Dokąd się udać na wypoczynek letni 1911.pdf

Dokąd się udać

na wypoczynek letni?

do wód? na kuracją?

Przewodnik

po rodzimych

zdrojowiskach, za-

kładach kąpielo-

wych i przyrodo-

leczniczych, lato-

wiskach itp.

BERLIN 1911.

Nakładem Wydawnictwa „llygieia"

(Czarnowski, Berlin, Weissenburgerstr. 27.

Cena: 25 fen. = 30 hal. = 15 kop.

Spis godnych polecenia książek

o pielęgnowaniu zdrowia Itp.,

które można nabyć w każdej lepszej księgarni lub w Wydawnictwie

„Przewodnika Zdrowia" (Czarnowski, Berlin N. 58.)

Przewodnik Zdrowia, rocz. III (1897) do X (1904). Cena każdego

rocznika 2.B0 M. — 3 kor. — l 1 /, rb.

f»rzew. ssdr. r. 1905, 1906, 1907, 1908 i 1909 po B M. = 6 kor. = 3 rb.

Roczn. I (1895), II (1896), VI (1900) i 1902 są wyczerpane!

Zapasowe 12 rocz. razem zamówione kosztują tylko 27 marek —

83 kor. aust. — 14 rubli.

1. Alkohol a miłość. Napisał dr.Zaleski. Cena25fen.—30hal.—lBkop.

2. Bafcter|e i rzeczywiste ich znaczenie w życiu ludzkim i w przy-

rodzie. II. wyd. Cena 50 fen. — 60 hal. — 26 kop.

3. Biegunki 1 zaparcia — jak powstają, jak je leczyć? Z licznymi

rysunkami. — 50 fen. — 60 hal. — 25 kop.

4. Choroby dziecięce, a mianowicie odra (żarnice), szkarlatyna,

błonica (dyfterja), ospa, krup itp., powstawanie tych chorób, jako też leczenie

i zapobieganie. II. wyd. z rysunkami. Cena 50 fen. — 60 hal. — 25 kop.

5. Choroby narzędu oddechowego (kaszel, choroby piersiowe,

cierpienia płuc i opłucnej) z 17 rycinami. Cena 1 M. =r 1,20 kor. = 50 kop.

6 Czem zastąpić napoje alkohollezner Spis napojów zdro-

wotnych oraz najprostsze sposoby przyrządzania niektórych. Z rycinami

Cena 50 ten. — 60 hal. — 30 kop.

7. Choroby z zaziębienia (reumatyczne i kataralne), ich przyczyny,

tapobieganie i leczenie. Poradnik dla każdego podług dra Niemeyera. —

Oena BO fen. — CO hal. — 30 kop.

8. Diagnoza z oczn. 1 M. — 1,20 kor. — 50 kop.

9. Hypnotyzm 1 suggestja. Krótkie popularne wskazówki do hy-

pnotyzowania jako też do udzielania poddawek w celach leozniozych i wy-

chowawczych. Częśó" LIM. — 1,20 kor. — 50 kop.

9a. Częśó II. IM. — 1,20 kor. — 50 kop.

10. Ilustrowany mały kucharz i araki. Wydanie drugie dopeł-

nione, z licznymi rycinami. Cena IM. — 1,20 kor. — 50 kop. W ozdobnej

oprawie: 1,50 M. — 1,80 kor. — 75 kop.

11. Jaką metodą się leczyć? Podług dra W. Klimaszewskiego i in-

nych lekarzy przyrodniczych. — BO fen. — 60 hal. — 25 kop.

12. Jak młodzież uświadamiać o życiu płciowem? — Cena

85 fen. — 30 hal. — IB kop.

13. Jarska kuchnia, zawierająca wypróbowane przepisy przyrzą-

dzania smacznych a zdrowych potraw roślinnych, oraz naukowe uzasa-

dnienie jarstwa. Napisała M. Czarnowska. Cena 2.25 M. — 2.70 kor. — 1 rb.

w opr. 2,75 M.

