Wskazówki interpretacyjne Widokówki z tego świata Barańczaka i Powrotu prokonsula Herberta – 2 strony
Analiza i interpretacja wiersza Barańczaka Widokówka z tego świata
Hipoteza interpretacyjna: „ból istnienia” człowieka współczesnego, refleksje o świecie stworzonym przez Boga, ale rządzącym się swoimi prawami (deizm)
Dialogowość monologu lirycznego:
- stylizacja na list do Stwórcy (zwroty epistolarne)
- pozorność dialogu (milczący adresat w 2 os. – Stwórca)
- nadawca („ja” liryczne) w 1 os. To mieszkaniec Ziemi o filozoficznej naturze
- relacje między podmiotem a adresatem – człowiek, świat a Bóg, wszechświat
Sytuację liryczna:
- związek sytuacji mówienia z charakterem poetyckiej refleksji,
- wyjaśnienie tytułu wiersza,
- liryka zwrotu do adresata („Szkoda, że Cię tu nie ma”)
Celowość i funkcjonalność konstrukcji monologu lirycznego:
- refleksje współczesnego człowieka (nt. natury świata, istnienia, samotności, wyobcowania, śmiertelności, przemijania), którymi dzieli się z milczącym Bogiem – pozorny dialog
- pesymizm, gorycz, smutek „ja” lirycznego wynikający z poczucia znikomości ludzkich działań i nieznajomości Boskich zamysłów
Swoistość i oryginalność języka poetyckiego:
- wzajemne przenikanie zwrotów i wyrażeń codziennych (epistolarnych) z bogatą metaforyką
Temat refleksji podmiotu lirycznego:
- rozważania o egzystencji człowieka w świecie zniszczonych wartości
- żal do Boga, że pozostawił świat samemu sobie; nadzieja na byt wieczny
Konteksty podmiotu lirycznego:
- poezji romantycznej, np. wiersz J. Słowackiego Smutno mi, Boże
- Wielkiej Improwizacji z III cz. Dziadów
- filozofii Heraklita
Analiza i interpretacja wiersza Herberta Powrót prokonsula
Hipoteza interpretacyjna:
- niemożność pogodzenia racji prawdy i uczciwości z mechanizmami tyranii i totalitaryzmu
- problem wyborów moralnych człowieka w każdej epoce, nie tylko w starożytności
- prokonsul wątpi, czy dla mówiącego rzeczywiście możliwa jest egzystencja na dworze pełnym okrucieństwa, przewrotności, perfidii
Rola podmiotu lirycznego:
- „ja” liryczny w 1 os. lp.
- jest to jednak liryka roli, maski, „ja” liryczne nie jest tożsame z autorem
- dystans i ironia (stanowisko podmiotu lirycznego oddzielone od stanowiska autora)
Sytuacja liryczna:
- monolog wewnętrzny (rozmowa z sobą)
- problem wyboru między możliwościami: czy wybrać wolność wewnętrzną i skazać siebie na zapomnienie i banicję, czy spróbować ponownie życia na dworze znienawidzonego despoty
- tytuł wiersza jest jakby rozdziałem z kroniki historycznej i określa główny motyw utworu, sugeruje bowiem nie tylko konkretne zdarzenie historyczne, ale wkracza w znaczenie paraboliczne (kostium historyczny – wymowa uniwersalna)
- realia starożytności – cesarz, prowincja, nepot, Tacyt itp.
Celowość i funkcjonalność konstrukcji monologu wewnętrznego:
- ironiczny monolog wewnętrzny podkreśla dylemat moralny: przyzwolenie lub bunt wobec tyranii i totalitaryzmu
- pokazania mechanizmów władzy: terror, strach, morderstwa, fałsz, konieczność gry, zakłamanie
- podkreślenie problemu, gdzie kończy się granica przyzwoitości i wierności samemu sobie
- uniwersalność sytuacji przedstawionej historii
Swoistość języka poetyckiego: prostota języka; zwroty potoczne; metafory, epitety; wiersz biały, nieregularny; persfazyjność stylu
- rozważania o egzystencji człowieka w świecie zła, okrucieństwa, przewrotności i przemocy
- rozważania o mechanizmach tyranii i władzy totalitarnej
- problem wyborów moralnych człowieka w każdej epoce
- problem wolności wewnętrznej (sumienia)
Konteksty kulturowe:
- Herbert Potęga smaku – problem odmowy uczestnictwa w zbrodniczym reżimie (komunizm)
- Miłosz Który skrzywdziłeś – wybór moralny poety, który nie chce być w gromadzie błaznów
- Sienkiewicz Quo Vadis – postawa Petroniusza, który do pewnego stopnia akceptuje życie i swoją rolę na dworze Nerona, ale pogardza cesarzem
- Miłosz Zniewolony umysł (rozdz. o Hetmanie) – przytakiwanie prawdzie oficjalnej przy jednoczesnym zachowaniu wiedzy o swojej prawdzie wewnętrznej
Zakres poszukiwań interpretacyjnych – wartości:
prawda – fałsz, zakłamanie, uczciwość, znaki – świat starożytny
2
mcfly9