lub atrakcyjnego zapachu.
Proste postaci uwagi selektywnej: wolą patrzeć na obrazy o przeciętnym poziomie jasności i zmienności, oraz na obrazy przedstawiające uporządkowane wzory. Chętniej dostosowują swój sposób ssania tak, żeby częściej słuchać głosu własnej matki niż innej kobiety.
Kagan – wyjaśnienie kontroli uwagi niemowlęcia.
Od urodzenia, do ok. 3 miesiąca życia, niemowlęta zwracają uwagę na wzorce zawierające kontur i ruch.
W wieku 3-12 miesięcy zwracają uwagę na rzeczy, które wydają im się zaskakujące lub niezgodne z tym, co już wiedzą.
Od 12 miesiąca – zwracają uwagę na zdarzenia, które prowokują do budowania hipotez lub przypuszczeń.
Uwaga selektywna u starszych dzieci.
Istnieje ogólna tendencja rozwojowa do przechodzenia od kontrolowania uwagi przez bodźce do silniejszej samokontroli, opartej na własnych celach i zamiarach jednostki.
Flavell – cztery aspekty uwagi rozwijające się z wiekiem.
1) Kontrola uwagi – z wiekiem zwiększa się zakres uwagi, i zmniejsza jej podatność na rozpraszanie.
2) Adaptacyjność uwagi (dzieci starsze lepiej skupiają się na wyznaczonym zadaniu)
3) Zwiększanie się planowości uwagi (uwaga staje się bardziej systematyczna)
4) Rozwój umiejętności stosowania odpowiednich strategii uwagi
Strategie uwagi dziecka mogą być usprawniane, ale dopiero u dzieci trochę starszych (od 4, 5 roku życia).
Wraz z wiekiem zwiększa się umiejętność koncentracji uwagi na jednym źródle informacji, zarówno dla modalności słuchowej i wzrokowej.
dareness