Biologiczne podstawy osobowości

Genetyka zachowania

Ewolucyjna psychologia osobowości

Plan wykładu

•     Metody genetyki zachowania

•     Wpływy środowiskowe i genetyczne

•     Odziedziczalność osobowości

•     Podstawowe założenia psychologii ewolucyjnej.

•     Ewolucyjne wyjaśnienia podstawowych tendencji i charakterystyk osobowości człowieka

•     Neurobiologia osobowości

Ludzki genom

•     Zaskakujące dane genetyki:
Caenorhabditis elegans – 18 424 geny

              Drosophila melanogaster – 13 601 genów

              Arabidopsis – 24 489 genów

              Homo sapiens – 35 000 genów

Porównanie ludzkiego genomu i genomu małp człekokształtnych wskazuje na 1-2% różnicy.

Metody genetyki zachowania

•     Metoda bliźniąt

–  bliźnięta monozygotyczne

•  wychowywane razem

•  wychowywane osobno

–  bliźnięta dyzygotyczne

•     Metoda adopcyjna

•     Metoda dopasowania modelu

•     OGOD - jeden gen - jedno zaburzenie (One Gene One Disorder)

•     QTL - Quantitative Trait Loci – geny cech ilościowych

Identyfikowanie DNA związanego z zachowaniem - QTL

•     Jeśli wiele genów wpływa na jakąś cechę, to jest prawdopodobne, że będą się rozkładały ilościowo a nie jakościowo.

•     Z perspektywy QTL większość zaburzeń stanowi ekstremum cech ilościowych determinowanych przez te same czynniki genetyczne i środowiskowe odpowiedzialnych za zmienność na całym wymiarze.

Odziedziczalność

•     Współczynnik odziedziczalności

–  h2=zmienność genotypowa cechy / zmienność fenotypową cechy

–  odziedziczalność w szerokim rozumieniu

–  zmienność addytywna i nieaddytywna (dominacja i epistaza)

–  odziedziczalność w wąskim rozumieniu

Wpływy środowiskowe i genetyczne

•     Genetyka zachowania jako próba odpowiedzi na problem natura-wychowanie.

•     Czynniki środowiskowe wspólne i specyficzne

•     Interakcja genotypu i środowiska

–  To samo środowisko ma odmienny wpływ na ludzi o różnych genach.

–  Ludzie o różnych genach mogą wywoływać odmienne reakcje środowiska

–  Ludzie o różnych genach wybierają i tworzą odmienne środowiska

Oszacowania odziedziczalności

Model h, c, e
(Loehlin, et al.., 1998)

Dane obserwacyjne (GOSAT)
(Borkenau, et al., 2001)

Tezy psychologii ewolucyjnej

•     Socjobiologia - wyjaśnianie zachowań poprzez wskazanie ich wartości przystosowawczej

•     Psychologia ewolucyjna - odkrycie organizacji i struktury ludzkiego umysłu

–  mechanizmy psychologiczne

–  powiązanie z istniejącą metodologią badań psychologicznych

Tezy psychologii ewolucyjnej

•     Mózg - system fizykalny, jego struktury mają na celu generowanie zachowania, które jest odpowiednie do okoliczności

•     Struktury mózgowe zostały „zaplanowane” przez dobór naturalny.

•     Różne struktury neuronalne są wyspecjalizowane w rozwiązywaniu odmiennych problemów adaptacyjnych.

•     Nasze współczesne czaszki zamieszkuje umysł z epoki kamienia łupanego.

Podstawowe tendencje i charakterystyki z perspektywy ewolucyjnej

•     Określenie podstawowych motywów ludzkiego zachowania:

–  przeżycie

–  reprodukcja

–  inwestycja rodzicielska

•     Struktura modularna osobowości

Geneza różnic indywidualnych

•     Skąd się biorą różnice indywidualne?

•     Różnice płciowe.

–  Odmienne problemy adaptacyjne

•     Model 5 czynnikowy z perspektywy ewolucyjnej

•     Osobowość jako „krajobraz adaptacyjny”

Neurobiologia osobowości

•     Poszukiwanie korelatów osobowości

–  Samowiedza – kora przedczołowa

–  Dwa systemy samowiedzy X i C

•     Neurotyzm i samoświadomość