Pervin
Rozdział 7
NIEŚWIADOMOŚĆ
Nieświadomość - treści i procesy niedostępne świadomości, ale mające potencjalny wpływ na funkcjonowanie psychiki, w jej skład wchodzą m.in. myśli i uczucia
Badacze mają skrajne poglądy na nieświadomość - Freud - nieświadomość nami kieruje
- Bandura - nieświadomość istnieje, ale ma niewielki wpływ na nas, "zazwyczaj wiemy, co myślimy", a skoro tak to możliwe jest badanie osób przez kwestionariusze i samoopisy
Przykłady procesów nieświadomych
1) Spostrzeganie podprogowe - są dowody na podprogowe spostrzeganie obrazów i rejestrowanie dźwięków (słuchanie dychotomiczne) Przekazy podprogowe nie są w stanie nakłonić nas do czegoś, czego zwykle nie robimy ("kup Coca-Colę") lub zmienić nasze dotychczasowe nawyki.
2) Pamięć ukryta - szybciej uczymy się czegoś, czego wyuczyliśmy się wcześniej, choć już tego nie pamiętamy i nie jesteśmy w stanie odtworzyć
3) Zjawisko rozszczepienia - ważne aspekty funkcjonowanie osobowości nie są uświadamiane i nie są zintegrowane z resztą osobowości, dotyczy to np. ludzi z osobowością wieloraką (kiedyś zaburzenie to było bardzo rzadkie, teraz pojawia się coraz częściej), ale zdarza się także nam, gdy nie pamiętamy np. fragmentów długiej podróży. Zjawisko to występuje też np. u żołnierzy, którzy nie pamiętają przebiegu bitwy. Podając lek o nazwie "surowica prawdy" (sodium pentothal) można te wspomnienia przywrócić.
4) Ślepota czynnościowa - niektórzy pacjenci z uszkodzonym mózgiem mówią, że nie widzą, a daną czynność wykonują tak, jakby widzieli normalnie. Może też wystąpić ślepota histeryczna - niezdolność do widzenia pomimo braku uszkodzeń.
5) Hipnoza - zmiana stanu świadomości pod wpływem działania innej osoby. Nieświadomość działa także w tzw. sugestii posthipnotycznej, gdy badany po przebudzeniu nieświadomie wykonuje polecenia.
6) Ukryte słuchanie - operowani będący pod wpływem narkozy słyszą to, co mówią lekarze choć nie potrafią tego powtórzyć po obudzeniu, a to co usłyszeli ma wpływ na ich zachowanie.
7) Powiedzieć więcej niż się wie - podejmujemy decyzje a potem szukamy wyjaśnienia dlaczego tak zrobiliśmy, choć nie jesteśmy świadomi prawdziwych motywów. Jest to widoczne np. przy zakupach - niby kupujemy coś ze względy na markę a tak właściwie to dlatego że leżało na półce na wysokości naszych oczu.
8) Warunkowanie bez udziału świadomości - wpływ nieświadomości widać np. przy generalizowaniu. Warunkowanie bez świadomości ma też miejsce przy zastępczym uczeniu się.
9) Procesy automatyczne (rutynowe) - pewnych rzeczy uczymy się świadomie a innych nie (np. gramatyka języka ojczystego). Nawet rzeczy, których nauczyliśmy się przy udziale świadomości mogą ulec automatyzacji i wykonywanie ich nie będzie wymagało zaangażowania świadomości.
10) Wyparcie - podobnie jak w pamięci ukrytej wydarzenie początkowo było spostrzegane świadomie a następnie pod wpływem działania mechanizmów obronnych zostało usunięte ze świadomości (ale skąd umysł wie czego ma nie wiedzieć?)
Rzut oka w przeszłość
1) Freud - choć pojęcie nieświadomości istniało wcześniej on rozwinął tą koncepcję i nadał nieświadomości tak wielkie znaczenie
2) Wund i Tichener - przeprowadzali eksperymenty, ale interesowali się też spostrzeżeniami, wyobrażeniami, uczuciami i myślami
3) Watson - interesowało go to, co organizm robi a nie to co myśli - ważne jest zachowanie a nie wewnętrzne myśli
4) Lata '50 - Ruch Nowe Spojrzenie - osoba spostrzegająca jest aktywnym uczestnikiem procesu spostrzegania. Na postrzeganie wpływają potrzeby i motywacje
5) Rewolucja poznawcza - usunięcie na bok nieświadomości inne niż dotychczas spojrzenie na nią.