14. jarstwo podstawą zdrowia, szczęścia i życia nowego, wedle orze-

raefi słynnych badaczy i uczonych. Cena 20 fen. — 20 hal. — 10 kop.

16. Katar błony śluzowe! nosa — ograszka latowa, przyczyny ora»

naturalne leczenie tych cierpień — podług dra Jeżeira. 6 rys. — 2B fen. —

80 hal. — 15 kop.

lBa Kto rano -wstaje, temu Pan Bóg dale. Rozprawka napisana

przez dra K. Zaleskiego. Cena 26 fen. — 30 hal. — 16 kop.

16. Kąpiele powletrzno-słoneozne i ich znaczenie dla zdrowia na-

szego oraz praktyczne wskazówki do ich urządzenia. 50 fen. — 60 hal. —25 kop.

17. Dr. med. Kingsford. Naukowe podstawy dyety roślinnej

(Jarstwa). Przekład z angielskiego przez L. L. — Cena 1,50 M. — 1,80 kor.

— 76 kop.

18. Nasze pokarmy jako środek leczniczy. 26 fen. — 80 hal. — 16 kop.

19. Nerwowość w małżeństwie oraz zwykłe choroby przewlekłe

(ohroniozne) zwłaszcza u kobiet zamężnych. Chorób tych główne przyczyny

i sposoby zapobiegania im. Przyczynek do oświaty ludowej, jako też praw-

dziwego szczęścia w rodzinach. II wyd. Cena 60 fen. — 60 hal. — 26 kop.

20. O krzyczącej niedorzeczności 1 strasznej szkodliwości

Biblioteka Narodowa

Warszawa

30001012381409

Ogólny pogląd na zdrojowiska oraz stacje

i klimatyczne w polsce.

Na podstawie wykładu dra Fr. Chłapowskiego.

Chcąc podać w krótkości opis zakładów zdrojowych

i slacyj klimatycznych na obszarze dawnej Rzeczypospo-

litej Polskiej, sądzimy, że najpraktyczniejszy zrobimy po-

dział wedle krajów, do których obecnie należą Na pierw-

szym miejscu zajmiemy się zakładami, istniejącymi w Ga-

licji i W. Księstwie Krakowskim, dołączając do nich opis

niektórych miejscowości na Węgrzech, w Księstwie Spis-

kim, które dopiero w końcu XVIII wieku odpadło od

Polski, oraz na słowiańskiej riyierze przy wybrzeżu chor-

wackim. Następnie przedstawimy zdrojowiska i uzdrowiska

w Kongresówce, na Litwie, Wołyniu, a zarazem wspom-

nimy o niektórych kąpielowych miejscach nad Bałtykiem,

w Inflantach i nad Czarnym Morzem.

Wreszcie, mówiąc o miejscowościach kąpielowych

w zaborze pruskim, wspomnimy o niektórych na Górnym

Śląsku i Pomorzu. — Jężeh" w tym opjse nie uwzględnimy,

0 "IBN4

, i,

4 —

5 —

dobrze prowadzony zakład kąpielowy, niezły zakład wodo-

leczniczy, inhalacyjny, wiele i to dobrych pomieszkań, do-

stateczną ilość restauracyj, aż 8 lekarzy w lecie, aptekę,

wyrób żętycy czyli serwatki i kefiru i t. d., a nadto nie

bez słuszności uważana jest za królowę wszystkich ojczy-

stych zdrojowisk dla powabu okolicy, a mianowicie pysz-

nych Pienin i brzegów Dunajca, oraz dla licznych prze-

cudnych wycieczek po galicyjskiej i węgierskiej stronie.

Przebywa tam latem stosunkowo dużo chorych piersiowo,

ale przyjemność zwiedzenia tego ślicznego zakątka ściąga

tam także nie małą liczbę podróżnych nie leczących się

wcale.

lepszymi zagranicznymi. Wody krynickiej rozesłano w nie-

których latach już blizko 50,000 butelek. Wyrabiają tam

z niej także pastylki, a z igliwia wyciąg do kąpieli i olejek

balsamiczny do wcierań. Kąpiele mineralne, dzięki bo-

gactwu w kwas węglany i doskonałemu sposobowi ogrze-

wania, mają własności pokrzepiające i stosowane bywają

w różnych cierpieniach układu nerwowego i naczyniowego,

mogą się przydać także w chorobach serca i t. d. Dzięki

doskonałym tamtejszym kąpielom borowinowym, Kry-

nica, klóra dla wód żelazistych ściąga najwięcej chorych

na niedokrewność, ma także wielką sławę w chorobach

kobiecych i posiada znakomitych lekarzy w tej specjalności.

Jest tam nadto doskonały zakład hydropatyczny, lecznica

djetetyczna (dr. Skórczewskiego), żętycznia i t. d. Krynica

posiada teatr w czasie lata i komfort potrzebny w miesz-

kaniach i lokalach do przyjmowania kilku tysięcy gości.

Bywa ich tam do 7000.

Drugie miejsce w tej grupie przelicznych szczaw że-

lazistych galicyjskich należy się dołąd Żegiestowowi,

stacji kolei żelaznej tarnowsko-leluchowskiej, posiadającej

zdrój szczawy wapienno-żelazistej, podobnej do głównego

źródła Krynickiego. Zakład kąpielowy od r. 1849 rozwija

się pomyślnie. Mieści się on w uroczym leśnym zaciszu,

nad brzegiem Popradu, w którego bystrych nurtach można

się kąpać latem. Kąpiele mineralne w zakładzie ogrzewają

metodą Schwarza. Nie brak i kąpieli borowinowych. Woda

mineralna rozsyła się do picia. Zdroje żegiestowskie, tak

jak i zdrój Anieli w Szczawnicy, odznaczają się tym, że

zawierają dużo litu, co im nadaje własności lecznicze

bardzo ważne.

Należy się wspomnieć o Burklicle, miejscowości,

położonej we wschodniej Galicji, w obwodzie kołomyjskim,

która jest tak jak Krynica własnością państwową, ale od

r. 1849 przestała się podnosić.

Wysowskie wody są także alkaliczno-murjatycznymi,

ale nadto zawierają stosunkowo dużo dwuwęglanu żelaza.

Sądząc po dotychczasowym szybkim rozwoju ich eksportu,

możnaby temu przemysłowi rokować świetną przyszłość.

Zdroje w Bóbrce jeszcze więcej posiadają dwuwęglanu

sodu, ale nie są wyzyskane.

Drugą grupę szczaw stanowią te, które zawierają dwu-

węglan wapienny i dwuwęglan żelazawy. Są to tak zwane

szczawy wapienno-żelaziste. Takich zdrojów jest w Galicji

bardzo dużo, mianowicie w górzystej okolicy Krynicy

i Piwnicznej. — Dotąd niektóre z nich tylko służyć mogą

w celach leczniczych, mając odpowiednie już urządzenia.

Na pierwszym miejscu wypada nam wymienić Kry-

nicę samą, rozległą wieś w obwodzie sandeckim, poło-

żoną 586 metrów nad poziomem morza, o 10 kilometrów

oddalenia od stacji Krynica-Muszyna. Posiada ona 18 zdro-

jów mineralnych, z których tak zwany słot wińsk i od-

znacza się znaczniejszą ilością dwuwęglanu rnagnu i ma

własności przeczyszczające. Zakład kąpielowy, założony

już w r. 1793, jest własnością państwową; rozwija się

znakomicie, coraz bardziej, i może współzawodniczyć z naj-

— 6 —

Inne miejscowości ze znakomitymi szczawami są

Muszyna, Jastrzęblk, Tylicz i t. d.

Więcej aniżeli niejedna w Galicji na uwagę naszą za-

sługuje miejscowość w dawnym Księstwie Spiskim, obec-

nie do Węgier należącym, Lubowla nowa, położona

w pobliżu ruin wspaniałego zamku ks. Lubomirskich, który

ongi był przytułkiem Jana Kazimirza. Jest ona własnością

hr. And. Zamoyskiego, i leży o 10 kilometrów od stacji

Orłowa (Orlo).

Nie daleko stamtąd położona miejscowość Drużbaki

(Rauschenbusch), własność tegoż samego hr. Zamoyskiego,

posiada także zdroje bardzo bogate w kwas węglany, ale

nie żelaziste, a nadto ciepłe (24,50 C). Z wody tej zawie-

rającej dość dużo dwuwęglanu wapna, potworzyły się na

brzegach strumyków znaczne a bardzo ciekawe tufy wa-

pienne. Do użytku kąpielowego woda ta może oddać wiel-

kie usługi. Także i z t. zw. locliów trujących, t. j. muft,

wydzielający się kwas węglany mógłby być używany do

celów leczniczych. Już w XVI wieku opisywano te wody,

a w XVII poświęcił im Sebastjan Petrici osobną mo-

nografję „O wodach w Drużbaku i Łęczycy". (Kra-

ków 1635). Miały one kiedyś czasy swoje świetne, i warto,

by je odzyskały, tym więcej, że w całej Polsce niema do-

tąd cieplic równej im temperatury. Nadto prześliczna tu

przyroda, oryginalna: główne źródło w otworze krateru,

w około pełno lasów, pobliże Tatr wspaniałych. Ma blizko

stację kolejową Podoliniec, ale połączenie z Polską złe;

krążyć trzeba. Właściciel powinienby postarać się o lepsze,

jako też o to, by lekarzom Polakom co rok polski wysyłać

prospekt. Dotąd są tylko niemieckie i węgierskie

prospekty (!) -

Z szczawami łączą się naturalnie wody słone, dużo

kwasu węglanego zawierające, które skutkiem jego obec-

ności z przyjemnością się piją, łatwiej zostają wessane

i mają skutki znakomite w różnych cierpieniach, przewodu

pokarmowego w szczególności, a nadto, użyte do kąpieli

w odpowiedni sposób przyrządzonych, własności nader

pokrzepiające. Czystych szczaw solankowych, jak Kissingen,

Ilomburg, Nauheim, dotąd w Galicji, o ile nam wiadomo,

nie odkryto, choć prawdopodobnie nie brak tam i takich

zdrojów; niezawodnie znalezionoby je, gdyby się więcej

zwracało uwagi na skład chemiczny wody płynącej z ot-

worów wiertniczych, robionych dla wydobywania nafty.

Natomiast odznacza się Galicja jedynymi w swoim

rodzaju szczawami słono-alkalicznymi, zawierającymi jo-

dowe i bromowe przymieszki. Takich zdrojów, wyjąwszy

jeden jedyny na Węgrzech,*) niema zresztą na całym

świecie i, byleby w odpowiedni sposób umiano wyzyskać

ich wartość, mogą one w przyszłości największym cieszyć

się rozgłosem.

Na pierwszym miejscu w tej mierze należy się wspo-

mnienie Bóbr cc, wsi w powiecie sanockim, słynnej z ko-

palń naftowych, której oba zdroje, znachodzącą się w wo-

dzie ich ilością kwasu węglanego, zdaniem geologa prof.

Szajnochy,**) przewyższają prawie wszystkie dotąd znane

źródła europejskie. Niestety, urządzeń kąpielowych dobrych

tam jeszcze niema; przemysł naftowy nie przyczyni się na

razie do przyciągania tam pacjentów.

Do tej samej kategorji, tylko bardziej rozcieńczonych,

szczawnych solanek należy Iwonicz, rozległa wieś w po-

wiecie krośnieńskim, o półtorej godziny położona od sta-

cji kolei transwersalnej tegoż imienia. Ilość soli kuchennej,

zawartej w wodzie 4 zdrojów iwonickich, wynosi od 6,7

*) Jeslto Bardyów (Bartfeld, Bartfa) w północnych Węgrzech,

którego zdroje dają. takżo szczawę słono-alkaliczną żolazistjj ze śla-

dami jodu i bromu. — Wody tej rozchodzi się miljon flaszek

rocznie.

**) Źródła mineralne Galicji, pogląd na ich rozpoznanie, skład

chemiczny i powstawanie. Kraków, 1891.

