Struktura osobowości

Plan wykładu

•     Cecha

•     Sytuacja i cechy - źródła zmienności w zachowaniu

–   Krytyka cechy dokonana przez W. Mischela

–   W poszukiwaniu sytuacyjnej spójności zachowania

–   Rozwiązanie problemu osoba-sytuacja

•     Społeczno-poznawcza teoria osobowości

•     Dwa pojęcia struktury

    Cecha

č    G. Allport pionier ujęcia cechowego, cechy są czymś rzeczywistym, strukturami psychicznymi (neuropsychicznymi systemami), odpowiadającymi za spójność zachowania.

Cecha: definicja

č    Cecha - spójny wzorzec myśli, emocji lub działań, który wyróżnia daną osobę od innych.

č   Odnosi się do myśli, emocji lub zachowań

č   Cecha zakłada porównanie z innymi ludźmi

č   Żeby mogła różnicować ludzi musi wykazywać spójność

č    Cechy jako atrybuty zachowania

č    Cechy jako atrybuty osób

č    Cechy jak predyktory zachowania

Walter Mischel i krytyka istniejących ujęć osobowości

•     Zachowanie jest specyficzne w zależności od sytuacji

•     Pomiar poprzez sprawozdania subiektywne daje korelacje z bardziej obiektywnymi pomiarami poniżej poziomu r= ,30

•     Wiara ludzi w istnienie cech jest fenomenem, który sam wymaga wyjaśnienia

•     Zachowanie należy wyjaśniać odwołując się do warunkowania i społecznego uczenia

Walter Mischel i krytyka istniejących ujęć osobowości

•     W. Mischel zwrócił uwagę na niewłaściwe użycie teorii cech, np. wnioskowanie o cesze na podstawie pojedynczych zachowań.

•     „Poza inteligencją, nie wykazano spójności zachowań na dużym poziomie ogólności i pojęcie cech osobowości rozumianych jako szerokie dyspozycje do zachowania jest nie do utrzymania.” (Mischel, 1968)

W poszukiwaniu sytuacyjnej spójności

•     Kontrowersja dotycząca sytuacyjnej spójności zachowania wywodzi się z rozbieżności między naszą intuicją i badaniami.

•     Nasza tendencyjność i złudzenia, którym podlegamy jest faktem, jednak to, co każdy z nas robi na co dzień, próbując określić daną osobę jest wskazówką do zmiany badań z nomotetycznych na idiograficzne.

•      Badania idiograficzne Daryla Bema - można przewidzieć zachowania niektórych ludzi i to tylko czasami

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

•     Seymour Epstein - grupowanie zachowań

–  pojedyncze zachowanie, (pozycja testowa) ma zbyt wąski zakres ogólności i jest obarczone zbyt dużym błędem pomiaru, aby dać korelacje wyższe niż słabe z innymi miarami cechy

–  aby zmierzyć cechę, trzeba ustalić zarówno czasową rzetelność (stabilność) jak i ogólność. Ogólność można uzyskać uśredniając zachowanie w wystarczającej ilości okazji, a stabilność uśredniając zachowanie w odpowiednich sytuacjach

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

•     Seymour Epstein

–   Zachowanie jest równocześnie specyficzne dla sytuacji i niestałe na poziomie konkretnego zachowania, a ogólne i stałe na poziomie grupy zachowań.

–   Problem zasadności posługiwania się kategorią cechy nie jest problemem, ponieważ istnieją jednoznaczne dane przemawiające za specyficznością i za ogólnością

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

•     Czy niektóre cechy są bardziej „cechowe” niż inne?

–   Diener (1984) odkrył, że negatywne emocje są pod znacznie silniejszym wpływem różnic indywidualnych niż czynników sytuacyjnych, odwrotnie niż emocje pozytywne, co potwierdził M. Eysenck i L. Hepburn (1989). Pozytywne emocje można zatem przewidzieć na podstawie sytuacji, jednak nie negatywne.

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

•     Czy niektórzy ludzie mają „więcej” osobowości niż inni?

–   E. Phares podsumowując badania nad poczuciem kontroli pokazał, że internals starają się kontrolować swoje otoczenie, np. To co robią w pracy, jaką mają pracę i relacje z innymi, externals nie myślą o zmianie pracy, raczej czekają, aż czynniki środowiskowe zmuszą ich do zmiany.

Teoria społeczno-poznawcza

•     Walter Mischel - zmienne osobowe (1973, 1995)

–   Strategie kodowania - kategorie (konstrukty), poprzez które osoba ujmuje siebie, innych, zdarzenia i sytuacje

–   Oczekiwania - prowadzą do wyboru zachowania z puli wielu możliwych:

•   o świecie społecznym

•   o rezultatach zachowań w danej sytuacji

•   o własnej skuteczności (Bandura)

–   Subiektywna wartość bodźca, cele i wartości

–   Afekty - emocje (również reakcje fizjologiczne)

–   Kompetencje i plany samoregulujące - zdolność do zorganizowanego działania i kontroli środowiska

CAPS - Poznawczo-afektywna teoria osobowości

CAPS - Poznawczo-afektywna teoria osobowości

Profile sytuacja-zachowanie

Profile sytuacja-zachowanie

Badania z Carleton College (Mischel, Peake, 1982)

Dwa znaczenia struktury osobowości

•     Struktura: organizacja systemów wewnątrz osoby

•     Struktura: podsumowanie interindywidualnej zmienności w postaci wymiarów - cech

Podział na proces i strukturę

•     Intraindywidualne systemy leżące u podłoża charakterystycznych wzorców doświadczenia

•     Wyjaśnienie działań i doświadczeń jednostki

•     Interindywidualna zmienność - dążenie do określenia wymiarów różnic indywidualnych

•     Wyjaśnienie różnic między ludźmi

Co pozwala nam wyjaśnić struktura z perspektywy różnicowej?

•     Wyjaśnia skąd się biorą różnice indywidualne

•     Nie wyjaśnia zachowania konkretnej osoby (Borkenau i Ostendorf, 1998)

•     Czynniki „to surowy materiał... określający potencjał i ukierunkowanie jednostki” (McCrae i Costa, 1996)

Posiadanie i robienie (having & doing)

•     Wymiary interindywidualne - stałe charakterystyki, które ludzie posiadają

•     Poznawcze i afektywne systemy poprzez które ludzie interpretują sytuacje, zadania, etc., to, co ludzie robią