6) Psychologowie osobowości i społecznie powrócili do pojęcia nieświadomości i spojrzeli na nie z perspektywy poznawczej i psychodynamicznej.
Nieświadomość dynamiczna - ujęcie psychoanalityczne
Życie psychiczne człowieka można ujmować w kategoriach zależności od stopnia uświadamiania sobie wydarzeń.
· świadomość - odnosi się do zjawisk, które cały czas sobie uświadamiamy
· przedświadomość - zdarzenia, które mogą stać się przedmiotem świadomego myślenia, jeśli się na nich
skupimy
· nieświadomość - zjawiska, z których nie zdajemy sobie sprawy, a które mogą stać się przedmiotem
świadomego myślenia jeśli zajdą szczególne okoliczności
Nie wszystkie elementy nieświadomości znajduj a się w niej pod wpływem wyparcia i mechanizmów obronnych
Nieświadomość jest dynamiczna.
nieświadomość
świadomość
· Procesy często nielogiczne i irracjonalne
· Procesy poznawcze racjonalne i zgodne z zasadami logiki
· Przejawia się w snach, przejęzyczeniach, symbolicznych dziełach sztuki, rytuałach
· Jej treści chcą się ujawnić, ale działa bariera mechanizmów obronnych (też nieświadoma)
· Jest pełna konfliktów pomiędzy sprzecznymi pragnieniami a lękiem,
· Należą do niej pragnienia, popędy i motywacje
Freud nie robił badań mających sprawdzić jak działa nieświadomość
Zrobił to Poetzl - podprogowo prezentował badanym obrazy i badał jaki wywierają one wpływ na zachowanie
Później było jeszcze wiele innych badań (ale nie będę ich szczegółowo opisywać , bo po co?)
Jedno z ciekawszych dotyczyło podprogowego prezentowania schizofrenikom informacji zagrażających i pozytywnych - uspokajających. U badanych, którym prezentowano informacje pozytywne było mniej objawów patologicznych i ich terapia była skuteczniejsza.
Wyparcie - mechanizm obronny niedopuszczający do świadomości określonych myśli czy pragnień.
Są dowody na to, że istnieje, ale należy być ostrożnym wobec przywracanych wspomnień
Niektóre wspomnienia są opamiętywane, tylko w określonym stanie, w takim w jakim było rejestrowane zdarzenie (zależność pamięci od stanu)
Osoby o wysokim poziomie tłumienia pamiętają z dzieciństwa mnij wydarzeń negatywnych, a wspomnienia te dotyczą późniejszego okresu
Hipermnezja - polepszanie się pamięci w miarę upływu czasu.
Ale nie potwierdzono jeszcze dwóch podstawowych założeń teorii wyparcia, a mianowicie, że:
- celem zapominania jest osłabienie lęku
- barierę niepamięci można usunąć w określonych okolicznościach
a tym samym nie można określić wiarygodności wspomnień uzyskiwanych w czasie psychoterapii
Być może jest tak, że nieświadomość składa się z różnych poziomów
Nieświadomość poznawcza
Procesy poznawcze mogą być: - kontrolowane - racjonalne, pochłaniają dużo energii i uwagi,
- automatyczne - poza kontrolą i świadomością, zazwyczaj nieintencjonalne, mimowolne,
szybkie i skuteczne
Nieświadomość poznawcza obejmuje znaczna część życia psychiczne, wpływa na:
- pamięć i spostrzeganie (Jacoby)
- uczucia i postawy wobec innych (pokazywano podprogowo słowa wywołujące wrogość a następnie zdjęcia osób - były one oceniane gorzej niż w grupie kontrolnej) Często postawy wobec innych są kształtowane nieświadomie, (np. stereotypy) co zwiększa ich trwałość i trudność skorygowania.
Konstrukty osobiste chronicznie dostępne (automatyczne procesy percypowania i interpretowania rzeczywistości) - pewne sposoby spostrzegania świata są automatyczne - wystarczy niewiele informacji, by je uruchomić. Są niezależne od intencji, skuteczne, są poza wolicjonalna kontrolą, uczestniczą w procesach spostrzegania siebie, prowadzą do formowania obrazu świata zgodnego z konstruktami.
Każdy ma inne konstrukty.
Porównanie dynamicznej i poznawczej koncepcji nieświadomości
Koncepcja poznawcza
Koncep...
dareness