LITERATURA_A_HISTORIA.doc

LITERATURA A HISTORIA

17.10.2008

·        nie da się mówić o kulturze, a co za tym idzie – literaturze, bez kontekstu historycznego. Zwłaszcza, że lit. polska ma ścisły związek z historią!

·        rok 1980 nie jest cezurą dla literatury, choć jest cezurą polityczną

1.      wyraźna zmiana nastąpiła ok. 1976 roku: koniec rewolucji artystycznej, śmierć Przybosia i Andrzejewskiego (patrona eksperymentu w prozie)

2.      1975-80: boom na literaturę faktu, wyczerpanie się fikcji w literaturze; ważne tytuły: Cesarz Kapuścińskiego, Rozmowy z katem Mocarskiego, Zdążyć przed panem Bogiem Krall, Donosy rzeczywistości Białoszewskiego, Kalendarz klepsydra Konwickiego, Polska Piastów i Polska Jagiellonów Jasienicy

3.      drugi obieg powstaje wcześniej:

        niezależna przestrzeń dla pisarzy (wyrwanie się spod patronatu państwowego)

        koniec okresu 1956-76, tj. okresu koegzystencji państwa i pisarzy             

4.      odejście pewnej generacji pisarzy:

         Andrzejewski

         Białoszewski

         Iłłakowiczówna

         Jalu Kurek

         Iwaszkiewicz (człowiek-instytucja)             

·        10.12.1980 – Nobel dla Miłosza:

o       duchowy triumwirat: Miłosz, Wałęsa i Jan Paweł II

o       dostrzeżono lit. emigracyjną

o       element polityczny

o       Miłosz staje się instytucją samą w sobie (tak jak w 20leciu: Żeromski, w latach 60. Dąbrowska, a potem Iwaszkiewicz)

o       układ Przyboś:Miłosz i Miłosz:Herbert

·        to, co wpływało na świadomość literacką to też wydarzenia na świecie:

!   rozpad związku na linii USA – ROSJA

!   wojna w Afganistanie

!   hasło emancypacji Trzeciego Świata (już nie tylko Europa i Ameryka na mapie, ale też Australia czy Azja!)

!   terroryzm

!   zmiany w Kościele [pontyfikat Jana Pawła II: społ. uwierzyło, że jest silne i nie musi się bać władzy[1] + fenomen pielgrzymek[2]

·        lata `80 – emancypacja „ciemnego robola”

·        stan wojenny: 13 XII 1981: koniec z telefonami, internowania, godzina policyjna i WRON

·        obok zjawisk politycznych także zjawiska kulturowe:

­    postmodernizm

­    muzyka rockowa i Jarocin

­    Niewolnica Isaura (pierwsza telenowela: głód popkulturowy)

­    lit. musi walczyć o odbiorcę

­    coraz więcej wentyli bezpieczeństwa: tworzą się subkultury (np. religijne)

­    Kino Moralnego Niepokoju: Zanussi, Kieślowski

­    Wajda: Człowiek z marmuru i Człowiek z żelaza[3]

­    Dekalog Kieślowskiego

­    Seksmisja (w czasie, gdy powstała, była ważna ze względu na smaczki polityczne)

­    kabarety polityczne: Tey, Smoleń, Laskowik

LITERATURA A STAN WOJENNY             

·        1981: stan wojenny słów

·        To już nie zapis wydarzeń, ale zapis stanu świadomości. Literatura już nie referuje wydarzeń, ale mówi o ich sensie.

·        Stan wojenny – co znaczył dla literatury?

·        Nowofalowcy: Krynicki, Jastrun, Zagajewski (ale: nienowofalowcy też sięgali po metody Nowej Fali)

·        Proza: Stan po zapaści Bocheńskiego, Raport o stanie wojennym Nowakowskiego, Rzeka podziemna… Krynickiego

·        Dwubiegunowość poetyki:

I.                    lit. dokumentalna: też operuje metaforą

II.                 lit. groteskowa

·        pogłębienie podziału na ONI – MY (odgrzanie trad. romant.)

·        nurt oficjalny: totalnie olany

·        stan wojenny zepchnął lit. do zaświatów