— 8 —

— 9 —

do 9,5 na 1000. Ponieważ woda ta nie zawiera gipsu wcale,

nadaje się do kuracji w cierpieniach żołądka. Istniejący

tam od r. 1839 zakład kąpielowy ściąga co rok od dość

dawna już blizko 3000 chorych, mianowicie zołzowatych

z obrzmieniem gruczołów chłonnych, stawów i kości,*)

reumatycznych, artrytycznych, syfilitycznych i. t. d., także

i z chorobami kobiecymi. Dietl nazwał tę miejscowość,

której rozwojem bardzo się interesował, królową wód jo-

dowych. Urządzenia łaziebne są tam dobre, położenie śli-

czne, tryskająca w parku Bełkotka, słynna wydzielającym

się gazem bagiennym, łatwo zapalnym, była przedmiotem

już wielu opisów. Niestety przemysł naftowy, od r. 1892

w Iwoniczu się rozwijający na wielką skalę, przygłusza o-

becnie nieco interes zakładu leczniczego, który rokował naj-

piękniejsze nadzieje.

Większą ma w tym kierunku przyszłość położony w

sąsiedztwie Iwonicza Rymanów, miasteczko i stacja ko-

lei transwersalnej, którego woda zawiera prawie akurat

tyle soli kuchennej, co sławny na całym świecie zdrój Ra-

cierpieniach przewodu pokarmowego na daleko większą

skalę używaną, aniżeli dotąd się to dzieje. Obfite i dosko-

nałe zdroje Rymanowskie służą atoli dotychczas przeważ-

nie tylko do kąpieli. Jest tam nawet zakład dla ubogich

dzieci zołzowatych, który założyła właścicielka hr. A. z Dzia-

łyńskich Potocka i któryto bodajby na nią i na Rymanów

ściągnął błogosławieństwo Boże, tak potrzebne w trudnych

warunkach, z jakimi mają do walczenia wody polskie, mia-

nowicie w Galicji, gdzie ich tak wiele a środków mater-

jalnych tak mało!

Jeszcze raz na tym miejscu powtarzamy, że szczawom

słonym alkalicznym i jodobromowym należy się jak naj-

większa przyszłość, i że obecność jodu i bromu w tak ma-

łych ilościach tak samo, jak żelaza obok soli kuchennej

nie jest przeszkodą w używaniu wody wewnętrznie w cier

pieniach żołądka i kiszek. Wyrób zaś soli zdrojowej po-

łączony jest ze zbyt wielkim kosztem i należy go pozosta-

wić solankom jodobromowym mniej bogatym w kwas węg-

lany, jaką np. jest Rabka, albo tak bogatym w jod, jak

Bobrka, nie mogąca z powodu przemysłu naftowego ścią-

gać gości.

Na tym miejscu wspomnimy o Rabce, przechodząc

w ten sposób od szczaw do solanek. Solanek właściwych,

t. j. zawierających przynajmniej 1V2 % Na Cl., jest w Ga-

licji moc niesłychana; wszędzie ich pełno na podgórzu pod-

karpackim*), ale większa ich część albo służy do celów wy-

rabiania soli kuchennej, w tak zw. żupach rządowych, jak

n. p. Kałuszu, Drohobyczu, Stebniku, albo też była zarzu-

coną z polecenia władzy strzegącej monopolu soli. Także i

rabczańskie zdroje długi czas z tego właśnie powodu były

Zdrój w Rymanowie.

koczego w Kissingen, a całkiem wolną jest od siarczanów;

choć przytym zawiera dwuwęglan sodu i żelaza oraz małe

ilości jodowych i bromowych związków, mogłaby być w

*) Szajnocha rozróżnia słusznie solanki wśródkarpackie, słab-

sze, najczęściej Szczawne i bez soli gorzkich, od solanek podkar-

packich, zwykle silniejszych daleko, ubogich w CO 2 i gorzka-

wych.

*) Jest tam szpitalik dla 20 dzieci, jako filja lwowskiego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: