JĘZYK SZTUKI - OBRAZ JAKO KOMUNIKAT.pdf - ogólne - mapownik

Prof. SWPS dr hab. Jerzy Miziołek,

SPIK

SWPS

Mgr Anna Waligórska,

SPIK, SWPS

Środowiskowe Studia Doktoranckie IP PAN i SWPS

amw@post.pl

J Ę ZYK SZTUKI - OBRAZ JAKO KOMUNIKAT

fakultet

Opis kursu:

Jakie jest przesłanie obrazu - treść, która ma na nas podziałać? Jak odczytać jego symbolikę?

KaŜdy obraz zawiera podwójny przekaz - zamierzony i niezamierzony komunikat twórcy. Ich

połączenie jest celem reklamy, zaś od zawsze było zamiarem artystów, którzy chcieli widza uwieść,

porwać, przekonać. Dzieło wiąŜe się z systemem znaczeniowym, umoŜliwiającym „dekodowanie”

zawartego w nim przekazu – ale jest zarazem całością złoŜoną z podstawowych elementów języka

plastycznego.

Fakultet przeznaczony jest dla osób zainteresowanych odczytywaniem zewnętrznych i ukrytych

treści przekazów plastycznych – głównie dzieł sztuki, ale takŜe fotografii reklamowej, czy rysunków

diagnostycznych. Jest to niezbędna umiejętność dla kaŜdego, kto pragnie lepiej zrozumieć otaczający go

świat, w coraz większym stopniu wykorzystujący komunikację wizualną. Analiza zostanie wzbogacona o

kwestię indywidualnego systemu znaczeniowego, waŜną m.in. dla przyszłych artterapeutów oraz o

podstawowe zagadnienia technik artystycznych.

Aby „złamać kod” obrazu, poznać zasady świadomego przekazu artystycznego, oraz zrozumieć, co

warunkuje komunikat niezamierzony, posłuŜymy się najwaŜniejszymi metodami nauk o sztuce, wiedzą o

biologicznych prawach naszego postrzegania oraz analizą psychologiczną – po to, aby odebrać, zrozumieć

i tworzyć komunikaty.

Celem kursu jest nabycie umiejętności analizy przekazu wizualnego i jego poszczególnych elementów. W

czasie zajęć zostaną zaprezentowane dotychczasowe teoretyczne i empiryczne strategie odczytywania

wielowarstwowej struktury dzieła plastycznego. Stwarza to podstawę do dalszych działań w obszarze

sztuki, wspierania rozwoju i „perswazji wizualnej”.

Stosowanymi formami pracy będą: wykład połączony z prezentacją multimedialną, dyskusja.

Warunki zaliczenia i wymagania:

Podstawą zaliczenia jest: referat (10 minut) nt. interpretacji jednego obrazu na podstawie poznanej na

zajęciach koncepcji, praca pisemna, zawierająca opis i analizę tego obrazu oraz uczestnictwo w zajęciach.

Kryteriami oceny będą: poprawność merytoryczna przedstawianych treści (znajomość stosowanej

koncepcji, syntetyczne przedstawienie opisywanych elementów struktury obrazu), forma pracy i sposób

jej przekazu.

UWAGA – to, Ŝ e opis powinien by ć adekwatny do teorii nie oznacza , Ŝ e istnieje tylko jedna poprawna

interpretacja!

Tematy zajęć:

1) Idea obrazu jako komunikatu; „język sztuki” i jego specyfika, porównanie komunikatu

językowego i malarskiego;

2) Elementy prymarne: kolor; oddziaływanie na odbiorcę (wg badań psychologicznych i artystów;

m.in. Van Gogh, Kandinsky), symboliczne znaczenia kolorów: elementy wspólne i róŜnice

międzykulturowe.

3) Plama malarska i faktura - znaczenie faktury dla odbioru dzieła; styl, autentyczność, funkcja

ekspresyjna, estetyka pięciu zmysłów, znaczenie dotyku

4) Linia, proporcje, rytm; linia jako rytm (kultury prymitywne, op-art), „linia piękna” Hogartha i

manierystów; symboliczne i dekoracyjne znaczenie linii; proporcje – ich rola w tworzeniu

przekazu artystycznego;

5) Kształt – czy „czynnik racjonalny” obrazu? Poglądy artystów na oddziaływanie przedstawienia

form (neoimpresjoniści), psychologia postaci (Arnheim), kształt abstrakcyjny a przedstawiający

(nakładanie schematów poznawczych; Gombrich), symboliczne i ekspresyjne znaczenie kształtu

(znaki solarne, Jung)

6) Struktury zło Ŝ one: Kompozycja – „gramatyka obrazu” w koncepcji Barthesa i Uspienskiego;

czynnik porządkujący znaczenie elementów prymarnych, sposoby akcentowania elementów

znaczących

7) Przestrzeń i sposoby jej ukazywania w obrazie – konwencje przedstawiania przestrzeni (np. ikona,

sztuka egipska, renesans, deformacje w postimpresjonizmie, sztuka japońska), ich podłoŜe

teoretyczne i znaczenie poznawcze;

