PAŃSTWOWA OCHRONA PRAWNA KONKURENCJI
Publicznoprawna ochrona konkurencji tworzy pewien system, na który składają się:
1. ochrona konkurencji w interesie publicznym, w tym:
a) ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego,
b) ograniczenia konkurencji w interesie publicznym,
2. ochrona konkurencji w interesie prywatnym (konkurentów i konsumentów), w tym:
a) zakazy konkurencji
b) zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji.
Z punktu widzenia zakresu terytorialnego możemy wyróżnić ochronę konkurencji:
- krajową
- międzynarodową.
Ochronę konkurencji w Polsce międzywojennej gwarantowała ustawa z 2 sierpnia 1926r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dziś reguluje to ustawa z 16 kwietnia 1993r., przy czym przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji obowiązują od 8 grudnia 1993r.
Prawo antymonopolowe w Polsce międzywojennej miało niepełny zakres regulacji, dotyczyło bowiem jedynie zjawiska kartelizacji (ustawa z 28 marca 1933r. o kartelach, rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z 4 lipca 1933r. o rejestrze kartelowym, ustawa z 13 lipca 1939r. o porozumieniach kartelowych).
Ustawodawstwo antymonopolowe w Polsce pojawiło się późno, bo dopiero 28 stycznia 1987r uchwalono ustawę o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej. Kolejna inicjatywa w zakresie stworzenia prawa antymonopolowego w Polsce przyniosła efekt w postaci ustawy z 24 lutego 1990r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, która była wielokrotnie nowelizowana w latach następnych. Obecnie przeciwdziałanie monopolizacji w kraju gwarantuje nam ustawa z grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentów.
Międzynarodowe systemy ochrony konkurencji został oparty na Konwencji Paryskiej z 20 marca 1883r. o ochronie własności przemysłowej oraz Protokole o Tymczasowym Stosowaniu Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu, znany jako GATT.
Udaną próbę określenia reguł ochrony konkurencji Wspólnot Europejskich podjęto w Traktacie Rzymskim z 1957r., która rozwijana jest w dalszych modyfikacjach traktatu oraz w ramach wtórnego prawa Unii Europejskiej.
OCHRONA KONKURENCJI W ŚWIETLE PRAWA EUROPEJSKIEGO
Prawo europejskie zawiera dwie grupy reguł konkurencji:
1. skierowane do przedsiębiorców
a) zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art. 81 TWE),
b) nadużywanie pozycji dominującej na rynku (art. 82 TWE),
c) przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji przedsiębiorstw (art. 83 TWE).
2. skierowane do państw członkowskich UE
a) dopuszczalność pomocy publicznej ( art. 87 – 89 TWE),
b) nakaz przekształceń państwowych monopoli handlowych (art. 31 TWE)
1.a. Zakaz porozumień ograniczających konkurencję nie ma charakteru bezwzględnego, może on być wyłączony. Muszą jednak być spełnione kumulatywnie dwie pozytywne i dwie negatywne przesłanki dopuszczalności wyłączeń.
Z przesłanek pozytywnych musi wynikać, że ograniczenia służą wzrostowi efektywności gospodarowania oraz przynosić bezpośrednie korzyści konsumentom, zwłaszcza zaś powodować obniżkę cen.
Z przesłanek negatywnych wynika, że porozumienia nie mogą nakładać ograniczeń konkurencji ponad miarę, czyli wykraczać poza zasadę proporcjonalności oraz umożliwiać wyłączenia konkurencji na istotnej części rynku.
1.b. Zakaz nadużywania pozycji dominującej na rynku ma charakter bezwzględny. Prawo wspólnotowe nie zabrania zajmowania pozycji dominującej na rynku ani jej legalnego wykorzystywania, a tylko wszelkiego jej nadużywania, tj . narzucanie uciążliwych cen i warunków umów, ograniczanie produkcji, zbytu lub rozwoju technicznego, stosowanie zróżnicowanych warunków wobec różnych partnerów handlowych, zobowiązywanie do nabywania świadczeń dodatkowych czy niezwiązanych z przedmiotem transakcji.
Zakaz ten dotyczy jednak sytuacji działania przedsiębiorcy na rynku relewantnym (właściwym) pod względem produktowym i czasowym.
1.c. Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji przedsiębiorstw. Regulacja prawna zawarta jest w rozporządzeniu z dnia 1 maja 2004r. Kontrola koncentracji przedsiębiorstw ma na celu przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji, która może z kolei prowadzić do wyeliminowania lub ograniczenia konkurencji. Kontrola w tym wypadku ma charakter prewencyjny. Jest ona niezbędna zwłaszcza w odniesieniu do fuzji (połączeń) przedsiębiorstw oraz podejmowania wspólnych przedsięwzięć. System kontroli obejmuje więc obowiązek zgłaszania zamiaru dokonania koncentracji, a uprawnienie do jego badania oraz weryfikowania w drodze decyzji należy do Komisji Europejskiej.
AKTY PRAWNE, KTÓRE REGULUJĄ ZAGADNIENIA BĘDĄCE PRZEDMIOTEM CZYNÓW NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI W PRAWIE POLSKIM
1. Dyrektywa Rady nr 79/112 z 18 grudnia 1978r. w sprawie zbliżenia przepisów prawnych Państw Członkowskich o etykietowaniu, opakowaniach i reklamie artykułów żywnościowych
2. Dyrektywa Rady nr 450/84 z 10 września 1984r. w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd
3. Rozporządzenie Rady nr 1576/89 z 3 października 1989r. ustanawiające ogólne zasady definiowania, oznaczania i prezentowania napojów alkoholowych
4. Dyrektywa Rady nr 89/552 z 3 października 1989r. w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych Państw Członkowskich dotyczących przekazu i działalności telewizyjnej
5. Dyrektywa Rady nr 92/28 z 31 marca 1992r. w sprawie reklamy produktów medycznych przeznaczonych dla ludzi
6. Rozporządzenie Rady nr 2081/92 z 14 lipca 1992r. w sprawie ochrony geograficznych oznaczeń pochodzenia produktów rolnych i środków żywności
7. Dyrektywa Rady nr 97/55 z 6 października 1997r. w sprawie reklamy porównawczej
8. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 98/43 z 6 lipca 1998r. w sprawie zbliżenia przepisów prawnych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących reklamowania i sponsorowania wyrobów tytoniowych
9. Dyrektywa Rady nr 98/27 z 19 maja 1998r. w sprawie nakazów sądowych wydawanych w celu ochrony interesów konsumentów.
POLSKIE PRAWO ANTYMONOPOLOWE
1. Podstawy prawne
Obowiązujące w Polsce prawo antymonopolowe wyrażają zarówno przepisy prawa europejskiego, jak i przepisy prawa krajowego. Zawiera je przede wszystkim ustawa z 15 grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Zawiera ona określenie praktyk ograniczających konkurencję oraz kontrolę koncentracji przedsiębiorstw.
Uzupełniające znaczenie mają także przepisy innych ustaw, zwłaszcza zaś ustawy o Inspekcji Handlowej, która wykonuje zadania w zakresie ochrony konkurencji i konsumentów. Podobny charakter mają przepisy ustawy – Prawo energetyczne i ustawy – Prawo telekomunikacyjne, ponieważ działające na ich podstawie organy regulacyjne (Prezes Urzędu Regulacji Energetyki oraz Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej) współdziałają z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Do prawa antymonopolowego należy zaliczyć także fragment przepisów ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, który normuje postępowanie przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów.
2. Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów
2.1. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Inspekcja Handlowa, a także inne
organy antymonopolowe.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
ü Jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów,
ü Jego działalność podlega nadzorowi Prezesa Rady Ministrów,
ü Jest organem wykonującym zadania nałożone na władze państw członkowskich UE,
ü Powoływany jest przez Premiera na okres 5 lat, w drodze konkursu spośród osób posiadających wykształcenie wyższe, w szczególności z zakresu prawa, ekonomii lub zarządzania, i wyróżniających się wiedzą teoretyczną i doświadczeniem z zakresu gospodarki rynkowej oraz ochrony konkurencji i konsumentów.
ü Może zostać odwołany przez Premiera przed upływem kadencji w przypadku:
1. Nawiązania stosunku pracy, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku profesora w szkole wyższej lub placówce naukowej,
2. Podjęcia działalności gospodarczej w charakterze przedsiębiorcy lub objęcia funkcji członka organu zarządzającego lub kontrolnego przedsiębiorcy,
3. Skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione umyślnie,
4. Rażącego naruszenia swoich obowiązków,
5. Choroby trwale uniemożliwiającej wykonywanie powierzonej mu funkcji,
6. Złożenia rezygnacji.
Zakres działania Prezesa UOKiK
ü Sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy,
ü Prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachować rynkowych przedsiębiorców,
ü Przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej,
ü Nadzorowanie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na podstawie odrębnych przepisów,
ü Współpraca z innymi organami w zakresie ochrony konkurencji,
ü Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony interesów konsumentów,
ü Występowanie do przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów,
ü Opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony interesów konsumentów,
ü Przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej,
ü Inicjowanie badań towarów i usług, wykonywanych przez organizacje konsumenckie,
ü Opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o prawach konsumentów,
ü Gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów,
ü Wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub odrębnych ustawach.
Prezes UOKiK ma zastępców (wiceprezesów), których powołuje Premier na wniosek Prezesa UOKiK. Prezes UOKiK współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych.
Organizację Urzędu określa statut nadany w drodze zarządzenia Prezesa Rady Ministów.
W skład Urzędu wchodzi Centrala w Warszawie oraz delegatury Urzędu w Bydgoszczy, w Gdańsku, w Katowicach, w Krakowie, w Lublinie, w Łodzi, w Poznaniu, w Warszawie i we Wrocławiu.
Prezes UOKiK dysponuje organem opiniodawczo – doradczym w postaci Rady do spraw Dobrych Praktyk Gospodarczych. Do zadań Rady należy w szczególności:
1. Przedstawianie pozycji i opinii dotyczących zmian w przepisach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów,
2. Przygotowywanie opracowań na temat stanu ochrony konkurencji i konsumentów w poszczególnych sektorach gospodarki,
3. Propagowanie polubownego rozwiązywania sporów konsumenckich, w szczególności sądownictwa polubownego i mediacji,
4. Wyrażanie opinii dotyczących zasad dobrych praktyk gospodarczych.
Przy Prezesie UOKiK działa również Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów. Jest ona stałym organem opiniodawczo – doradczym Prezesa Urzędu w zakresie spraw związanych z ochroną praw konsumentów na szczeblu samorządu powiatowego. Do zadań Rady należy w szczególności:
1. Przedstawianie propozycji dotyczących kierunków zmian legislacyjnych w przepisach dotyczących ochrony praw konsumentów,
2. Wyrażanie opinii w przedmiocie projektów aktów prawnych lub kierunków rządowej polityki konsumenckiej,
3. Wyrażanie opinii w innych sprawach z zakresu ochrony konsumentów przedłożonych Radzie przez Prezesa UOKiK.
Prezes Urzędu wydaje Dziennik Urzędowy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Prezesowi UOKiK podlega Inspekcja Handlowa. Do zadań Inspekcji Handlowej należy:
1. Kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu odrębnych przepisów w zakresie produkcji, handlu i usług,
2. Kontrola produktów wprowadzonych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi wymaganiami określonymi w odrębnych przepisach( z wyłączeniem produktów podlegających nadzorowi innych właściwych organów),
3. Kontrola produktów w zakresie spełniania ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa ( w rozumieniu ustawy z 12 grudnia 2003r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów)
4. Kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, w tym w zakresie oznakowania i zafałszowań, oraz kontrola usług,
5. Podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów,
6. Organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich,
7. Prowadzenie poradnictwa konsumenckiego,
8. Wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub odrębnych przepisach.
Zadania Inspekcji Handlowej wykonują Główny Inspektor Inspekcji Handlowej oraz wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej, powoływani przez wojewodę. Są to głównie zadania kontrolne i pokontrolne.
ORGANY PUBLICZNE CHRONIĄCE KONKURENCJĘ I KONSUMENTÓW W POLSCE
1. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki,
2. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej,
3. Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,
4. Komisja Nadzoru Bankowego
5. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
6. Rzecznik Ubezpieczonych
7. Rzecznik Praw Obywatelskich
Ponadto ochronę tę zapewniają niektóre instytucje finansowe, jak:
1. Bankowy Fundusz Gwarancyjny
2. ...
solay87