Najstarszy podział czwartorzędu dotyczy Alp. Do dziś stanowi odniesienie do innych podziałów.
Donau – preglacjał (na terenie Polski brak lądolodu),
Güntz – zlodowacenie Narwi,
Mindel – zlodowacenie południowopolskie (Sanu),
Riss – zlodowacenia środkowopolskie (Odry i Warty),
Würm – zlodowacenie północnopolskie (Wisły, vistulianu).
Największy zasięg miało zlodowacenie południowopolskie (Sanu). Oparło się o Sudety i Karpaty,
Najmniejszy zasięg miało zlodowacenie północnopolskie (Wisły, vistulianu). Objęło Pojezierze Mazurskie i Pomorskie, na zachodzie Polski sięgnęło po Zieloną Górę.
Skutki działania lodowców górskich i lądolodów widać dopiero po ich ustąpieniu. Lodowiec górski eroduje, transportuje i osadza rozdrobniony materiał. Do erozyjnych form polodowcowych należą: – cyrk (kar) lodowcowy – nieckowate zagłębienie otoczone z trzech stron stromymi zboczami, a z czwartej wygładzonym progiem skalnym. Cyrk powstaje w miejscu dawnego pola firnowego – intensywne wietrzenie mrozowe. Po ustąpieniu lodowca zagłębienie może wypełnić się wodą – jezioro cyrkowe; – rysa lodowcowa – zadrapanie na powierzchni skał w dnie i zboczach dolin, spowodowane żłobieniem podłoża przez materiał skalny wtopiony w lodowiec; – wygład lodowcowy (baraniec, muton) – powierzchnie litej skały wyszlifowane przez przesuwający się lód; – dolina U-kształtna – dolina o płaskim, szerokim dnie i prawie pionowych stokach wyrzeźbiona przez jęzor lodowcowy, zwana inaczej doliną żłobową. Powstała z przekształcenia górskiej doliny rzecznej V-kształtnej w wyniku intensywnego wietrzenia mrozowego; – dolina wisząca (zawieszona) – boczna dolina o dnie położonym na wyższym poziomie niż dno głównej doliny polodowcowej.Podstawową formą akumulacji lodowcowej jest morena – wzniesienie zbudowane z materiału niszczonego podłoża i zboczy gór, wtopionego w lód i przemieszczanego pod jego naciskiem. Wyróżnia się kilka typów moren: – boczna – wał położony wzdłuż bocznych krawędzi jęzora lodowcowego zbudowany z ostrokrawędzistych okruchów pochodzących z niszczenia zboczy górskich; – środkowa – powstaje w wyniku połączenia moren bocznych dwóch łączących się jęzorów lodowcowych;- denna – lekko faliste wzniesienie zbudowane z okruchów skalnych wtopionych w dno lodowca i osadzonych na dnie doliny; – czołowa – wzniesienia powstające u czoła jęzora lodowcowego, bardzo szybko rozmywane przez wody topniejącego jęzora.W rzeźbotwórczej działalności lądolodów zmiany zachodzą w wyniku działania samego lądolodu oraz wód pochodzących z jego topnienia, tzw. fluwioglacjalnych.Najbardziej charakterystycznymi formami ukształtowania powstałymi w wyniku erozyjnej działalności wód lodowcowych są:– rynna – długie i wąskie obniżenie wyrzeźbione w podłożu przez rzeki podlodowcowe płynące pod ciśnieniem; po stopieniu lądolodu tworzą się jeziora rynnowe.– pradolina – bardzo szeroka dolina o płaskim, często zabagnionym dnie, utworzona przez wody roztopowe i wody rzeczne obszarów, które nie były pokryte lodem. Tworzy się na przedpolu lądolodu, równolegle do jego czoła.Działalność akumulacyjna lądolodu i wód polodowcowych doprowadziła do powstania następujących form: – morena denna – zbudowana z tzw. gliny zwałowej (morenowej), czyli mieszaniny iłów, piasków, żwirów i głazów. Tworzy faliste równiny; – morena czołowa – powstaje przed czołem lądolodu w czasie jego dłuższego postoju. Gdy czoło lądolodu przesuwa się do przodu po powstaniu wału morenowego, materiał morenowy jest spychany i piętrzony – powstaje morena spiętrzona; – głazy narzutowe (eratyki) – głaz o średnicy do kilkudziesięciu metrów przetransportowany w lodowcu i osadzony po stopieniu lodu; – drumlin – wydłużone wzgórze dochodzące do 50 m wysokości, zbudowane z gliny lub osadów fluwioglacjalnych z pokrywą gliniastą; – kem – pagórek o wysokości od kilku do kilkudziesięciu metrów, zbudowany z piasków i żwirów, który powstał w otwartej szczelinie w czasie zatrzymania
Formy akumulacyjne lodowca górskiego:- morena denna – forma powstała po wycofaniu się lodowca, tworzy falistą rzeźbę- morena czołowa – tworzy się u czoła lodowca, forma w postaci pagórkowatego wału- morena boczna – wał morenowy powstały z boku lodowca
LienYing