8) Symboliczne kody znaczeniowe I – systemy odwołujące się do powszechnego doświadczenia i

sposobów oddziaływania tego rodzaju (koncepcja nieświadomości zbiorowej Junga, bodźców

uwarunkowanych ewolucyjnie i wpojonych kulturowo);

9) Symboliczne kody znaczeniowe II - kody elitarne i „ezoteryczne” – m.in. teologiczne znaczenia

obrazu religijnego, neoplatońskie tło sztuki renesansowej, symbolika alchemiczna – związki ze

świadomością odbiorców;

10) Narracja w obrazie – percepcja czasu i akcji w obrazie, sposoby jej przedstawiania,

symultaniczność; znaczenie schematów poznawczych, oddziaływanie obrazu narracyjnego jako

odpowiednika tekstu;

11) Płeć – odczytywanie nieświadomego zapisu psychicznego artysty; rola kobieca i rola męska, obraz

seksualności i jego zmiany;

12) „Metajęzyk sztuki” – cytaty, zapoŜyczenia ze sztuki dawnej – nakładanie i przemiana znaczeń.

Sztuka dzisiaj – czerpanie z róŜnych systemów znaczeniowych, sztuka postmodernistyczna i jej

teoria (Jencks); odczytywanie złoŜonych komunikatów formalnych;

13) Indywidualny j ę zyk sztuki I – biografika, Ŝycie i poglądy artysty jako podstawa badania

znaczenia dzieła – psychoanaliza, artysta jako twórca własnego języka, „obnaŜenie” jako element

struktury dzieła; dzieło sztuki jako wizualizacja psychiki twórcy;

14) Indywidualny j ę zyk sztuki II – sztuka jako narzędzie psychologa; sposoby wykorzystania sztuki

w diagnozie i terapii, preferencje estetyczne a cechy osobowości, charakterystyczne cechy dzieł

chorych psychicznie.

15) Podsumowanie. Zaliczenia.

Literatura obowiązkowa:

Belting H. (2000). Obraz i jego media. Próba antropologiczna. Artium quaestiones, 12, 295-321

Kostyrko, T. (1975) Erwina Panofsky’ego „koło metodyczne”. W: J. Kmita (red.). Wartość, dzieło, sens.

Szkice z filozofii kultury artystycznej. Warszawa: KsiąŜka i Wiedza

Uspienski, B. (2002) Kompozycja ołtarza Gandawskiego Jana van Eycka w świetle semiotyki (Boska i

ludzka perspektywa). W: B. śyłka (red.) Sztuka w ś wiecie znaków . (s. 145-170) Gdańsk: Słowo/Obraz

Terytoria

Literatura dla zainteresowanych:

Okoń, W. (1988). Sztuka i narracja : o narracji wizualnej w malarstwie polskim II połowy XIX wieku.

Wrocław : Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego.

Poprzęcka, M. (1986). Czas wyobra Ŝ ony: o sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX wieku.

Warszawa : Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Wallis M. (1968). Dzieje sztuki jako dzieje struktur semantycznych , Kultura i społecze ń stwo , 12 (2)

Łotman, J., Nikołajenko, N. (2002) Złoty podział odcinka i problemy wewnątrzmózgowego dialogu. [w:]:

B. śyłka (red.) Sztuka w ś wiecie znaków . (s. 125-144) Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria

Hammill G., L. (2000) Sexuality and form. Caravaggio, Marlowe and Bacon (s. 24-96) Chicago &

London: The University of Chicago Press

Rzepińska M. (1983) Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Kraków: Wydawnictwo

Literackie

Louise Bourgeois: geometria po Ŝą dania . (2003) (J. Pieńkos red.) Katalog wystawy. Warszawa: „Zachęta”

Państwowa Galeria Sztuki

Nycz, R. (1996). Postmodernizm - antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński

Arnheim, R. (1978) Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka (tłum. J. Mach). Warszawa:

Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe

Rentschler, I., Herzberger, B., Epstein, D. (red.) (1988) Beauty and the brain. Biological Aspects of

Aesthetics . Basel – Boston – Berlin: Birkhäuser Verlag

Hassan, I. (1987) Postmodernizm. [w:] S. Morawski (red.) Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny , t.

2. Warszawa: Czytelnik

Gołaszewska, M. (2001). Estetyka współczesno ś ci . Kraków: Universitas

Belting, H. (2000). Miejsce obrazów. Artium quaestiones, 12, 295-321

Szyłak, J. (2000). Poetyka komiksu. Warstwa ikoniczna i j ę zykowa . Gdańsk: Słowo/obraz terytoria

Porębski, M. (1972). Ikonosfera. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy

Porębski, M. (1986) Semiotyka a ikonika. [w:] Sztuka a informacja . Kraków: Wydawnictwo Literackie

Tyszkiewicz, M. (1987) Psychopatologia ekspresji. Twórczo ść artystyczna chorych psychicznie .

Warszawa: PWN

Arnheim, R. (1986). The artistry of psychotics. American Scientist , 74, 48-54.

McManus, I. C. (1980). The aesthetics of simple figures. British Journal of Psychology , 71, 505-524.

Green, C. D. (1995). All that glitters: A review of psychological research on the aesthetics of the golden

section. Perception , 24, 937-968.

JĘZYK SZTUKI - OBRAZ JAKO KOMUNIKAT.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: