Urazy kończyn.pdf

Bezpieczeństwo

Urazy kończyn

Według źródła Health & Safety Executive w roku 2007 prawie jedenaście tysięcy

pracowników doznało kontuzji w wyniku poślizgnięć i upadków.

w przedsiębiorstwach odnotowano skręce-

nia stawów i złamania kości. Ponieważ wszyscy

pracownicy narażeni są na takie niebezpieczeń-

stwo, rzetelna wiedza na temat udzielania po-

szkodowanemu pierwszej pomocy jest niezwykle

cenna. Pozwala przynieść ulgę cierpiącemu,

a jednocześnie uniknąć nie tylko zbędnej paniki,

ale także ewentualnych powikłań spowodowanych

brakiem odpowiednio wcześnie udzielonej pomocy

lub wykonaniem niewłaściwych działań. Ważnymi

czynnikami są również pomoc psychologiczna

i wsparcie współpracownika.

dopodobieństwem możemy założyć, że doszło do

złamania.

Maja Grzanka

członek zarządu

katowickiego oddziału

Maltańskiej Służby

Medycznej

D EFINICJA ZŁAMANIA

Złamanie najprościej zdeﬁniować można jako prze-

rwanie ciągłości tkanki kostnej. Wszystkie kości

mogą ulec złamaniu, ale najbardziej narażone są

tzw. kości długie, np. kość udowa, kość ramieniowa

czy kość piszczelowa. Złamana kość i krwawienie

z niej podrażniają sąsiednie tkanki, wywołując ból,

obrzęk, a także deformacje.

R ODZAJE ZŁAMAŃ

Złamania klasyﬁkuje się na podstawie towarzyszą-

cych im uszkodzeń powłok, stosunku do stawu,

przebiegu szczeliny złamania oraz wzajemnego

położenia względem siebie odłamów kostnych. Te

wszystkie informacje pozwalają dokładnie opisać

uszkodzenie i zaplanować optymalne leczenie.

O BJAWY ZŁAMANIA

Złamanie należy podejrzewać, jeśli stwierdzi się

następujące objawy:

• ból nasilający się przy ruchu,

• obrzęk,

• wylew krwawy, zasinienie,

• zniekształcenie, nienaturalne ułożenie kończyny,

• ograniczenie ruchomości kończyny,

• tarcie odłamów – objaw, który można zauważyć,

ale nie należy go wywoływać ani szukać na siłę,

• rana, z której mogą wystawać odłamy kostne

– w przypadku złamań otwartych.

Jeżeli osoba, która doznała urazu, ma któryś

albo kilka z powyższych objawów, z dużym praw-

Rodzaje złamań ze względu

na towarzyszące uszkodzenie powłok

• Złamanie zamknięte to takie, w którym skóra

i tkanki miękkie nad złamaniem są nienaru-

szone. Może za to występować obﬁty krwiak

pourazowy.

• Złamanie otwarte występuje, kiedy dochodzi do

przerwania ciągłości skóry w miejscu złamania

www.promotor.elamed.pl 41

Urazy kończyn

Według źródła Health & Safety Executive w roku 2007 prawie jedenaście tysięcy

pracowników doznało kontuzji w wyniku poślizgnięć i upadków.

W większości wypadków mających miejsce

Bezpieczeństwo

(kość przebija skórę). Im większa jest rana nad

złamaniem, tym cięższe jest złamanie i poważ-

niejsze w skutkach rokowanie dla pacjenta.

w przypadku złamań opiera się na bardzo prostych

zasadach – należy unieruchomić kończynę w moż-

liwie komfortowy i stabilny sposób oraz nie powo-

dować niepotrzebnych ruchów, wstrząśnień itp.

Bezwzględnie należy zasięgnąć porady lekarskiej,

ponieważ nawet proste złamania leczone są za

pomocą unieruchomienia w opatrunku gipsowym

lub szynie gipsowej, a te bardziej skomplikowane

wymagają hospitalizacji, a nawet nastawiania

w warunkach sali operacyjnej w znieczuleniu

ogólnym. Jeżeli pacjent jest niestabilny, jego stan

jest niepokojący, pogarsza się lub odległość od

najbliższego oddziału urazowo-ortopedycznego

czy przychodni jest duża, należy wezwać karetkę

pogotowia.

Rodzaje złamań

ze względu na stosunek do stawu

• Złamanie pozastawowe stwierdza się, kiedy

szczelina złamania nie przechodzi przez jamę

stawową (nie obejmuje stawu).

• Złamanie śródstawowe występuje wtedy, kiedy

szpara złamania sięga do stawu.

Rodzaje złamań

ze względu na przebieg szczeliny złamania

• złamanie poprzeczne – kiedy szczelina przebie-

ga prostopadle do kości,

• złamanie skośne – kiedy szczelina złamania

przebiega na skos,

• złamanie spiralne – szczególny przypadek

złamania skośnego, w którym następuje rotacja

szczeliny złamania wzdłuż długiej osi kości,

• złamanie podłużne – kiedy szczelina złamania

położona jest równolegle lub prawie równolegle

do długiej osi kości,

• złamanie w kształcie motyla – powstaje, gdy na

kość działają dwie prostopadłe do siebie siły.

Czasowe unieruchomienie

złamanej kończyny

Unieruchamianie przeprowadzamy delikatnie,

unikając zbędnych ruchów; wykonujemy je w takiej

pozycji, jaka jest najwygodniejsza dla poszkodowa-

nego. Należy zapamiętać, że w przypadku złamania

kości unieruchamiamy dwa sąsiadujące stawy,

a w przypadku złamania w stawie – dwie sąsied-

nie kości. Jeżeli mamy do czynienia ze złamaniem

otwartym, ranę trzeba zabezpieczyć jałowym opa-

trunkiem (najlepiej z gazy). Do unieruchomienia

kończyny najlepiej stosować specjalnie przezna-

czony do tego sprzęt – druciane szyny Kramera lub

szyny próżniowe, które można łatwo dopasować

do kształtu i położenia kończyny (szynę Kramera

należy przybandażować do kończyny). Jeżeli jednak

nie dysponujemy odpowiednim sprzętem, możemy

użyć każdej rzeczy, która znajduje się na miejscu,

jeśli tylko pozwoli ona na stabilizację kończyny

(deski, kije, laski, koce, swetry). Jeżeli złamana jest

kończyna górna, można zawiesić ją na temblaku,

wykonanym np. z chusty trójkątnej, lub przybanda-

żować do tułowia. Prostym i skutecznym sposobem

unieruchomienia złamanej kończyny dolnej jest

przymocowanie jej do kończyny zdrowej (o ile stan

pacjenta i ułożenie kończyny na to pozwalają – nie

należy wykonywać tego manewru na siłę) albo wy-

konanie tzw. opatrunku objętościowego – przymo-

cowanie do kończyny poduszek, koców itp. Podczas

unieruchamiania nie rozbieramy poszkodowanego

ani nie prostujemy złamanej kończyny. Nie podaje-

my także nic do jedzenia i picia, ponieważ może się

okazać, że złamanie będzie wymagało nastawienia

podczas zabiegu operacyjnego, który wiąże się

ze znieczuleniem ogólnym. Główną dolegliwością

pacjenta jest zwykle ból, potęgowany przez roz-

wijający się obrzęk. Prawidłowe unieruchomienie

zmniejsza ból (zapobiega również powstawaniu

wstrząsu pourazowego), a ponadto chroni przed

dodatkowym uszkodzeniem mięśni i nerwów. Im

dłużej kończyna jest unieruchomiona, tym większe

Rodzaje złamań

ze względu na położenie odłamów kostnych

• Złamanie proste rozpoznaje się, kiedy w linii

złamania występują tylko dwa odłamy kostne.

• Złamanie wieloodłamowe to takie, w którym

stwierdza się więcej niż dwa odłamy kostne w linii

złamania. Odłamy mogą być nieprzemieszczo-

ne, częściowo przemieszczone lub całkowicie

przemieszczone, co oznacza, że nie ma między

nimi żadnego kontaktu.

S ZCZEGÓLNE RODZAJE ZŁAMAŃ

Złamanie patologiczne dotyczy kości osłabionej

lub zniszczonej przez chorobę (najczęściej oste-

oporozę), która ulega złamaniu przy zadziałaniu

niewielkiej nawet siły.

Złamanie zmęczeniowe wynika z powtarzających

się przeciążeń kości. Dotyczą one najczęściej

kończyn dolnych i występują u wojskowych oraz

u sportowców (biegaczy, tancerzy).

P OSTĘPOWANIE NA MIEJSCU WYPADKU

Udzielenie pierwszej pomocy przez pracowników

w sytuacji wypadku w przedsiębiorstwie to przede

wszystkim rutynowa ocena bezpieczeństwa miejsca

zdarzenia oraz czynności życiowych pacjenta (ABC).

Rzucające się w oczy i często groźnie wyglądające

urazy kończyn mogą bowiem odwrócić naszą uwa-

gę od możliwych współistniejących obrażeń, które

mogą mieć dramatyczne skutki. Pierwsza pomoc

42 Promotor 5/08

Bezpieczeństwo

prawdopodobieństwo powstania powikłań. Należy

także pamiętać, żeby ze złamanej kończyny możli-

wie szybko usunąć wszelką biżuterię, szczególnie

pierścionki i bransoletki, gdyż jeżeli szybko doj-

dzie do obrzęku, po pewnym czasie może to być

niemożliwe.

