Słownik głównych terminów psychoanalitycznych.
Topografia I i II.
Freud dokonał dwukrotnego podziału psychiki na trzy rejony:
Topografia I: nieświadomość – przedświadomość – świadomość, oddzielone barierami cenzury utrudniającymi swobodny przepływ treści między strefami. Ruch między nimi jest obustronny: treści świadome mogą zostać wyparte do nieświadomości, i na odwrót z tą różnicą, że treści nieświadome mają duże trudności z przebiciem się do świadomości. W przedświadomości znajdują się treści trzymane „w pogotowiu” mogące się przedostać do świadomości bądź do nieświadomości.
Topografia II: id – ego – superego. Sfery te swoimi zakresami nie pokrywają się z strefami wyodrębnionymi w Topografii I.
Id – to strefa instynktownych potrzeb.
Superego – strefa zinternalizowanych norm, nakazów i wzorców.
Ego – strefa pośrednicząca – stara się zaspokoić id, jednocześnie nie wchodząc w kolizję z superego. Procesy zachodzące w id, które są regulowane zasadami przyjemności, Freud nazywa prymarnymi (pierwotnymi), zaś procesy zachodzące w ego, którymi rządzi zasada rzeczywistości, procesami sekundarnymi (wtórnymi). Nasze życie jest zdeterminowane konfliktami między id i ego. Procesy prymarne dążą do satysfakcji i rozładowania napięć, są bezczasowe, alogiczne i wieloznaczne. Procesy sekundarne są związane z instynktem samozachowawczym, podlegają zasadom logiki, zmierzają do jednoznaczności, zachowują chronologiczny porządek.
Teoria libido: odnosi się do seksualizmu, jego rozwoju i oddziaływania na osobowość. Libido nie jest równoznaczne z popędem heteroseksualnym, gdyż jest ono jednym z przejawów złożonej całości: niespecyficznej energii seksualnej. W teorii libido znalazło się przekonanie, iż wszystkie uczucia cielesne sprawiające przyjemność oraz wszelkie dążenia do nich mają charakter seksualny.
Opozycja między narcyzmem a libido skierowanym na zewnątrz. Narcyzm – bierze się z dzieciństwa, kiedy dziecko uważa się za punkt centralny świata. Freud przeciwstawiał narcyzmowi libido. Widział w tym zależności: im bardziej człowiek kocha siebie tym mniej jest w stanie kochać innych.
Freud odrzucił poprzednie rozróżnienia, przeciwstawiając instynkt seksualny (Eros) instynktowi destrukcji (Tanatos). Freud przypisuje wszelkiemu życiu organicznemu tendencję do odtwarzania wcześniejszej formy istnienia i powrotu do niej. Formy organiczne poprzedzone były formami nieorganicznymi õ dążenie do śmierci jest wrodzoną tendencją powrotu do stanu pierwotnego.
Ideologia:
Louis Althusser (marksizm strukturalny) – 1968 r. Ideologia jest wieczna, wszechobecna, transhistoryczna i niezmienna w formie. „Wieczność” ideologii wynika z wyposażenia w strukturę, zabezpieczającą jej funkcjonowanie jako realności nie-historycznej. W ideologii znajduje odzwierciedlenie nie rzeczywistość, ale stosunek do niej, czyli wyobrażone przedstawienie realnego świata. Ideologia istnieje w aparatach i zdeterminowanych przez nie praktykach. Dla wszelkiej ideologii kategorią konstruktywną jest podmiot. Ideologia konstytuuje jednostki jako podmioty poprzez interpelację. To co dzieje się w ideologii wygląda jakby się działo poza nią, gdyż ideologia maskuje swoje środki prezentując się jako oczywistość, dziejowa konieczność.
Jean-Luc Commoli i Jean Narboni - Narzędzia i techniki realizacji filmu nie są czymś wobec rzeczywistości zewnętrznym ale stanowią część samej rzeczywistości. Realizacja jest zaś ekspresją panującej ideologii. Na każdym etapie realizacji filmu dochodzi do głosu podporządkowanie dyskursowi ideologicznemu, mamy bowiem do czynienia nie ze światem jaki jest, ale z jakim wydaje się odzwierciedlony w ideologii.
Zwolennicy lewicowo-radykalnych teorii uważają, że użyteczność kamery jako narzędzia ideologicznego wynika z samej jej natury ustanawiającej podmiot aktywnym źródłem znaczenia. Kamera pośredniczy między rzeczywistością a wizją ekranową, ale wszystkie jej operacje mają charakter ukryty, co jest charakterystyczne dla działania ideologii.
Identyfikacja.
Mechanizm psychiczny, istotny składnik percepcji filmu.
W teorii Freuda identyfikacja funkcjonuje w trzech znaczeniach
1. 1. Pierwotna forma więzi emocjonalnej z obiektem – identyfikacja z tym czym chcielibyśmy być
2. 2. Substytut tej więzi poprzez włączenie obiektu w obręb ego – identyfikacja z tym co chcielibyśmy mieć
3. 3. Każda możliwość dzielenia się z inną osobą, która nie jest obiektem seksualnym – chęć lub umiejętność postawienia się w cudzej sytuacji.
Filmowa teoria psychoanalityczna wyróżnia dwa poziomy identyfikacji:
Wg Baudre’go
1. 1. Identyfikacja z samym obrazem (światem przedstawionym i postaciami).
2. 2. Identyfikacja z czynnikiem umożliwiającym zaistnienie samego widowiska
Wg Metza
1. 1. Identyfikacja z własnym spojrzeniem, ze sobą jako instancją percypującą.
2. 2. Identyfikacja z kamerą, bohaterem, światem przedstawionym
Realne – Wyobrażone – Symboliczne
Lacan.
Faza zwierciadła: między 6 a 18 miesiąc życia. Niemowlę nie ma poczucia siebie jako całości. Dopiero odbicie w lustrze przynosi rozpoznanie siebie jako całości i mylną identyfikację (bierze swoje odbicie za siebie samego). Zarys świadomości „ja” formuje się pod wpływem odbicia w lustrze. Odbicie tak reaguje na jego zachowanie, że obraz uzyskany w lustrze wydaje się zarazem znakiem miłości, świat odbity w lustrze jest życzliwy, spełniający pragnienia.
Ekran w kinie pokazuje taki właśnie świat: życzliwy, spełniający pragnienia, którym widz zdaje się władać.
Signifiant – signifie.
Ferdynand de Saussure : znak to całość powstała ze związku między znaczącym (signifiant), a elementem znaczonym (signifie), czyli pojęciem.
Aisha7