Jak_efektywnie_sie_uczyc.pdf

JAK EFEKTYWNIE SIĘ UCZYĆ?

CZ ĘŚĆ I

Nie ma chyba ucznia, który mógłby z ręką na sercu, w stu procentach przyznać, Ŝe

lubi się uczyć. Są rzeczy, które faktycznie sprawiają przyjemność i wówczas nauka staje się

prawdziwą kopalnią wiedzy, którą niezwykle łatwo przyswoić, ale na pewno nie tyczy się to

wszystkich przedmiotów w szkole, bo są takie, w których przypadku przyswojenie sobie

materiału jest prawdziwą katorgą i nie ma sposobu, aby nauka była wówczas sprawą prostą,

no a przede wszystkim efektywną.

Głównym problemem naszego szkolnictwa jest kładzenie zbędnego, przesadnego

nacisku na opanowanie samej teorii i to w takim wymiarze, której nie dość, Ŝe nasz mózg nie

jest w stanie przetworzyć, to nawet zmieścić. Poza tym – informacje zapamiętane na chwilę

(na przykład na sekundę przed sprawdzianem) są wykorzystywane dosłownie przez moment,

a w czasie późniejszym, juŜ niepotrzebne, zupełnie zanikają, po czym niewiadomo, w której

szukać „szufladzie”.

„Kiedyś to wiedziałem, dostałem z tego nawet piątkę, ale teraz za Ŝadne skarby świata

nie jestem w stanie sobie tego przypomnieć” – to częsty problem uczniów, i to nawet tych

geniuszów, którzy świecą przykładem, łapiąc w dziennik same rewelacyjne oceny. Bo co się

dzieje? Spróbuję to objaśnić na pewnych przykładach.

Dla wielu z nas Ŝycie uczniowskie stanowi nie lada gehennę. Przechodzimy ją z reguły

tak samo boleśnie, jednak co poniektórzy potrafią sobie z tym radzić, przede wszystkim

dzięki odpowiedniej organizacji. Oddzielając pracę waŜną od mniej waŜnej, przyjemnego z

poŜytecznym od czystego lenistwa, jesteśmy wszyscy w stanie okiełznać wszelkiego rodzaju

stereotypy, iŜ jeśli nastolatek posiada ambicje, chodzi do dobrej szkoły i chce np. połączyć

naukę z jakimiś dodatkowymi zajęciami poza szkołą, które po prostu go interesują, to nie jest

jakoby w stanie tego dokonać tak, Ŝeby nic z tych rzeczy „nie ucierpiało”. Wszystko jest

moŜliwe do pogodzenia pod warunkiem, Ŝe rzetelnie przyłoŜymy się głównie do rzeczy

najbardziej istotnych, czyli nauki, natomiast resztę spraw moŜna, a właściwie trzeba odłoŜyć

na później, co nie znaczy oczywiście, Ŝe zabraknie nam czasu, aby je wykonać równieŜ.

Chciałabym, abyście przyjrzeli się temu, co napisałam poniŜej, a mianowicie sporządziłam

tutaj taki przykładowy, trochę przesadzony, bo ukazany w formie bardziej ironicznej niŜ

prawdziwej, ale chciałabym w ten sposób połoŜyć nacisk na to, jak źle dysponujemy swoim

cennym, „uczniowskim” czasem, który wciąŜ ucieka!

Godzina szósta rano => Pobudka, wstawanie lewą nogą, czesanie, włoski na Ŝel, w ruch idą

wszelkiego rodzaju prostownice, lokówki, karbownice, kosmetyczki, pudry, aby natychmiast

zamaskować wszelkie resztki po słabo przespanej nocy (i bynajmniej niespędzonej na nauce).

O śniadaniu nie moŜe być mowy, poniewaŜ „za dwie minuty autobus”. Jeśli juŜ, to parę

łyków wody prosto z dzbanka, ewentualnie jakaś kanapka przyszykowana „na szybkiego” z

samym masłem lub Nutellą – z reguły podłoŜona pod nosek przez mamusię.

Godzina siódma rano => W autobusie oczy się same zamykają, co jest przyczyną np.

nieodbici biletów. Problemy z samego rana.

Godzina ósma rano => Rozpoczęcie codziennej edukacji, co o tej godzinie raczej nie kojarzy

się zbyt miło. Rozmyślanie o wakacjach, studniówce, o feriach, o ostatniej fajnej randce, o

feriach, o spaniu do dwunastej w południe… Z marzeń brutalnie wyrywa albo głos belfra,

albo dzwonek – oczywiście ten na lekcję.

Godzina trzecia po południu => Większość z nas juŜ nie funkcjonuje normalnie, szczególnie

jeśli dzień był wyczerpujący. Wracamy do domów, rzucamy plecak w kąt, dobieramy się

łapczywie do lodówki, włączamy telewizor. Trzeba przecieŜ obejrzeć nowości.

Godzina pi ą ta po południu => Brzuszek pełen po obiadku, moŜna działać. Zasiadamy do

komputera, siedzimy co najmniej kolejne trzy godziny, tracąc je na bardzo waŜne rzeczy, jak:

konwersacja na gg na temat nowej bluzeczki kupionej na ryneczku, ewentualnie dodanie

nowej fotki na jakimś portalu randkowym, odpisywanie na komentarze, itd.

Godzina dziewi ą ta wieczór => Schodzimy z komputera, bo przychodzi ktoś w odwiedziny.

Na spotkaniu spędzamy kolejną godzinę, o ile nie więcej.

Godzina jedenasta wieczór => No, ewentualnie moŜna iść wziąć szybki prysznic, Ŝeby znów

wrócić przed telewizor lub komputer.

Godzina – północ = nowy dzie ń => Nagle przypominamy sobie, Ŝe „warto by było zajrzeć do

tego, co było zadane”. Ale Ŝe z reguły o tej porze juŜ człowiek na nic nie ma ochoty, zostawia

zadania na jutro. Postanawiamy sobie, Ŝe wstaniemy wcześniej (bla, bla, bla), ewentualnie

pojawimy się w szkole trochę wcześniej, Ŝeby od kogoś spisać zadanie.

I TAK PRZEZ CAŁE ś YCIE!

Imponuje ci taki styl Ŝycia? Nie powinien bynajmniej. Myślę, Ŝe będzie to dla nas

wszystkich w jakimś chociaŜ stopniu motywacja do zmienienia pewnych (złych)

przyzwyczajeń.

Jak zatem efektywnie się uczyć? Tyle, ilu uczniów, tyle teŜ metod nauki.

Niekoniecznie wszystkie ich rodzaje są dobre, aczkolwiek wszyscy jakoś musimy sobie

dawać radę – gorzej lub lepiej, bowiem większość z nas mimo wszystko przechodzi z klasy

do klasy. W gruncie rzeczy opracowanie własnego sposobu na to, by uzyskiwać dobre oceny

w szkole, nie jest aŜ tak trudne. Tylko potrzeba do tego celu nieco kreatywności, no i

oczywiście pomysłowości, moŜna teŜ podpatrzeć, jak robią to inni. Trzeba jednak wiedzieć,

Ŝe kaŜdemu opanowywanie materiału idzie zupełnie róŜnie, bo niektórzy pamiętają wszystko

z lekcji, nie muszą nawet spojrzeć do notatek, Ŝeby wszystko wiedzieć, a są tacy, którzy

ślęczą godzinami nad ksiąŜką, do tego nie potrafią się skupić, a efekty tego zakuwania są

Ŝadne, czyli marne. Bo moŜna uczyć się czegoś dwie minuty, albo dwa dni – nieistotne,

czego, w jakich warunkach i po co – jeśli nie będziemy skoncentrowani całkowicie na tym, co

mamy opanować, a i zdamy się wyłącznie na „suchą” pamięć, która bywa przecieŜ zawodna,

a nie na rozumienie i kojarzenie faktów, próbę chronologicznego ustawiania zdarzeń, nie

damy sobie rady. I nie ma się dziwić potem, Ŝe wszystko nam gdzieś ucieknie z głowy, mimo

Ŝe jeszcze rano to pamiętaliśmy dokładnie w takiej kolejności, jak było w zeszycie. Nie ma

nic gorszego!

Nauka moŜe być dla kaŜdego człowieka czymś wspaniałym. Nawet źródłem czerpania

z niej swego rodzaju radości oraz satysfakcji. Warunek jest jeden: trzeba się tym, co się

próbuje w danej chwili przyswoić, chociaŜ w minimalnym stopniu interesować. A więc

wystarczy chcieć poznać coś nowego, aby juŜ mieć jakiś powód, by w ogóle do danego

materiału zajrzeć. Co jednak zrobić, gdy tego, czego musimy się nauczyć (a nie, Ŝe chcemy),

wcale nie pragniemy z całych sił wbić do swego umysłu, co więcej – przeklinając to i

uwaŜając za zbędne, zaśmiecające niepotrzebnie naszą ograniczoną pamięć, którą

powinniśmy wykorzystywać do innych, waŜniejszych celów? Ponadto, jeśli sądzimy, Ŝe to,

czego się w danej chwili „uczymy”, Ŝe nigdy tego nie uŜyjemy w przyszłym Ŝyciu, Ŝe do

niczego nie będzie to nam przydatne? Tu sprawa jest trudniejsza. Ale właśnie jest to tylko i

wyłącznie kwestia naszego prywatnego nastawienia. Jeśli powiemy sobie na samym wstępie:

„Po co ja to wkuwam? PrzecieŜ to jest bez sensu, nauczyciel jest głupi, Ŝe kaŜe nam takie

bzdury wbijać sobie do głów – i tak za dwa dni nie będę juŜ nic z tego pamiętać!”, to

wiadomo, Ŝe jeśli spędzimy kolejne dwie godziny na próbie przyswojenia danego materiału

(bo musimy), to bardziej będziemy rozmyślać nad brakiem sensu naszej dalszej nauki, niŜ nad

tym, Ŝeby faktycznie raz zasiąść, porządnie przejrzeć notatki i spróbować je po jakimś czasie

odtworzyć – i wtedy nie będzie z tego Ŝadnego poŜytku. Jeśli jednak powiemy sobie na

samym wstępie: „Tak, wiem, Ŝe to jest głupie – teraz tak myślę. I wydaje mi się, Ŝe się tego

nigdy nie nauczę. Ale poświęcę temu teraz troszkę czasu, aby potem móc porobić coś innego,

duŜo przyjemniejszego, nie na odwrót! Wolę teraz się trochę pomęczyć, Ŝeby następnie mieć

naprawdę udany wieczór. A być moŜe zajmie mi to duŜo mniej czasu, niŜ podejrzewam? I

moŜe akurat mi się to kiedyś przyda w Ŝyciu? MoŜe mi się to spodoba, zainteresuje chociaŜ

trochę? Dobra, nie ma co narzekać – trzeba się po prostu tego nauczyć, jutro sprawdzian, a ja

jestem daleko w tyle, więc nie wolno się obijać, tylko zabrać do pracy!” – efekty mogą

okazać się piorunująco pozytywne.

Zasada najwaŜniejsza: nie zostawiać wszystkiego na ostatnią chwilę, bo to główny

błąd! A niestety, robi tak większość ludzi. Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o wykonywanie

zadań. Co zawsze mówią nauczycielki uczniom, jak juŜ podyktują pytania na sprawdzian?

„Zacznijcie od tych poleceń, na które znacie odpowiedzi, a skończcie na tych, co sprawiają

wam największą trudność!” – właśnie to. I jest to prawda! Z reguły jednak uczniowie wolą

zatrzymywać się przez dłuŜszy czas przy zadaniu, którego nie potrafią rozwiązać, a

zaniedbują te łatwe. A czas ucieka. Zanim uporają się z podaniem odpowiedzi na owe

pytanie, spokojnie odpowiedzieliby na dziesięć innych. Przez co później wiele tracą – zamiast

mieć na przykład wpisaną trójkę czy czwórkę w dzienniku, łapią dorodną „pałę”. Tak samo

rzecz się ma, jeśli chodzi o naukę. Zbyt wiele czasu tracimy na to, co sprawia nam najwięcej

trudności, zamiast skupić się chwilowo na tym, co jest duŜo łatwiejsze, aby na końcu, juŜ

naładowani dodatkową wiedzą, która moŜe pomóc w opanowaniu ów „niedostępnego”

materiału, powrócić i spróbować jeszcze raz „oswoić wroga”.

Aby nauka była efektywna, musi być przede wszystkim dobrze zorganizowana. A na

temat właściwej organizacji czasu przeczytasz w innej mojej publikacji pt.: „Jak mądrze

organizować sobie czas?”. Niemniej jednak, główny wniosek z niej wynikający brzmi mniej

więcej tak: „najpierw najwaŜniejsze-pilne, potem najwaŜniejsze-waŜne, a na końcu waŜne,

mniej waŜne i mało waŜne, ale poŜyteczne”, i tak dalej. Aby się do nauki zabrać, trzeba być

równieŜ w miarę dobrym nastroju. Pomaga w tym na przykład bardzo porządne wywietrzenie

pokoju, czy uprzątnięcie miejsca pracy – czyli biurka. Jeśli zobaczymy, Ŝe panuje na nim

porządek, od razu lepiej się nam zrobi na myśl o tym, Ŝe wiemy, gdzie leŜą poszczególne

ksiąŜki, Ŝe nie trzeba szukać ich pomiędzy zeszytami, lub na odwrót, i tak dalej. Z takim

pozytywnym nastawieniem duŜo łatwiej będzie nam się skupić na danym materiale, który

mamy przyswoić w określonym czasie.

Podsumowując: jak powinna wyglądać efektywna nauka? Jaka to w ogóle jest nauka

efektywna? Co nam daje? Jakie są na nią metody? Jak na długo zapamiętać róŜne informacje?

Jak uczyć się języków obcych, aby była to nauka naprawdę solidna? Tego i nie tylko tego

dowiesz się, czytając niniejszą publikację, aŜ do samego końca! Zapraszam zatem do lektury.

CZ ĘŚĆ II

W tej części przeczytaj, proszę, wypowiedź pani psycholog z Lubonia (koło

Poznania), Barbary Kozar , która próbuje w ten oto sposób wyjaśnić, jak powinna wyglądać

naprawdę efektywna nauka.

Polskie szkolnictwo jest na tyle ź le zorganizowane, Ŝ e brakuje w nim czego ś takiego, jak

kształcenie praktyczne. Ka Ŝ dy młody człowiek powinien wiedzie ć , jak teoria sprawdza si ę w

rzeczywisto ś ci – a wi ę c poznawa ć przeznaczenie realne przyswajanego materiału.. Nie mo Ŝ e

by ć tak, Ŝ e ładujemy swój mózg tysi ą cem ró Ŝ nych informacji, które nie s ą nast ę pnie

wykorzystywane w postaci jakich ś konkretnych zada ń , czy do ś wiadcze ń . Nie wyobra Ŝ am

sobie, Ŝ eby uczy ć si ę na przykład funkcji kwadratowej na matematyce bez rozrysowania

układu współrz ę dnych na tablicy i umieszczeniu w nim odpowiedniej krzywej. Podobnie w

j ę zyku polskim – nie mo Ŝ na wmawia ć tylko dzieciom zasad ortografii, je ś li nie b ę dzie si ę z

nimi czytało ksi ąŜ ek, robiło dyktand, czy nie zadawało prac pisemnych. I tak dalej. W

wi ę kszo ś ci przypadków uczymy si ę wył ą cznie na podstawie tego, co jest nam podane na

„gotowo”, czyli z tego, co wyczytamy z podr ę czników czy naszych notatek, a wcale nie

próbujemy tego w Ŝ aden sposób w naszej głowie przetworzy ć , chocia Ŝ by wykorzystuj ą c w tym

celu wyobra ź ni ę . O wiele łatwiej zapami ę tamy, jak wygl ą da na przykład cz ą steczka tlenku

siarki VI, je ś li sobie zrobimy tego schemat przestrzenny, mo Ŝ e do tego posłu Ŝ y ć

ró Ŝ nokolorowa plastelina i drewniane patyczki. Wszystko si ę praktycznie uda zapami ę ta ć ,

je ś li u Ŝ yjemy wizualizacji. Je ś li wszystko, czego si ę uczymy, spróbujemy sobie wyobrazi ć .

Mo Ŝ na tego dokona ć chocia Ŝ by czytaj ą c ksi ąŜ k ę od historii – w my ś lach kreuj ą c siebie na

jak ąś posta ć , na przykład Krzysztofa Kolumba, który po kolei zdobywa poszczególne nowe

terytoria. Dzi ę ki takiemu wyobra Ŝ eniu du Ŝ o lepiej b ę dzie nam to wszystko spami ę ta ć .

A teraz kilka pyta ń , które zadałam:

JA : Czemu nie potrafimy się efektywnie uczyć?

B.K .: Bo wszyscy kaŜą nam się uczyć, ale nikt nas nie nauczył, jak to zrobić.

JA : Kto jest temu winien?

B.K .: Cały system edukacyjny. Jakby nie patrzeć, za granicą panują zupełnie inne zasady.

Tam ludzie uczą się tylko za pomocą praktyki. Owszem, nie wszystko jest godne

pochwalenia, poniewaŜ to właśnie o Polakach mówi się jako o ludziach najbardziej

wykształconych w Europie. Jednak wielu z nas nie umie posiadanej wiedzy wykorzystać do

tych celów, do której powinna być ona przeznaczona. Wiadomo, Ŝe jeśli będziemy na

przykład super obkuci na egzamin teoretyczny na prawo jazdy, ale na placu czujemy się

tragicznie, to oczywiste jest, Ŝe nie zdamy.

JA : Jaka jest więc recepta na długotrwałe przyswojenie sobie materiału?

B.K .: No oczywiście myśleć o tym i rozumieć to, czego się uczymy w danej chwili. Trzeba

robić wszystko, aby wiedzieć, co się czyta, Ŝeby nie było to „czytanie jałowe”, bez

zastanowienia i skupienia. W dalszej kolejności, jeśli zaleŜy nam na tym, Ŝeby nie zapomnieć

tych informacji, które juŜ przyswoiliśmy, musimy zadbać o to, abyśmy je wciąŜ uŜywali,

wykorzystywali – za kaŜdym razem pod względem praktycznym.

JA : Co to znaczy „pod względem praktycznym”?

B.K .: No, na przykład nauka historii. Poczytamy kilka razy podręcznik – dajmy na przykład

tematykę II wojny światowej. Po oswojeniu się z nowymi informacjami, warto jest, aby je

wszystkie poukładać w głowie i zapamiętać na długi czas, jeśli uznamy, Ŝe są one na tyle

ciekawe, Ŝe chcemy je lepiej poznać. Wówczas dobrze jest poszerzać wiedzę, czytając ksiąŜki

historyczne, oglądając filmy o tej tematyce, zdjęcia, wystawy, biorąc udział w spotkaniach,

wycieczkach z przewodnikiem, rozmawiając z weteranami, którzy wojnę przeŜyli, czy

kolekcjonując jakieś cenne rzeczy z tego czasu. To jest kształcenie praktyczne, które jest

kluczem do sukcesu.

JA : Jak sprawić, Ŝeby polubić to, czego się w danej chwili uczymy?

B.K.: Trzeba uświadomić sobie, po co to robimy. Musimy wiedzieć, Ŝe jeśli daną rzecz

przyswoimy, to urośniemy nie tylko w swoich oczach, ale takŜe innych ludzi. Zdobędziemy

szacunek, bo ludzie wykształceni są duŜo bardziej cenieni. Posiadanie wszelkiego rodzaju

papierków, dyplomów czy certyfikatów pomaga w Ŝyciu – w zdobyciu pracy, w rozmowach

towarzyskich – ludzie z większą wiedzą uwaŜani są za duŜo bardziej inteligentnych, w

związku z czym rozmowa z takim człowiekiem wydaje się być na poziomie i prowadzić do

konkretnego celu. Ludzie tak naprawdę chcą przebywać z ludźmi mądrymi, bo moŜna się od

nich wiele nauczyć.

JA : A czy ludzie nie boją się mądrych ludzi?

B.K .: Jeśli się boją, to znaczy, Ŝe ich szanują i czują przed nimi respekt. Ale w wielu

przypadkach pozory mylą i okazuje się, Ŝe mądrzy ludzie są równie fajni i rozrywkowi co ci,

co mniej wykształceni. I Ŝe równie miło moŜna spędzić z nimi czas.

JA : Dlaczego zatem osoby mądre, które po prostu potrafią się w dobry sposób uczyć, nazywa

się kujonami? PrzecieŜ to obraźliwe.

B.K.: Słów takich uŜywają ci najbardziej leniwi, którzy najwięcej zazdroszczą innym ocen,

popularności i łatwości w przyswajaniu nauki.

JA : Czyli „kujoni” wcale nie są kujonami?

B.K.: Z reguły nie. To po prostu ambitni ludzie, którzy chcą coś osiągnąć w Ŝyciu. I mają

swoje pasje. Taką pasją moŜe być właśnie nauka czegoś. I nie jest tak, Ŝe ludzie tacy są

równie dobrzy we wszystkim. Są dziedziny, w których czują się duŜo silniejsi. Jeśli uczą się

czegoś z pasji, to nie moŜna mówić o nich, Ŝe są kujonami! KaŜdy ma swoje własne pasje i

nikt nie powinien w to ingerować.

JA : A więc dziękuję bardzo za rozmowę.

B.K.: Dziękuję równieŜ.

CZ ĘŚĆ III

A oto fragmenty róŜnych publikacji, które pojawiły się w prasie bądź w ksiąŜkach na

ten temat.

1. Opieranie sensu Ŝ ycia na szkole i nauce zdarza si ę w ś ród nastolatków znacznie cz ęś ciej, ni Ŝ

to sobie wyobra Ŝ asz. (…) Wykształcenie to podstawa naszej przyszło ś ci i szkoła rzeczywi ś cie

powinna by ć na li ś cie priorytetów, ale nie mo Ŝ na te Ŝ pozwoli ć , aby zawładn ę ła całym Ŝ yciem.

Ucze ń , którego obsesj ą jest zdobywanie dobrych stopni, cz ę sto zapomina, Ŝ e najwa Ŝ niejsze

dla niego powinno by ć zdobycie wiedzy, a nie samych szóstek. Tysi ą ce nastolatków na całym

ś wiecie dowiodło, Ŝ e mo Ŝ na osi ą gn ąć bardzo wiele w szkole, a jednocze ś nie utrzymywa ć

równowag ę mi ę dzy nauk ą a przyjemno ś ciami. Na szcz ęś cie, nasza warto ść nie zale Ŝ y od

samych pi ą tek i szóstek. (…) To, jaki masz stosunek do nauki, te Ŝ mo Ŝ e bardzo znacz ą co

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: