1.Teorie stadiów rozwojowych- akcentuja naturalny potencjał rozwojowy człowieka
-rozwój w kategorii okresów
-kolejne stadium niesie ze sobą jakościową zmiane w naturze organizmu (nowe właściwości)
-każde stadium ma swój czas
-stadia charakt.się stałą kolejnością, stałą progresję
¨ Psychoseksualne stadia rozwoju Freuda
- strefa erogenna zmienia się we wczesnych stadiach rozwoju
- rozwój psych.i emocjonalny dziecka zależy od interakcji społ., lęków i
gratyfikacji związanych z tymi strefami
- stadium oralne(usta)-nadmiar frustracji w tym okresie prowadzi do wykształcenia
osobowości oralnej 9osobowość narcystyczna najbardziej powiązana z tym stadium)
- stadium analne(odbyt, 2-3r.ż)-przyjemności i frustracje tego okresu prowadzą do
rozwoju osob.analnej
- stadium faliczne(narządy płciowe, 4-5r.ż)-fascynacja genitaliami, prowadzi do; u
chlopców lęku kastracyjnego,u dziewczynek zazdrości o penisa.w tej fazie u
chłopców powstają późniejsze cechy męski t.j pragnienie siły, skłonność do
rywalizacji, u dziewczynek ekshibicjonizm i połączenie naiwności z zalotnością
W wieku dojrzałym właściwa dla danego stadium osobowość wyraża się inzczej niż w dzieciństwie ale wg. Freuda podst. struktura osob.(genotyp) pozostaje taka sama, niezależnie od sposobu jej zew.manifestacji(fenotyp). (chtakt.osobowości str.178 tab.6.1)
¨ Psychospołeczne stadia rozw.Eriksona
-skupił się na etapach rozwoju spol.
-stadia obejmuja też wiek dorosły i starość
-8 etapów rozwoju psychospoł.Eriksona i wpływ każdego z nichna osob (tab.6.2str
179)
-Marcia wzbogacil stadium tożsamość vs.pomieszanie ról o 4 możliwe stany
docelowe: osiągniecie tożsamości, moratorim, pomieszanie tożsamości i zamknięcia
-moratorium-eksplorowanie i poszukiwanie trwa nadal, przybierając często
formy obsesyjne ale nie prowadzące do obrania nowej drogi
-pomieszanie tożsamości-brakuje poczucia kierunku, ale nie ma walki charakt.
dla stadiom moratorium
-zamknięcie-istnieje przywiązanie do wartości i celów, ale bez rozważania
alternatywnych możliwości. Przywiązanie to jest przedwczesne, może opierać
się na nadmiernym pragnieniu dostosowania się do wartości rodziców albo lęku
niepewnościa związana z poszukiwaniem.
-stadia są od siebie zależne,poprzedni ma wpływ na następny
-znaczenie badań eriksona:
-zwrócil uwagę ze psychospol. aspekty rozw.sa równie ważne jak biol.
-rozwój przez całe życie
-dla osobowości jest równie ważny sposób konstruowania przyszlości jak i
pezyszłości
¨ Krytyka teorii stadiów rozw
-kwestionowano niezmienna kolejność stadiów i relacje między nimi
-zamiast idei stadiów krytycznych powinno się mówić ookresach wrażliwości(sa to
okresy podwyższonej podatności przed którymi i po których wrażliwośc jest mniejsza)
Podłużne badania rozwoju.
badanie podł.-dot.tych samych osób,
-pozwalają na obserwowanie procesow rozw. dzięki czemu można uchwycić
zarówno rozw.poszczegolnych elementow jak i ich wzajemnej relacji
-ich wyniki musza być potwierdzone innymi wynikami
badanie przekrojowe-pozwalaja uchwycić zależność między wiekiem a osobowościa
-możliwe jest znalezienie związków między różnymi zjawiskami
(wychowanie) a rozwojem
-2 ograniczenia, (1)zw.przyczynowych trzeba się domyślać
(2) różnice mogą wynikać ze zmian obyczajowych a
nie z wieku badanych
stałość i zmienność rozw.osob.
-4 rodz.zmian:- bezwzględne i względne
-fenotypowe i genotypowe
-ciągłe i nieciągłe
przykłady badań podłużnych
(a)szwedzkie badanie rozwoju indywidualnego Magnussona
-badania podł. dot.wspóldziałania czynników środ. i ndywid. w procesie rozwoju
od dzieciństwa do dorosłości
-dot. rozwoju patologii społ t.j alkoholizm
-dojrzewanie i biol. i społ. dziewcząt 9moment dojrzewania a klopoty wdomu):
dziewczeta wcześniej dojrzewajace sprawiały więcej problemów
-rozwój patologii społ u chłopców:13 lat mało adrenaliny-w dorosłości przestępcy
częściej niż o wys. poziomie adremaliny
-właściwości tych badań:pozwoliły na wprowadzenie standardów tego typu badań,
łączyły uwarunkowania biol. z psych.,obejmowały całego człowieka a nie relacje
pomiędzy cechami
-Magnusson: tylko bad.podłużne pozwalają zrozumieć relacje pomiędzy różnymi zm.
a także tylko dzięki nim można uchwycić odmienne relacje między zm. w różnych
okresach oraz wyodrebnienie podgrup
(b)badania podł. Blocków
I
- badania nad gr. ludzi w 3 momentach ich życia:gimnazjum, liceum i po 30
- badał metoda Q-sortu na podst. wywiadów
- dowiódł zasadniczej ciągłości osobowości (korelacje ocen z 3 różnych okresów
życia)
- różnice między kobietami i mężczyznami w zakresie wskaźników ciągłości ( po liceum
u M większe niż u K zwężenie zaint.i psadek poczucia humoru, u K nodwrotnie)
- ciągłość większa w krótszych niż w dłuższych odstępach czasu
- różnice w ciągłości pomiędzy poszczególnymi ludźmi
II
- badanie rozwoju konstruktów osobistych, którym przypisywali znaczenie
kontroli ego(umiejetność wyrażania lub tłumienia swoich impulsów uczuc i pragnień,
zdolność do odraczania gratyfikacji, powstrzymywania się od działania i izolowania od środowiska) oraz prężności ego(umiejetność modyfikowaniaprzez dana jednostkę
poziomu samokontroli zależnie od sytuacji, wzrost prężności ego oznacza zarazem
poprawe zdolnosci adaptacyjnych)
- zbierano inf.dot.:życiorysu,oceny obserwatorów,dane ztestow,relacje o sobie
- rezultaty:
(1)prężność ego: różnice między M i K (u M ciągłość, u K brak zwiazku między
wskaźnikami prężności ego w dzieciństwie a wiekim młodzieńczym i doe=rosł.)
(2)kontrola ego: związek miedzy natężeniem kontroli ego w wieku 3 lat a zachowaniem w wieku 7lat;niski poziom->bardziej agresywne, asertywne, mniej posłuszne, wys. poziom;bardziej nieśmiałe)
(3)K i M różnią się dynamiką poczucia wł.wartości(u K maleje, u
M rośnie)
(4) chlopcy(dzieci rozwodników)bardziej impulsywni
(5)14 latki zażywający marihuanę-niski poziom kontroli ego
Relacje miedzy rodzicami a dziećmi –projekt Minesota
-relacje interpersonalne od niemowlęctwa do dojrzewania
-ad.się do teorii przywiązania Bwlby’ego Ainsworth
-teoria systemu zachowań tworzących przywiazanie(Bowlby)-przywiązanie do opiekuna przechodzi przez kolejne fazy i staje się podstawą poczucia bezpieczeństwa podczas eksploracji otoczenia i separacji
-Ainsworth-dzieci lękliwe-unikające
dzieci złączione bezpiecznym przywiązaniem
dzieci lekliwe –oporne
-zakladano związek między różnicami indywidualnymi z wczesnego okresu życia a późniejszymi różnicami w funkcjonowaniu, zwłaszcza w zakresie więzi z innymi
-stwierdzono: (1)bezpieczne przywiazanie->bardziej samodzielne, wyższy poziom prężności ego niż dzieci lękliwe, zw. miedzy prężnością ego a stylem przywiązania widoczny od śr. dzieciństwa),wykazywały większą empatię, łatwiej radziły sobie z niepowodzeniami, powodowały ciepłe reakcje nauczycieli
Badania podłużne świadczą o tym, że w ciągu życia człowieka mamy do czynienia zarówno ze zmianami jakosciowymi jak i ze spójnym konsekwentnym rozwojem .Dowodzą one jednocześnie, że zmiany w zakresie stałości i zmienności wyst. znaczne róznice pomiedzy poszczególnymi ludźmi.
-
dareness