Należy zapewnić poszkodowanemu komfort

cieplny i wsparcie psychiczne oraz regularnie mo-

nitorować jego stan.

czasem potrzebna jest operacja. Ścięgna to struk-

tury słabo zaopatrywane w krew, co sprawia, że

goją się długo, nawet do 8 tygodni.

Zwichnięcia polegają na wzajemnym przemiesz-

czeniu się względem siebie powierzchni stawo-

wych kości. Niecałkowite zwichnięcie nazywamy

podwichnięciem. Zawsze towarzyszy mu zerwanie

więzadeł stawowych. W leczeniu stosuje się unie-

ruchomienie w szynie lub w temblaku.

P OWIKŁANIA ZŁAMAŃ

Powikłania po urazach wynikają z rodzaju złama-

nia, ciężkości obrażeń, ale także bywają wynikiem

zaniedbań. Zaliczamy do nich:

• brak zrastania się kości i wytworzenie tzw. stawu

rzekomego (zdarza się rzadko),

• wstrząs pourazowy spowodowany utratą krwi,

najczęściej w złamaniach otwartych, ale nie-

bezpieczne są także złamania zamknięte gł.

trzonu kości udowej lub miednicy, które łatwo

mogą prowadzić do utraty tak dużej ilości krwi,

że rozwija się wstrząs, a nawet w konsekwencji

może nastąpić śmierć,

• zatory tłuszczowe – krople tłuszczu ze złamanej

kości (wewnątrz kości długich znajduje się jama

szpikowa, wypełniona w dużym stopniu tłusz-

czem) dostają się do krążącej krwi i zatykają

drobne naczynia krwionośne, powodując objawy

zatorowości płucnej lub udar mózgu,

• uszkodzenie przebiegających w pobliżu naczyń

krwionośnych i nerwów, czasami wymagające

długotrwałej rehabilitacji, a czasem trwałe.

P ODSUMOWANIE

Urazy będące tematem tego artykułu są dosyć

powszechne, dlatego warto zastosować pewną proﬁ-

laktykę w postaci: stosowania ochraniaczy podczas

uprawiania sportu, zapinania pasów bezpieczeń-

stwa w samochodzie, zapewnienia bezpiecznych

warunków w domu (bez śliskich dywaników, gład-

kich podłóg, obluzowanych poręczy, stosowanie mat

antypoślizgowych w wannie). Pacjenci, szczególnie

starsi lub/i chorujący na osteoporozę, powinni sto-

sować się do zaleceń lekarzy oraz unikać sytuacji,

w których łatwo o upadek. Jeżeli jednak dojdzie

do urazu, trzeba podejść do problemu spokojnie,

z rozwagą i bez zbędnej zwłoki. Postępowanie

w urazach kończyn jest proste. Należy tylko zapa-

miętać podstawowe zasady i postępować według

dewizy lekarzy primo non nocere , czyli po prostu

starać się nie zaszkodzić i jak najszybciej zapewnić

poszkodowanemu fachową pomoc.

I NNE URAZY KOŃCZYN

Stłuczenie mięśnia wiąże się z wynaczynieniem

krwi do tkanki mięśniowej. Powoduje to obrzęk,

tkliwość oraz zaczerwienienie lub zasinienie skóry

nad mięśniem. Zwykle objawy ustępują samoistnie

i nie są groźne.

Naciągnięcie mięśnia powstaje w wyniku nad-

miernego rozciągnięcia lub skurczu wbrew oporowi.

Uszkodzenie waha się od utraty funkcji pojedyn-

czych włókien mięśniowych do przerwania całego

mięśnia – taki uraz wymaga unieruchomienia,

a nierzadko także interwencji chirurga.

Skręcenie to uraz aparatu więzadłowego stawu,

który spowodowany jest ruchem przekraczającym

ﬁzjologiczny zakres w danym stawie. W mniej

poważnych przypadkach kończy się na łagodnych

zasinieniach i obrzękach z tkliwością punktową,

z zachowaniem stabilności stawu. W ciężkich

skręceniach, przebiegających z całkowitym roze-

rwaniem więzadeł, objawy początkowo mogą być

identyczne, jednak po ustąpieniu obrzęku staw

jest niestabilny. Leczenie obejmuje oszczędzanie

kończyny, zimne okłady lub unieruchomienie przy

lżejszych postaciach. W przypadkach poważnych

Pierwsza pomoc w przypadku złamań to stabilizacja i unierucho-

mienie kończyny

44 Promotor 5/08

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: